Itulan dakarte sagarrek negua. Sagarrak badoaz eta negua geratzeko dator; negu tzarra desio dut uso giroko hego haize zakarreko egun hauetan. Negua gozatuko digute negu-sagarrek, jasotzeko eskuz bildu, aukeratu eta toki ilun, haizeberritu eta freskoan jarri eta zainduz iraunarazten ditugun negu-sagarrek, gorde-sagarrek, altxa-sagarrek.
Berandu-sagarrak dira, jeneralean, gordetzeko jasotzen direnak, izan ere, goiz-sagarrek izango duten udazkenaren beroaren erasoak gorbezituko ditu, barrutik egosi eta usteltze bidean jarri. Ederrak egongo lirateke horiek neguaren bihotzean!
Berandu-sagarretan ere ez da edozein aukeratzen jasotzeko. Neguan erreta edo gordinik onenetan onenak egongo direnak hautatzen dira. Batzuek Urtebi Handia (Malus domestica “Urtebi Haundi”) dute gustuko, beste batzuek Mokotxo (Malus domestica “Mokotxo”), edo Txalaka (Malus domestica “Txalaka”), beste batzuek erretzeko Udare sagarra (Malus domestica “Udare”) eta gordinerako Danbolina (Malus domestica “Danbolin”); baina inolako zalantzarik gabe sona mitiko ospetsu eta gogoangarriena duena Errezil sagarra da (Malus domestica “Errezil”). Etxe bakoitzak bere ahosabaia du!
Errezila ez da gitarra jotzera joan eta hankapean topatutako alea. Makina bat urtean gustukoena hautatuz eta hautatuz gure kulturak “sortutako” kultibarra edo barietatea da. Bere ezaugarri nabarmenenetako bat azal latz edo lakatza da. Kutikularen mikro-pitzaduren ondorioz, fruituaren kanpoko epidermisak kortxozko itxura hartzen du. Zati handi batean marroi argia da, zakar punttu bat duena, eta gainontzekoa berdea, gero horituko dena. Denborarekin mami tente gogorra bigundu egingo da, ahoratzea erraztuz.
Errezilean azaleko lakatz hori ezaugarri baliotsua da eta aintzat hartzen da. Beste sagar batzuek ere badute ezaugarri hori, Udare sagarrak, Anixa sagarrak (Malus domestica “Anixa”) baita zenbait udarek ere: Konferentzia udareak adibidez (Pyrus communis “Conference”). Udare hori ekoizten den tokietan nahiago dute azalaren lakatz hori oso axalekoa izatea, eta ez balitz hobea. Azalaren marroi kolore hori hezetasunari, tenperaturari, haizeari, gaitzen eta izurriteen erasoari, ongarriketa desegokiari, itxuragabeko inausketari edota “zaintzeko” botatzen zaizkion produktu kimikoei zor zaie, besteak beste.
Iaz frutazaleek lehortea izan zuten etsai nagusi, aurten hezetasuna. Horrek azal zakarraren arazoa puztu du. Errezilzalea den kulturan onerako eta Konferentziazalea denaren kalterako. Eskerrak niri hezetasunarekin azala findu egiten zaidan. Azala izan, badut, bai!
Palestinarren genozidiorako Israelek erabiltzen duen arma nagusietako bat gosea da. Alde batetik, Gazara elikagaiak sartzeko debekuarekin, eta, bestetik, Palestinako elikadura-burujabetza ezabatuta.
Ugaztun hitza entzutean, askotan burura etortzen zaizkigun lehen ordezkariak tamaina handienekoak izan ohi dira: hartza, otsoa, oreina… Batzuetan etxekotutako katua edo txakurra dira agertzen lehenak, edo urruneko lehoiak eta elefanteak. Ikusgarritasunak lehia irabazi ohi... [+]
Laster urte guztian izango ditugu malko ilar goxoak (Pisum sativum). Oraindik, ordea, negua eta udaberria dira, ia erabat ilar freskoak jateko sasoia; udaberrian jango ditugun azken ilarrak ereiteko garaia orain hasten da. Eta oraintxe jango ditugu urria aldera erein zirenak.
