Eskerrik asko, aza anderea
Aza jendea onenean dago. Azatarrak, egia esanda, beti onak, baina neguan onenak: hotzak barrenak mugitzen dizkio eta ez dakit zer gertatzen zaion baina hotzak pasatako azaren dasta hotzik pasa gabekoarena baino askoz ere gozoagoa da.
Hostoa jaten diegun azekin igartzen da gozatze hori: kofatzen den aza, azakoba, aza kobatua, aza-grama, aza-groma, aza-gurumea, edo errepolloa deitutakoa (Brassica oleracea var. capitata), aza zuria edo kukulu aza (Brassica oleracea var. capitata f. alba), aza zorrotza (Brassica oleracea var. capitata f. acuta), burutzen ez den Bitoriako aza, gallego aza, txakur-aza, ahuntz-aza, zaldi-aza, bazka-aza, zuhain-aza, hostotako aza, hostokatzeko aza, aza beltza, aza berdea edo aza ximatsa deiturikoa (Brassica oleracea var. viridis), aza berde kizkurra edo kale aza (Brassica oleracea var. sabellica), aza kizkurra, aza izurtua, aza izurra edo aza ximala (Brassica oleracea var. sabauda), aza gorria edo lonbardarra (Brassica oleracea var. capitata f. rubra) eta bruselaza (Brassica oleracea var. gemmifera).
Neguko solstizioa garai batean azaolioekin ospatzen zela aipatu lagunartean, eta hara non atera den hotzak azak gozatzen dituelako arrazoia. Ikasten ari gara. Agi danean gaueko hotzak eta areago izozteak azaren zaporea eraldatu eta hobetzen du hostoetako azukrea almidoi bihurtu ezean; horrela zapore atseginagoa lortzen da. Lan hori landarean dauden entzimek egiten dute. Landareak hotzarekin metabolismoa makaldu egiten du, entzimek azukrea almidoitzeko lana ere moteldu; aldiz, fotosintesiak jarraitzen du eta azukrea sortu eta sortu; horrela, landarea gozoago bihurtzen da.
Geurean sonatuak dira Oletako azak, onenak agi danean, han, izan ere, Aramaioko auzo horretan bada hotzetik… Izozte eder baten ondoren egun batzuk utzi eta jan azaolioa, aza-ilarra, aza-zopa, aza-kozina, aza-lapikoa, aza-leikoa edo aza-salda. Jan azatik.
Aza milaka urtean mahaian lagun izan dugu; gure aita zenak zioen trailerkadak aza jana zela eta gerora ez zuen ikusi ere egin nahi. Elkarbizitza hartatik gurdikada izen eta ezizen. Aza kirten kirtenari, buruhandiari azaburu, belarri xabalari aza hosto, pagotxa duenak aza gizenak egin ditu, ez ikusiarena egiten duenak azak eman, ziria sartu duenak azak jo, jo eta muturra txikitzean aurpegia azaorria bezala utzi, lehen gutxi eta azak ontzeko, musean eskua kentzen duenak eskuari azorria ematen dio… Eta galdu ditugunak.
Hotz punttua izan dugu eta jan dezagun bada aza, edozein aza. Osasunerako ezin hobea, urteari indarrez ekiteko. Eskerrik asko, aza anderea.
Lehen sektorea bultzatzeko eta indartzeko lanean dihardute Nafarroako Pirinioetan azken urteotan, eta lanketa horren baitan sortu zuten Pirinioetako Mahaia. Diagnostikoa ondu dute azken urteotan, eskualdean lehen sektoreari lotuta dituzten hutsuneak identifikatzeko, eta ondorio... [+]
Datorren negua gozatuko digute zainzuri kimuek (Asparagus officinalis). Baratzeko nire kuttuna da, baita nire baratzekoa ere.
Bi argazki aterako dizkiogu gure memoriari: batak Nafarroako Bardeetara eramango gaitu. Bertan, hautsez beteriko pista baten aldamenean, belar luzez osaturiko zelaitxo bat aurkituko dugu. Argazkiak erakutsiko du herpetologo gazte bat bertan barneratzen: begiak erne, zer ikusiko... [+]
'Nafarroako Intxaurra' marka kolektibo berriak Lizarraldeako, Erdialdeko eta Goi Erriberako zortzi ekoizle biltzen ditu. Kanpaina honetan 200 bat tona intxaur merkaturatuko dituzte, Nafarroan ekoizten den intxaur kopuruaren %46 inguru.
