Engainuaren eredu
Leihatila honetan behin baino gehiagotan azaldu ditugu Ama Naturaren engainuak bere izakiak babestearren. Batzuetan, erle edo liztor itxura zuten euliak ekarri ditugu, beste batzuetan inongo arriskurik ez duten arrisku-kolorazioko intsektuak ere bai (kolorazio aposematikoa deiturikoa), baina gaurkoan haratago joan zaigu denon ama hori eta euli txiki bati intsektu beldurgarri baten ikurra oparitu dio. Izan ere, txanpon baten neurria duen eulitxo honen arrei eskorpioiaren eztena kokatu die abdomenaren bukaeran, intsektu gizagaixoa araknido beldurgarri hori bilakatuaz. Baina lasai izan, oparia beste babes estrategia bat besterik ez da-eta. Hori bai, oso ondo datorkiona emeari heltzeko estalketa burutzeko garaian.
Intsektu txiki hau maiatza eta iraila bitartean aurkitu dezakegu, egun eguzkitsuetan beroari ihes eginez leku itzaltsuetan, sarritan asunen artean. Euli deitzen badiogu ere (euliak Diptera Ordenakoak dira), ez da oso trebea hegan, baina bai alde egiten, hosto batetik bestera korrika azkar pasatzen da, hostoen artean bizkor-bizkor ezkutatuta. Bere itxura oso berezia da, burutik hasita, tronpa deigarria baitu aurpegian. Apendize ikusgarri hori oso egokia da bere janari diren elikagaiak zurrupatzeko –animalien hondakinak, besteak beste–. Esan bezala, arrek dute eskorpioi eztenaren itxurako apendizea, baina emeek ez dute halakorik, horien abdomenaren bukaera zorrotza baita.
Txikia bai, baina txikia bezain trebea ere bai! Gure protagonista oso abila baita armiarma-sareetatik harrapakinak lapurtzen (kleptoparasitismo izeneko portaera jarraituta). Horretarako, jakina, bizkorra izan beharra dago, benetako araknidoak ez harrapatu ahal izateko!
Metamorfosi osokoa da, lau fasekoa, alegia: arrautza, larba, pupa eta imagoa (intsektu heldua). Arrautzak lurrean jartzen ditu emeak eta larbak bertan bizi dira, lurreko substantziez elikatuta. Nahikoa hazi direnean, lur azpian sartzen dira pupa osatuta. Pupa biltzeko ez dute kapulurik egiten (tximeletek ez bezala). Intsektu helduak uda partean ikusi daitezke.
Hegaztiak, narrastiak, anfibioak eta beste artropodo batzuk dira bere harrapakari ohikoenak.
Intsektu bitxi hau Lur planetaren Ipar hemisferioan oso zabalduta dago, nahiz eta Amerikako Estatu Batuetako lurralde zabaletan eta Kanadan ez den bizi. Iberiar Penintsulan oso antzekoak dira Panorpa communis eta Panorpa meridionalis espezieak. Besteak beste, hegoetako orbanen hedapenak bereizten ditu biak. Munduan 200 espezietik gora ezagutzen dira, eta badira 20 zentimetrokoak ere. Ez gure lurretan, lasai!
ESKORPIOI EULIA Panorpa communis
TALDEA: Ornogabea / Mecoptera Ordena, Panorpidae familia.
NEURRIA: 20-30 mm.
NON BIZI DA? Lorategi eta belardi itzaltsu eta hezeetan. Osinetan sarritan.
ZER JATEN DU? Hondakinak, materia organikoa, nektarra, landare-zomorroak...
BABES MAILA: Ez dago babestuta.
Gaur aurkezten dugun intsektuaren izen zientifikoak, besteak beste, bi gauza azaltzen dizkigu: alde batetik, gorria dela (ez erabat) eta ez duela hegorik. Okerrak ez dira biak ala biak, baina gorria ez da bere kolorazio bakarra, eta hegoak ere izan baditu, baina beraien tamaina... [+]
Sugea entzun eta leku lehor bat etorriko zaio burura askori, narrastiek beroa behar dutela ondo barneratua baitu gizakiak. Suge guztiak ez dira berdinak, ordea; denek ez dituzte baldintza berak gustuko, eta horri esker dago, besteak beste, dagoen dibertsitatea. Bakoitzak bere... [+]
Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki erraz atzemateko aukera eskaintzen diguna: itsas-tomatea.
