Larunbata goiz honetan gaiari lotutako hainbat tailer eta mahai-inguru egingo dituzte Azpeitian eta arratsaldeko 18:00etan manifestazioa. Euskal Herriko 70 eragilek baino gehiagok egin dute bat deialdiarekin (albiste honetan irakur daitezke deitzaileen zerrenda eta egitaraua).

Gaiaz mintzatu gara Josebe Blanco, Oletan ere ez! Taldeko kidea; Rebeka Gonzalez de Alaiza, Arabako Mendiak Aske taldeko kidea; Enea Andueza Otxoa, AHT Gelditu Nafarroako kidea eta Itziar Pou, Sañu Bizirik taldeko kidearekin.

Zergatik Azpeitian?

Rebeka Gonzalez de Alaiza: Inflexio puntua izan zelako. Justu Tapia Legea eta gero gertatu zen Azpeitiko Sañuko proiektuarena, Statkraftekin, eta kolpe oso gogorra izan zen. Uste genuen bazegoela korronte politiko bat gurekin sintonian zegoena, eta bat-batean konturatu ginen megaproiektuen gurdira igota zegoela. Une horietan EAJk probetxu atera zuen, Correon bi orriko artikulua argitaratuta, jakitera emanez Statkraftekin denbora luzea zeramatela hitz egiten. Azpeitiko jendeak ez zekien, gero saiatu ziren apaintzen esanaz “proiektu publiko-komunitario” bat dela, baina guretzat funtsean besteen eredu bera jarraitzen du, eta hori ere salatzen dugu: enpresa transnazional bat da leku bat begiz jotzen duena, leku horiek mendiak edo baliabide naturalak dira, herriak ez daki ezer eta jakiten denean diskurtsoa bideratzen da lehendik erabakita zeukaten horretara, ez da aukerarik ematen beste planteamendu bat egiteko, ez da herri edo zonalde baten beharretatik abiatuta eta komunitatean planteatzen.

Artikulu horretan, EAJk EH Bilduko parlamentariei mezua bidali zien, bere oinarria lotu zezala, eta gu oinarri horretan kokatzen gintuen, beti autonomia zaindu badugu ere, nahiz eta gure artean badiren korronte politiko horretako kideak. Eta esaten zien pedagogia handia beharko zutela euren helburua betetzeko. EAJk berdin egiten du, beren udaletako hainbat ordezkari gure kide direnean, eta megaproiektu horien aurka egiten dutenean, adibidez Maeztun, berehala ohartarazten diete alderdiaren ildoa zein den.

Itziar Pou: Gaur egun berrikuntza bideratzen da kapitalismoari beste bultzada bat emateko, eta beti bezala herriek ordaintzen dute hiriaren logikan pentsatutako eredu hori. Azpeitian eta Azkoitian Urola ibaia txikitu zuten iraultza industriala egin zutenean, eta orain mendiak ere bai. Zentzu horretan esanguratsua da Azpeitia.

Josebe Blanco: Zoritxarrez, gaur egun, Euskal Herriko edozein tokitan izan zitekeen mobilizazio egun hau. Azpeitikoa ez da makroproiektu bakarra, eta makroproiektu guztiez ari naiz, ez argindarra sortzekoez bakarrik. Baina ez da huskeria horrelako mobilizazio egun bat norbere herrian hartzea eta Sañu Bizirik taldean badago indarra horri erantzuteko.

Goizean hainbat tailer egingo dituzue agroekologia, feminismoa, bioaniztasuna eta energia proiektuei buruz. Zer lotura dute horiek denek Lurraren defentsarekin?

I. Pou: Tailer horiek zera ematen dute aditzera: ezinbestekoa bailitzan derrigortzen diguten eredu horren aurrean badaudela alternatibak.