Bada urtebete udazkeneko bederatziurrenak nola egin artikulua idatzi nuela eta berriz ere urtaroak eskatzen digun lanaz idatzi beharra daukat. Izan ere, gibel garbiketa egiteko sasoia dugula esanez publikazio dezente ari naiz ikusten sare sozialetan eta kezka eragin dit. Orain... [+]
Barrikoteak, barrikak, bukoiak eta upelak bete berriak ditugu etxean sagar muztioz (Malus domestica). Makina bat beteko ziren, ipar eta hego, gure geografia guztian mahatsarenarekin ere (Vitis vinifera). Sagasti, mahastiko lanak eta dolare, soto, upelategi eta pitarretako lanak... [+]
EAEko ekoizpen ekologikoaren kontseilua da ENEEK-Ekolurra, eta zertifikazioaz gain, eredu ekologikoaren aldeko sustapen lana ere egiten du elkarteak. “Gaur egun, argi ikusten dugu etorkizuneko eredua dela ekoizpen ekologikoa, eta badagoela honi buruzko informazioa emateko... [+]
Aurtengo udan ez dugu gure hondartzetan marmoka gehiegirik ikusi. Baina ehunka pertsona izan dira Kantauriko postuetan artatuak, Galiziatik Euskal Herrira. Marmokak? Ez. Karabela portugaldarrak orduan? Ezta ere. Oraingoan, arrain baten eztenak izan dira ur-ertzean hankutsik... [+]
Sekreturik ez esan baratzean. Bai bai, adi baratzean. Zer agi ere ataizean ibili, begi-belarri. Ezkutatzekorik baduzu ez azaldu baratzean. Patatak (Solanum tuberosum) begiak ditu, artoak (Zea mays) belarriak, arrosondoak (Rosa spp.) antena zorrotzak, asunak (Urtica dioica)... [+]
Urteak dira Bergaran kontsumoaz eta lehen sektoreaz lanketa zabala egiten hasi zirela. Ereindajan kooperatibaren eta Elikadura Mahaiaren sorrerak bultzada izan ziren lanketa orokor horretan. Azken urteotan, azoka plazaren inguruko hausnarketa prozesuan buru-belarri aritu dira... [+]
Naturazaleren batek galdera hori irakurri eta pentsatuko zuen seguruenik: “Galdetzea ere! Ez dute zerikusirik!” Egia da, bai, behin ezagututa erraz desberdintzen direla oreina eta orkatza. Baina batzuentzat ez da erraza mendian halako animalia ikusi eta ziurtasunez... [+]
"Kanpora begira" bizi izan garen udararen ondoren, udazkenak geure buruarekin berriro konektatzera, errutinara itzultzera eta bertan nola sentitzen garen entzutera gonbidatzen gaitu. Eta udazkenean zer behar dugu osasuntsu eta energiaz beteta sentitzeko? Garaiko jakiek... [+]
2014an sortu zuten Birika Permakultura proiektua Leioako lursail okupatu batean. Jurgi Uriarte Idiazabalek eta beste bi kidek jarri zuten martxan egitasmoa. “Lursail hartatik bota egin gintuzten gerora, aparkalekua egin behar zutelako, eta, etenaldi baten ondoren, bakarrik... [+]
A ze fauna! atalaren lehen denboraldian, olatuz-olatu hainbat itsas izaki aurkeztu dizkizuet txoko honen traineruko kareletik. Ordea, bigarren denboraldiko nire lehen artikulua lagun bati gorazarre egin eta bere lanaren garrantzia azpimarratzeko erabili nahi dut:... [+]
Jakoba Errekondok Ilargia eta landareak 2025eko agenda eskutan, ilargiaren arabera baratzeko lanak nola antolatu azalduko du eta entzuleen galderak zuzenean erantzungo ditu. Antton Olariagak argitalpen horretarako egin dituen hamabi piztiren ilustrazioak erakutsiko ditu eta... [+]