Gero eta nekazaritzako test gune gehiago ditugu inguruan, hau da, nork bere proiektua martxan jarri aurretik nekazaritzan eta abeltzaintzan trebatzeko guneak. Nafarroako Zunbeltz espazioa eta Gipuzkoako eta Ipar Euskal Herriko Trebatu dira horietako zenbait adibide, gurean... [+]
Euskal Sagardoa Jatorri Deiturak erronka ezarria dio bere buruari: Euskal Herri osoko sagar eta sagardogileak biltzea. “Sagardoaren kultura lurralde osoan dago, eta lurralde osoan mantendu dira sagardotarako sagarrak”, esan digu Unai Agirrek, sor-markaren... [+]
“Aterako dut sagar zuku bat?”. Galdera horrekin hasi da Barrundiako Ekonomatoko kide Koldo Lopez Borobia, Susana Lopez de Ullibarri eta Santi Txintxurretarekin izandako elkarrizketa. Sagar zukuaren bueltan eta sagarrondoz inguratutako lorategian elkartu gara. Hau ez... [+]
Herritarrak elkarren artean saretzea eta bizitza sozialerako espazioak bultzatzea da Xiberoko Kolektiboa elkartearen lan ildoetako bat. Bide horretan, baratze kolektiboa sortzeko aukera suertatu zitzaien 2020an Maulen, eta zalantzarik gabe, proiektuari ekitea erabaki zuten... [+]
Txokolatea kakaotik sortzen da. Kakaoak Theobroma cacao du izena; Theobroma hitzak “jainkoen janaria” esan nahi du. Aspaldikoa da txokolatearen gurtza; jainkoena zena azkar asko egin genuen geure. Euskal Herrian, azukrearekin eta kafearekin batera elikagaien... [+]
Badira hainbat espezie arrandegietan beti egotera derrigortuak diruditenak. Haien arteko arrain batek dirdira berezia du, urrezko koroarekin begiratzen baikaitu: urraburuak (gazteleraz ere, ezaugarri berari men eginez, dorada-k). Ondoan haien artean anaiak diruditen sorta dago,... [+]
Mikro eta makro kontzeptuen arteko muga lausoa da, eta elkarren arteko eragina lausoa izan arren, eragiten du. Baita gugan ere. Arazoa dator lainopeko itsutasunean asmatzen ez dugunean gu geu non gauden, herria non dagoen.
Zeruka, zeru bete on dakar zerukak. Zeruka, magitxa, magintxeta, mihauria, magina, baina, ilar-axala, mantxa, teka edo, ezagunena, leka. Lekak barruan dakarren leka-gauza, leka-bihia, lekalea edo lekazia bezalako jaki ederrik ba al da negua goxatzeko? Pertzak bete lekari,... [+]
Arrasateko Beroña auzoan dago kokatuta Xabi Abasolo Etxabek eta Naiara Uriarte Remediosek bultzatutako Errastiko Ogia proiektua. Bakoitza bere bidetik iritsi ziren okintzaren mundura, baina eredu ekologikoan eta ama orearekin ekoizteko oso ongi uztartu dituzte bi gazteen... [+]
Gaua da. Zuhaitzetan geratzen diren hosto gutxien artetik igarotzen da ilargiaren argia. Isiltasuna da nagusi. Txoriak sasi artean daude, babestuta lo, lo-edo. Baina bat batean zerbaitek kolpatu du sasia. Txori gehienak izutu diren arren, izoztuta bezala geratu dira, isilik... [+]
2016an ikusi omen zuten lehen aldiz Herrialde Katalanetan. Bi urte geroago, 2018an alegia, Xanti Pagola eta Imanol Zabalegui entomologoek Gipuzkoan azaldu zela jakitera eman zuten. Eta euskaraz izendatu ere bai! Urte batzuk pasa dira eta ez dut esango gure artean ikusteaz ohitu... [+]
Bukatu da (bukatzen ari da) tomatearen sasoia eta unea aprobetxatu nahi nuke uda honetan izandako kezka eta amorruak orriotara ekartzeko.