R. Gonzalez de Alaiza: Bizi ditugun krisiak eredu ekonomiko kapitalistaren parte dira, gero eta sakonagoak eta denboran elkarrengandik gero eta gertuagokoak (batetik atera orduko beste batean sartzen gara). Saiatzen dira krisi horiek ez dezatela eraginik izan ezarri duten ordena sozialean, eta mailaketa horri eusten dion ideologian. Horregatik proposatzen digute salbazioa: megaproiektu hauek dira mesias berriak, zoriontsu biziko gara eta orain arte izan dugun guztia edukiko dugu. Eta badakigu hori gezurra dela.

Gainera planteatzen duten eskalan, zaila da herritarrek kontrastea egitea. Ezin dugu gure energia trantsizioa antolatu hain eredu handian eta hierarkikoan, hori transnazional batek bakarrik egin dezake, diru eta botere asko duenak. Beraz, jarraitzen dute haien eskuetan izaten lurraldearen gaineko erabakiak hartzeko boterea, energiaren gainekoa, eta pertsonen gainekoa. Zergatik ez dute herritarren esku utzi nahi gai hau? Eredua deszentralizatzea arriskua delako klase dominantearentzako, egun dugun dependentziatik autonomiarako pausoak emateko aukera irekiko lukeelako.

J. Blanco: Bada joera orokor bat jendartea infantilizatzekoa. Umetze prozesu horretan, erabakimena eta gaitasunak nolabait bahituta geratzen dira eta behartutako delegazio batean sartzen gara. Gai horrek lotura zuzena dauka botere harreman horiekin: kontuan hartzen badugu landa eremuan populazioaren %11 bizi garela eta gu bizi garena dela lurraldearen %89, bada, indar harremanak argi daude.

R. Gonzalez de Alaiza: Ez gaituzte landagunean nahi. Enpresa handiak dira lurraldearen jabe egin nahi dutenak, eta horientzat lan egin dezagula nahi dute. Lurraldea pertsonarik gabe nahi dute, inork defendatu ez dezan. Horregatik gure defentsa “hemen ez” horretatik harago doa, defentsa orokorra da.

Guk eredu honen aurrean beste bat jarri nahi dugu, Azpeitian landuko diren tailer horien bidez: autonomia eman nahi diegu pertsonei. Eta batez ere, oinarrizko beharretik hasi nahi dugu: elikatzetik. Nola ez dugu agroekologia tailerra egingo, haien helburua izanik nekazal lurrak zentral eoliko eta fotovoltaikoen arabera antolatzea? Justu alderantzizkoa egin behar da: elikatu egin behar gara, burujabeak izanik; lurra dugu horretarako oinarri eta errespetua zor diogu.

J. Blanco: Bizitzari eutsi behar baldin bazaio, jan egin behar dugu. Hori oinarrizkoa da. Planetaren mugak zeharkatu ditugu eta hor nekazaritza eredu industrialak badu bere pisua. Zenbakiak asko gustatzen zaizkien horiei esango nieke hartzeko benetako kontu balantzea: lurra edo animaliak ustiatzera dedikatzen den enpresa baten kontu balantzea hartu, baina benetan zintzoki eginda, hau da, biodibertsitatean eta naturan dakartzan galera eta kalte guztiak aintzat hartuta eta monetarizatuta; eta alderatu baserri ekologikoetan lanean ari direnen kontu balantzea. Argi dago errentagarritasuna non dagoen, bai arlo ekonomiko hutsean, zenbakietan, baina baita komunitateari eta gizarteari egiten zaion ekarpenean ere. Eredu intentsiboan ari direnek jasotzen dute diru-laguntza gehien eta aldi berean haiek dira gure komunitateari kalte gehien egiten diotenak.

Euskal feminismoa Lurraren defentsan tailerraz zer esan? Emakumeak gara Lurraren defentsa egiten duten taldeetan gabiltzan kideetako asko. Emakumeon begirada borroka honetan ere ekarpen oso interesgarria da, sistemak behin eta berriz errepikatzen dituen mekanismo batzuk alboratzeko, oso botere harreman hierarkikoetan oinarritzen direnak.

