Erdi Aroa iluna ote?
Europako Erdi Aroa gehienetan garai iluntzat irudikatzen dugu. Atzerapenarekin, indarkeriarekin, sineskeriarekin eta tiraniarekin lotzen dugu. Garai hura bizi izan zutenak barbaro eta ezjakintzat hartzen ditugu. Izena bera ere adierazgarria du, gutxiesgarria baita: Antzinaroaren eta Berpizkundearen artean, erdian, egon zen garrantzi gutxiko garai bat balitz bezala. Hainbat erdaretan medieval adjektiboak konnotazio negatiboak ditu eta gauza atzeratu, prekario edo bidegabeak definitzeko erabiltzen da. Garai hari buruzko iruditeria negatiboa hain dago barneraturik, ezen orduan kokatutako pelikulak grabatzeko kamerei filtro iluna ezartzen dietela.
Baina irudikapen hori ezegokia da, aurreiritzi eta topikoetan oinarriturik dago eta. Lehenik eta behin, milurteko oso bat (V. Mendetik XV. Mendera) iraun zuen aldi luzea garai uniforme eta monolitikotzat hartzea akatsa litzatekeelako. Baina ez hori bakarrik, ikerketek frogatzen dute ez direla zuzenak Erdi Aroaz ditugun aurrejuzguak. Esate baterako, higieneari dagokionez, frogaturik dago ordukoak maiz-maiz garbitzen zirela eta osasun neurriak hartzen zituztela, egungoak bezalako produkturik eduki ez arren. Jantziei dagokienez, halaber, ez ziren beztitzen pelikuletan agertzen diren larruzko jantzi ilun eta zarpailez; lihoa, zeta, artilea eta antzerako ehunak ezagutzen zituzten eta sarri aski koloretsuak ziren.
Era berean, Erdi Aroa zientzien eta arteen garapen garaia izan zen. Grezia eta Erroma zaharreko testu asko monasterioetan bildu eta kopiatu zituztenez, haien transmisioa ahalbidetu zen; Erdi Aroari esker dugu filosofia eta literatura klasikoaren berri. Halaber, Europa kristaua mundu musulmanarekin harremanetan zegoenez, ekialdeko ezagutzen eragina iritsi zen mendebalderaino. Erdi Aroa arte erromaniko zein gotikoaren garaia izan zen eta baita unibertsitateen sorrerarena ere.
Inkisizioak emakumeen gain ezarri zuen jazarpena Erdi Aroarekin lotzen da sarri. Baina hori ere uste okerra da, Inkisizioaren sustraiak XII. mendean dauden arren, exekuzio eta zigor gehienak Aro Modernoan izan baitziren. Sorgin-ehiza Berpizkundeko humanismoaren ifrentzu goibelena izan zen eta ez Erdi Aroarena. Emakumeen egoera, oro har, Trentoko Kontziliotik aurrera (1545-1563) hasi zen okertzen eta ziur aski Erdi Aroaren amaieran gure birramonen garaian baino autonomia gehiago izan zuten. Erdi Aroa garai iluna izan zela uste duzue oraindik?
Ospitalepea, 1944ko ekainaren 27a. Soldadu alemaniarrek sarekada egin zuten Zuberoako 80 biztanle inguruko herri txikian. Zortzi lagun hil zituzten zigor-ekintzan eta hemeretzi atxilotu, guztiak zibilak; horietatik bederatzi deportatuko zituzten eta kontzentrazio esparruetatik... [+]
1939 eta 1941 bitartean Igari eta Bidankoze arteko errepidea eraikitzera behartu zituzten frankismoaren 2.400 esklaboak omendu zituzten larunbatean, Igariko gainean. Errepresaliatu antifaxista haien memoriak gure bidea izan behar duela aldarrikatu zuten omenaldia antolatu zuen... [+]
1415eko udazkenean Agrincourteko gudua lehertu zen Ingalaterra eta Frantziaren artean, Ehun Urteko Gerraren gudu erabakiorrenetakoa. Horretarako, Henrike V.a Ingalaterrako errege eta Irlandako jaunak uda horretan bere ejertzitoa Frantziara bidaltzea erabaki zuenean, soldaduak... [+]
Normandia. 1944ko ekainaren 6a. Overlord operazioa abiatu zuten: Britainia Handiko, AEBetako eta Kanadako milaka soldadu Normandiako hondartzetan lehorreratu ziren, Bigarren Mundu Gerraren eta, beraz, historiaren norabidea goitik behera aldatzeko. Edo horixe da behintzat duela... [+]
Euskal Herriko kobazuloetan Madeleine aldiko (duela 18.500 eta 13.500 mila urte bitartekoak) labar-artea metodo konputazionalak konbinatuz aztertuta, ezaugarri espazialen eta ikonografikoen arabera bereizi dituzte irudiak, eta ondorioztatu dute lau multzotan bana daitezkeela.
Nafarroako Torturatuen Sareak jakinarazi du hemeretzi biktima berri onartu dituela Nafarroako Gobernuko Aitortza eta Erreparaziorako Batzordeak, horietariko bost 2005-2011 urte artean torturatu zituzten Mikeldi Diez, Iker Aristu, Oihan Ataun, Garbiñe Urra eta Mikel... [+]
rrak fundatu zuen duela 6.500 urte inguru. Eta berriki, Max Haibt Alemaniako Arkeologia Institutuko arkeologoak hiriaren "biki digitala" sortu du, bideojokoetan erabiltzen den teknologia baliatuz.
Aztarnategiak hartzen dituen 40 kilometro koadroen hiru... [+]
Mallorca, 1968. Joana Maria Escartin historialaria jaio zen. 1989an esklerosi anizkoitza diagnostikatu zioten eta joan den maiatzaren 30ean hil zen jaioterrian, 56 urte zituela, hain zuzen, esklerosi anizkoitzaren nazioarteko egunean.
Ikasketak UIBn (Universitat de les Illes... [+]
Larrahe jainko baskoiaren izena idatzita duen I. mendeko aldare erromatarra aurkitu du Aranzadi Zientzia Elkarteak Larunben (Itza Zendea). Idazkuna latinez izkiriaturik dago. Valeria Vitella izeneko emakume batek egindako eskaintza da. Arriaundi mendiko putzu baten barruan... [+]
Pilotari famatua izan zen, munduko txapelduna, baina tartean behin baizik ez zuen Euskal Herrian jokatu, Mexikon jaio, hazi eta hantxe bizi baitzen, gurasoak haraxe joanda 1936ko gerratik ihesi. Abertzalea, Mexikoko euskal etxeko presidentea, Jaurlaritzaren aholkularia,... [+]