Begirada orokor batan, Alderdi Sozialistak hauteskundeak irabazi bai, irabazi ditu, baina apiriletik hona 800.000 bat boto eta hiru eserleku galduta. Alderdi Popularrak 22 eserleku eta 700.000 bat boto egin ditu gora, oposizioko buruaren rola azpimarratuta, baina eskuineko alderdi hegemonikoa izan gabe. Hirugarren alderdia, Vox ultraeskuindarra, ordea, bozketako garaile argia izan da. Hiru milioi eta erdien langa igarota, Ciudadanos birrindu du, eta PPri lurralde askotan gerturatu (Andaluzia, Gaztela-Mantxa, Katalunia…) edo gailendu zaio (Murtziako Erkidegoko garaipen sinbolikoa). Komeni da gogoratzea, dena den, ultraeskuina ez dela berria Espainiako kongresuan. Europako eskuin populistako beste mugimendu asko ez bezala, Vox gobernu alderdi baten –Alderdi Polpularraren– banaketa batetik dator hein handi batean; sistemaren parte bat izan da.

Irakurketa orokorrarekin jarraitzeko, Unidas Podemos espazioak ere botoak galdu ditu: 600.000 inguru eta 7 eserleku. Galera esanguratsua izan du, eta gobernuko kide izateko bere estrategia pitzatuta geratzen da: ikusiko da nazio gatazkek zentraltasuna hartuko duten kongresu berrian zein harreman izango dituen independentismoekin. Izan ere, estatuaren demokratizaziorako aukerak Madrildik aldentzen ari dira aspaldian. Espazio politiko horretan, Más País operazioaren porrota erabatekoa izan da (550.000 boto inguru, %2,5aren azpitik). Ciudadanosen kasuan, hauteskundeetako galtzaile garbia izan da. Unidas Podemosen atzetik geratu da, botoen %40 galdu du eta batez ere, apirileko posizio zentrala galdu du, presidentea hautatzeko prozesuan. Espainiar nazionalismorako lehian, Vox gailendu zaio, eta ahaztuta gelditu da bere ustezko zentro liberaleko izaera.

Zetro-ezker eta eskuineko blokeetan, bada, ez da iraultzerik gertatu, bigarren bloke horretako espainiar nazionalismoaren gogortzea baizik. Barruko etsai katalanaren kontrako lehian, gainera, PSOE ere batu da hauteskunde kanpainan zehar: independentismoaren aurkako jarrera gogorra agertuta, eskuineko blokera joan diren hainbat sektore bereganatu nahi zituen Alderdi Sozialistak. Agerikoa da ez duela hori lortu eta, trukean, gobernua eskuratzea eta, batez ere, hurrengo urteetako gobernagarritasuna zaildu duela.

Hauteskundeok Euskal Herritik begiratuta, garrantzi berezia hartzen dute estaturik gabeko beste nazioetan gertatutakoak. Katalunian, Procés-aren aurkako sententziaren eta hari emandako erantzunaren testuinguruan, independentismoak berriz ere gora egin du. Duela gutxi arte PSC nagusi zen hauteskunde espainiarrak ERCk irabazi ditu berriro ere, 150.000 boto inguru galdu arren. Junts per Catalunyak gora egin du botoetan eta eserleku bat irabazi du, Puigdemonten inguruan antolatzen den sektore politikoaren indarra agerian utziz. Eta CUPek, lehen aldiz espainiar hauteskunde batzuetara aurkeztuta (apirileko deialdian bere zati bat Front Republicà izenpean aurkeztu bezen ere), bi eserleku lortu ditu. Printzerriko independentismoak, orotara,  botoen %42,5 eskuratu du; eta azken aldiko gorazko joera mantendu du. Baina, bestelako irakurketa interesatuen gainetik, independentziaren aurka argi azaldu direnak (PSC, PP, Vox eta C`s) ez dira %40ra iritsi. Gatazkak irekita jarraituko du eta En Comú-ren espazioaren jarrera determinantea izango da.

Berritasuna gertatu da Galiziako egoeran. Bertan PPk irabazi du, Voxi lekua itxiz, eta aldaketa BNGk eman du, berriz ere Madrilgo kongresura itzuliz. Krisi sakona bizi zuen azkenaldian Galiziako nazionalismoak, BNGren zati esanguratsu batek (Xosé Manuel Beirás buruzagi karismatikoaren eskutik) Podemosen espazio politikoarekin bat egin zuenetik. Aspaldiko partez, Galiziako soberanismoaren ahotsa ere entzungo da kongresuan, beraz, Kataluniakoekin eta Hego Euskal Herrikoekin batera. Ikustekoa izango da hemendik aurrera euskal indar abertzaleek zein paper jokatzerik izango duten. EAJren 7 eserlekuak ezinbestekoak edo ez hain zentralak izan daitezke, Alderdi Sozialistak hartzen dituen erabakien arabera. Llotja de Marreko adierazpeneko indar subiranistek (zeinen artean EH Bildu baitago) 29 eserleku eskuratu dituzte, eta indar esanguratsua osa dezakete, baina haien arteko desberdintasunak nabarmenak ere badira.

Errepikapenak, bada, egoera korapilatsua izan du ondoriotzat. Espainiar nazionalismoa indartua agertu da, bere formarik gogorrenetan gainera; eta, aldi berean, indar subiranista eta independentistek gora egin dute. Politika erakundeetatik kanpo ere egiten da, eta garrantzi berezia hartuko dute Kataluniako mobilizazioek. Ikusteke dago, egoera horretan, Alderdi Sozialistak aurrera egiteko zein bide hartuko duen.

Iker Iraola Arretxe

EHUko irakaslea. Parte Hartuz ikerketa taldea.