R. Gonzalez de Alaiza: Audre Lordek esaten zuen bezala, ezin gara emantzipatu zapaltzen gaituenaren erremintekin. Eta hor emakumeok funtzio garrantzitsua dugu, eredua zapalkuntzan oinarritzen delako: naturaren, pertsonen eta batez ere emakumeen zapalkuntzan.

J. Blanco: Biodibertsitatearen galera: kausak eta ondorioak da beste tailer bat. Bai landa eremuan bizi garenok, eta bai hiri eremuan bizi direnek, ezinbestekoa dugu lurraldearen %89 den landa eremua ahalik eta modu txukunenean egotea, aurrean daukagun panorama benetan larria delako. Ikerlarien txostenek argi diote, gure ondorengoen bizitza arriskuan dago. Tailer hauek izan daitezke abiapuntua hausnarketarako, bakoitzak munduan egoteko daukan modua berraztertzeko eta aldatzeko. Baina hau ezin da herritarron gain bakarrik gelditu. Egitura orokor bat dago oso modu hertsian lotzen gaituena.

I. Pou: Ez da gure lurra bakarrik, Lur planeta ere bada, eta mundu mailan egun dauden desoreka ikaragarrietan ere bere eragina du gure bizimoduak: denok dugu Palestinarekin atxikimendua baina gure bizimoduak badu horretan eragina, Euskal Herriak bere egungo ekonomia Espainia, Israel zein beste estatuen gastu militarren bidez sustatzen du (Bardeako Poligono militarra, Sener, SAPA, Aernnova, ITP).

J. Blanco: Eta batez ere hauxe azpimarratu nahiko nuke: tailer horietan planteatuko dena ez da utopia. Errealitatea da, hori gertatzen ari da. Eredu agroekologikoan bizi diren baserriak errealitatean existitzen gara, horretan ari gara. Posible da.

Lurraren defentsan du lelo Azpeitiko manifestazioak. Energia berriztagarri handietara doakigu burua, baina beste borroka batzuk ere loturik dira egun horrekin...

Enea Andueza: Makroinstalazio energetikoak lurraldearen behar modura planteatzen dizkigute eta, aldi berean, tematuki bultzatzen jarraitzen dute eredu bat zeinetan gero eta energia gehiago behar den, gero eta azkarrago doan, gero eta suntsiketa handiagoa behar duen eta burujabetza eta erabakimena galtzen dugun. Horren adibide oso handia da AHT, hazkunde ekonomiko mugagabea posible zela esaten ziguten garaian sortutakoa. Gaur egun mito hori erori egin da, baina hala ere proiektuari eutsi nahi diote, argudioak argi eta garbi erortzen ari diren arren. AHT Gelditu Nafarroa taldean bat egiten dugu Azpeitiko manifestazioarekin, filosofiarekin... uste dugu ez duela zentzurik horrelako azpiegiturak planteatzeak eta aldi berean esateak beharrezkoak direla jendearen oinarrizko beharrak asetzeko. Goazen aztertzera zein diren behar horiek, goazen aztertzera zer nolako jendartea behar dugun, eta horren arabera planteatuko dugu, baina denon artean.

J. Blanco: Planteatzen den edozein makroproiekturen mekanismoa eta oinarria datoz errepikatzera desastre honetara ekarri gaituen sistema bera. Bi aldiz gauza bera egiteak ez du arazoa konponduko. Badakigu makroproiektuen dinamika horrek nora ekarri gaituen. Harri berean estropezu egiten jarraitu behar dugu? Argi dago errotik aldatu behar dela.

Gurea bizimodu inperiala dela entzun berri diot filosofo bati. Enperadorea egoteak eskatzen du beste figura batzuk ere egotea, bera inperioan mantendu ahal izateko. Horixe da irauli behar dena.