Ugaztunei eskainitako azken artikuluaren amaierako hitzak hurrengo animalia aurkezteko aitzakia paregabea dira. Bertan esaten genuen muturluzeak erreka “garbi eta txukunak” behar dituela, kutsadurarik gabeak baina elementu natural anitzekin. Animalia txiki horren... [+]
Antxoa, bokarta edo albokartia, gure arrain komertzialen artean txikiena, euskal kostaldera hurbildu da.
Katalanen ustetan artzainak engainatzen omen ditu hegazti honek: “enganyapastors”. Espainiar eta latindarrek, aldiz, ahuntzari esnea kentzen diola diote, hortik datorkio hain zuzen ere izen zientifikoan (Caprimulgus europaeus) islatzen den caprimulgus (capra... [+]
Nekazal eremu lehor baten erdian ageri da putzua. Txikia da tamainaz, eta ez oso sakona. Egunak dira euririk egiten ez duela, baina oasi txiki honek oraindik ere aurretik bildutako urari eusten dio. Gauak eremua irentsi du eta isiltasunaren erdian kantu bakarti bat entzun da... [+]
Trebea, burutsua eta iheskorra; olagarro arruntak, izenak hala adierazten ez badu ere, aparteko trebetasunak ditu. Itsas molusku zefalopodo haragijale honek txundituta gauzka, bere ezaugarri eta ahalmen bitxiekin. Ornogabe guztien artean adimentsuena da, besteak beste.
Azken glaziazioan Euskal Herriko lurraldea zapaltzen zuten mamutek, leizeetako hartzek, bisonteek eta baita hienek ere. Elur iraunkorrera eta hotzera egindako animalia horiek desagertu egin ziren baldintza glaziarrekin batera. Baina dinosauroen desagerpenaren garaian ugaztun... [+]
Gurean hain ezaguna den hegazti hau ustelzale porrokatua da, eta honek ez dio fama onik ekarri. Batzuek arrano, buitre, futre, hatxarrano edo mirusai deitzen diote; izen ofiziala sai arrea (Gyps fulvus) da.
Gaur egun Lur planetan bizi diren intsekturik handienek 30 cm inguruko tamaina izan dezakete, gizaki baten seiren bat, gutxi gorabehera. Horien artean daude tximeleta eta sits erraldoiak edo kakalardo potoloak. Halako izaki harrigarrien aurrean nola bada erreparatu lau... [+]
Arboletako hostoak eroriak dira eta basoko lurra estalia dute. Lurraren eta hosto gorrituen artean, alabaina, sortzen da geruza fin bat, arreta gutxi jasotzen duena, baina espezie askoren biziraupenerako garrantzi handia izan dezakeena. Hezetasuna mantentzen du, zomorroak... [+]
Duela 180 milioi urte Pangea kontinentea zatitu zenerako ikasia zuen aingirak Thetis itsasoa zeharkatzen. Ordudanik kontinenteak mugituz joan dira, eta aingira espezieak ezberdinduz. Jatorrizko arbaso beretik bereizi diren 20 aingira espezieen artean, gurea da, ibai-aingira edo... [+]
Koloretsuak, distiratsuak, forma xelebre bezain ederrekoak diren heinean, nudibrankioek beste planeta batetik iritsitako izakiak dirudite. Itsas hondoko izaki biluzi hauek 1980ko hamarkadako gandorretako kolore biziak eta Parisko joskintzako izen handien moda arkitektonikoa... [+]
Ugaztun hitza entzutean, askotan burura etortzen zaizkigun lehen ordezkariak tamaina handienekoak izan ohi dira: hartza, otsoa, oreina… Batzuetan etxekotutako katua edo txakurra dira agertzen lehenak, edo urruneko lehoiak eta elefanteak. Ikusgarritasunak lehia irabazi ohi... [+]