E. Andueza: Gaiak elkarrekin loturarik ez balute bezala planteatzen dizkigute maiz. Oso garrantzitsua da ikuspegi oso bat edukitzea, horrek emango dizkigulako gakoak nondik jo pentsatzeko. Gaiak banaka ikusten badira, partzialtasun horretan, askoz ere manipulagarriagoak gara. Horregatik da aberasgarria EH Biziriken hain kolektibo askotarikoak egotea. Gainera inposaketa hau guztia nahiko modu antzekoetan gauzatzen ari da leku guztietan eta mota ezberdinetako proiektuekin, erabiltzen dituzten estrategiak nahiko antzekoak dira, beraz, elkarri laguntzea eraginkorra da hori azaleratzeko: informazio falta, gezurrak...

Hauteskundeen atarian egin duzue Azpeitiko deialdia. Eusko Legebiltzarrean alderdi politiko nagusien (EAJ, EH Bildu eta PSE-EE) adostasunarekin onartu da EAEko Trantsizio Energetikoaren eta Klima Aldaketaren Legea (Elkarrekin Podemos-IU, PP, Vox eta C’s aurka bozkatu zuten) eta onartze bidean da Energia Berriztagarrien Lurralde Plan Sektoriala. Legea onartu zuten alderdi guztien jarrera berdin ikusten duzue gai honetan edo badaude ñabardurak?

R. Gonzalez de Alaiza: Ñabardurak dira EH Bilduk eta EAJk besarkada eman ziotela elkarri. Hori ezinezkoa litzateke beste momentu batean. Eta horrek zer esan nahi du? Adostu egin dutela zein eredu eramango duten batera.

J. Blanco: Hizkuntzan eta diskurtsoan badago aldea, baina funtsean ez dut alde handirik antzematen gai honetan. Makroproiektuak babesten dituzte, esaten dute energia sorgailu txikiak, ertainak eta handiak behar direla. Batzuek hitz egiten dute sozializazioaz, kolore pixka bat eman behar zaiolako, baina funtsean alde handirik ez dut antzematen. Eta Lurralde Plan Sektorialak kezka handia sortzen dit, hainbat ataletan erreferentzia egiten zaiolako inbertsoreek behar duten segurtasunari. Hau da, inbertsoreek jakitea izendatutako eremu horietan nolabaiteko babesa izango dutela. Hasten zara mapa begiratzen, eta beldurgarria da zeintzuk eremu agintzen zaizkien inbertsore horiei.

I. Pou: Demokrazia teoriko batean bizi gara, eta legea aldatzen hasten dira proiektu horiek martxan jartzeko erraztasunak emateko. Eta oraindik sinesten dugu hauteskundeetako boto batekin? Zertarako? Boto horrekin gero nahi dutena egiteko? Hori da demokrazia? Gero eta balio gutxiago dauka. Statkraftek Azpeitian herri batzarra egin zuen alkatearekin batera, beraien hitzetan herriari nahi zuen informazioa emateko edo horien eskaerak kontuan hartzeko... eta handik berehala Jaurlaritzari bide azkarra abiatzeko eskatu zion, Ukrainako gerraren aitzakian ingurumen inpaktuen neurketarik ez egiteko.

R. Gonzalez de Alaiza: Lurralde Plan Sektoriala Saitec enpresak egin du, zeinak interesak dituen eolikoen merkatuan, adibidez, Armintzan itsas zentral eolikoa eraiki nahi du. Demokrazia falta horretan, agintariek ez dute nahi Lurralde Plan Sektoriala Eusko Jaurlaritzako teknikariek egiterik, teknikari horiek legeei eusten dietelako, denbora askoan landu diren Lurraldearen Antolaketaren eta Ingurumenaren legeei. Oso esanguratsua da. Enpresa batera atera dute lan hori, eolikoetan interesak dituen enpresara. Horrek esan nahi du erakundeak edukiz husten ari direla eta garatu ditugun legeak ere bai, abiadan aldatzen ari baitira. Enpresa horien eskuetan gaude eta hori oso larria da. Eta politikan ez dago horri galga jarriko dion inor, eta hori are larriagoa da.

Bizitzeko energia behar dugu eta planetaren berotzeak zein energia krisiak erakusten dute energia fosilen egungo kontsumoa jasangaitza dela. Makroberriztagarriena izan daiteke irtenbidea? Zehazki energiaren gaian, zein da alternatiba?

J. Blanco: “Arazo honi irtenbidea emateko” omen dira. Eta “arazoa” zein da? Arazoa da jarraitu nahi dugula eredu honetan bizitzen, lehen aipatu dugun eredu inperialean. Enperadoreak izaten jarraitu nahi dugu eta ez da posible. Hurrengo pausoa da: ea zeintzuk diren pribilegiatuak, enperadore izaten jarraitzeko aukera izango dutenak, eta gainontzeko guztiok ahalbidetuko dugu enperadoreak egoten jarraitzea.

“Euskal Herria herri industriala da eta izaten jarraituko du”, esaten dute. Historiaren ibilbidea hartzen badugu, zenbat urte daramatza Euskal Herriak industriala izaten? Huskeria bat. Eta honekin ez dut aldarrikatzen orain dela 200 urteko bizimodura itzultzea. Baditugu beste jakinduria batzuk, baditugu beste tresna batzuk, baina argi dago enperadore izateari utzi behar diogula. Edo astotik jaisten gara eta hasten gara lurra zapaltzen eta gure neurrira itzultzen, edo bestela horma joko dugu bai ala bai, berandu baino lehen.

Zehazki energiaren gaira etorrita, kontsumitzen dugun energia guztia elektrifikazio bidez ordezkatzeko, Lurrak ez dauka lehengairik. Ez dago. Ez da posible. Planetaren muga biofisikoek markatzen dute hori.

R. Gonzalez de Alaiza: Izan ere, elektrizitatea kontsumitzen dugun energia osoaren %23 da. Esaten dute dena elektrifikatu behar dela baina ezinezkoa da arlo askotan: industrian, garraioan... dena ezin da elektrifikatu, hor dago lehenengo tranpa. Baina demagun baietz, elektrifikatu daitekeela guztia:  EAEko egungo energia kontsumoari eusteko zenbat haize errota edo nekazaritza-lur beharko genuke? Ez dago lurrik horretarako.

Gainera, hor dugu Nafarroako kasua: eolikoz bete dute eta ez du energia burujabetza lortu. Enpresen esku dago energia hori, ez herritarren ez komunitatearen esku. Energia fosilaren kontsumoa ez da gutxitu eta gainera Nafarroan ekoizten den argindarra esportatu egiten dute. Beraz, zertan bihurtu nahi gaituzte? Europako kolonia energetiko batean. Horregatik ari dira tentsio altuko lineak egiten.

J. Blanco: Gatika-Bordele linea esaterako. Bada beste kontraesan bat. Energia kontsumo handienetarikoa industriak dauka. Eta industriak behar duen indarra eta behar duen momentuan ezin da hornitu berriztagarriekin, alternantzia edo gorabehera askoko energiak direlako. Industriaren paradigma ere aldatu beharko litzatekeela, argi xamar dago.

R. Gonzalez de Alaiza: Plan eta lege denak egiten ari dira aurretik azterlan erreal bat egin gabe, zenbat energia den beharko duguna, baina kontuan izanda eraldatu egin behar dugula ekonomia, bai industria eta bai gainerako jarduerak. Zenbat energia beharko dugu eta zertarako? Plastikoak sortzen jarraitzeko?

J. Blanco: Abiadura Handiko Trena eraikitzeko?

I. Pou: Armagintzaren teknologiarako?

R. Gonzalez de Alaiza: Gure gizarteak gehiago militarizatzeko?

I. Pou: Gizakia milaka urte bizi izan da gaur egun dugun energia kontsumo mailarik gabe. Zergatik iruditzen zaigu orain ezinezkoa hainbeste energia kontsumitzen ez duen mundu bat? Bizi gaitezke askoz gutxiagorekin, hori izan behar da planteamendua. Eguneroko eginkizunak beste era batera egin ditzakegu.

R. Gonzalez de Alaiza: Ikusi dezagun zein diren benetako beharrak, eta ez etengabe kontsumitzeko sortu dizkiguten horiek. Egon daitezela Lurraren limiteen barruan. Eta goazen komunitatea egitera: hainbeste indibidualizatu beharrean, guztiok denetik izan beharrean, partekatu ditzakegu gauzak, eta hobeto bizitzera ere iritsi gaitezke. Agian ordaindutako lan gutxiago egin behar dugu, agian lan hori ez da izan behar agintean den eliteak bereganatu dezan... Egin dezagun bidea beste norabide batean.

J. Blanco: Zenbat energia xahutzen dugu? Adibidez, zenbat janari botatzen da? Eta janaria botatzen ari garenean, energia botatzen ari gara: ari gara botatzen hona ekarri duenaren energia (erregai fosila), lur haietan botatzen ziren ongarri eta pestizidak, pertsonek eta makinek egindako lanak. Zenbat energia xahutu da alferrik botatzeko, eta bota izanaren ondorioz etorriko diren errauskailuak edo tratamendu plantak, eta abar. Kanpotik ekartzen den janariarekin zenbat energia gastatzen da?

I. Pou: Berriztagarri horiek negozio bat dira. Statkrfaten asmoa bere lana lehenbailehen bukatzea da, proiektua beste bati saltzeko. Espekulazioa da, kapitalismoaren joko hutsa.

R. Gonzalez de Alaiza: Eta ez da Euskal Herrian bakarrik gertatzen ari, borroka bera da munduko hainbat tokitan. Energia trantsizio eredu hau militarizazioa sustatzen ari da Hego Globalean (eta hemen ere bai), aginte hegemonikoak baliabide naturalak akaparatu ditzan, eta horretarako jendeak beren lurraldeetatik bidaltzen dituzte. Energia berriztagarrien sorgailuak egiteko oraindik erregai fosilak behar dituzte, eta material horiek urriak diren baliabide naturalak dira, eta une honetan erabateko borroka dago horiek lortzeko bai Afrikan, bai Amerika erdialde eta hegoaldean. Zer egin behar dugu, horren aurrean begiak estali eta “ze zoragarria, honek dena konponduko digu” esan? Maila globalean arazoa konpontzen du? Edo desastre honetara ekarri gaituzten oinarri berak erreproduzitzen jarraitzen ari gara?

J. Blanco: Diskurtsoetan eta eztabaidan erdigunean beti dago behar energetikoa, industria, megawattio kopurua, garapena baina alde materialetik ulertuta. Justizia soziala eta klimatikoa ere aipatzen dira. Eta aldiz, oso gutxi hitz egiten da pertsonengan eta komunitateengan proiektu horiek duten eraginaz, bizi dugun doluaz. Gure lurraldeetan egin nahi dituzten proiektu horiekin benetan gertatzen da haustura sozial bat herrietan, komunitateetan eta pertsonaren baitan. Eta honetaz hitz egiten dugunean, alde hori gutxietsi egiten da. Baina pertsonak barrura begiratzen baldin badu, hasten gara gauzak kentzen eta kentzen, eta funtsean zer gara, zer da geratzen zaiguna? Gure jendearekiko atxikimendua, gure lurrarekiko atxikimendua, maitasuna... eta askoz gehiago ez. Eta gure jendartean eta komunitatean gertatzen ari den haustura isilarazi egin nahi da, eta gertatzen ari diren presioak isilarazi egin nahi dira, tekno-optimismo honen estalpean. Horrela galdetu izan diet politikariei: zenbat megawattio balio ditu haustura sozialak? Zenbat euro? KPIaren zein ehuneko da?

R. Gonzalez de Alaiza: Ez gaude ezetzean, baiezkoan gaude, baietz esaten diogu bizitzari, biodibertsitateari, gure aurrekoek erabiltzeko utzi diguten Lurra gure ondorengoei emateari, hori delako gure misioa eta ardura, agintariei ahazten zaiena. Indarra ematen digu zerbait komunaren alde aritzeak, eta maila globalean disputatzen ari garela jakiteak.