Azken aldian asko hitz egiten da Garoñari buruz. Duela gutxi Flamanvilleko (Frantzia) zentral nuklearrak sutea izan du eta badirudi Japonian Fukushimako mamua berriz ere bueltaka ari dela...

Hala da, bai, auzi nuklearra berriz ere eztabaidaren epizentroan dago: Garoñaren balizko irekiera, Almarazeko Aldi Baterako Baimen  Indibidualak, Villar de Cañaseko hilerri nuklearraren egokitasun eza... Horren guztiaren atzean dago zentral nuklearren bizitza 60 urtera arte luzatzeko nahia. Fukushimaren ostean segurtasunean inbertsioak egiteko eskaeren aurrean jabeentzat errentagarri izateko modua da. Garoña zehazki, gobernuaren, CSNaren eta enpresa elektrikoen arteko joko politikoko trukeko txanpon bilakatu da.

Elektrizitatea jatorri nuklearrarekin sortzea defendatzen dutenek ia modu erlijiosoan babesten dute, bi arrazoirekin. Alde batetik, segurtasun nuklearraren defentsa sutsua egiten dute. Egia da segurtasunean inbertsio handiak egin dituen industria dela, baina ezer ez da %100 segurua. Gainera, arrisku aurreikuspena neurtu behar da istripu batek eragin lezakeen balizko kaltearen arabera. Eta istripu nuklear batek hain ondorio larriak izan litzake arduragabea izango litzatekeela erlaxatzea istripu kopurua txikia delako. Ondorioz, arrisku larririk ez duten alternatiba energetikoak izanda, argi dago energia nuklearra beharrezkoa ez den arriskua dela. Bestela, zergatik da erantzukizun zibil mugatua duen munduko industria bakarra? Ez dago balizko arriskua babestuko duen aseguru etxerik. Estatuak dira, alegia, gizarte osoa da istripua izatekotan kostu guztia bere gain hartzen duena. Horrek argi uzten du balizko arriskua larria dela

Energia nuklearra sutsuki defensatzearen bigarren arrazoia faltsua da. Elektrizitatea sortzeko modurik merkeena dela esaten digute, eta ondorioz, energia nuklearrei mix energetikoa kentzeak argindarraren faktura garestituko lukeela. Hori ez da zuzena. Merkea dela diotenean esaten ari dira operazio kostuak erregai fosiletako energia termikoen kostuak baino baxuagoak direla. Berriztagarriei dagokienez, diote diru-laguntzak jasotzen dituztela. Gora kontabilitate sortzailea! Ez dute azaltzen berriztagrrien operazio-kostuak nuklearrenak baino merkeagoak direla. Aitzitik, azpimarratzen dute lehenengo generazioko berriztagarriek diru-laguntzak dituztela, baina ahaztu egiten dute industria nuklearrak diru-laguntza handiak izan dituela, eta etorkizunean ere hala izango dela. Konpondu gabe dagoen hondakin erradioaktiboen kudeaketaren auzia, denbora tarte batetik aurrera, Estatuaren esku gelditzen da. A zer negozioa! Ikusi dugu ez dela teknologia merkeena (mundu mailan dauden egitasmo berri urriak, prezioan eta epemugetan nabarmen desbideratzen dira). Zalantzagarria da aurrera egingo dutela. Espainian ordea, jabeentzat teknologiarik errentagarriena da. Elektrizitatea teknologia garestienarekin sortzearen prezioa kobratzen dute amortizatuta dauden zentralek. Zerutik eroritako mozkinei buruz ari gara. Ekonomikoki, sorrera nuklearra mix energetikotik kendu eta ekoizpen berriko berriztagarriekin ordezkatuko bagenu (laguntza publikorik gabe), argindarraren faktura merkeagoa izango litzateke.

Askok diote ezin izango geniokeela eutsi gure bizitza-mailari erregai fosilik eta energia nuklearrik gabe…

Duela gutxira arte ezagutu dugun petrolioaren moldakortasunak eta eskuragarritasunak hiper-konsumismoan eta zarrastelkerian oinarritutako gizarte baten garapena ahalbidetu dute. Baina merke erauzitako erregai fosilak agortzeak, klima-aldaketaren areagotze geldiezinari lotuta, guztiz ezberdina den eredu energetiko baterako aldaketa eskatzen du. Energia nuklearra ez dut ekuazioan sartzen, energia elektrikoaren %20 inguru soilik hornitzen baitu, sektore elektrikoa eredu energetikoaren zati txiki bat bakarrik izanik.

Horregatik guztiagatik, gure gizartea desberdina izango da bai ala bai. Xahubidea amaitzeko asmoa duen eredu batera jauzi egitea beharrezkoa da. Eredu ekonokiko kontsumista bati lotutako xahubidea. Eraikitze-kalitate txarrak eragindako xahubidea. Hirigintza antolamendu desegokiak eragindako xahubidea. Nazioarteko merkataritzari eta bizitza-eredu jakin bati lotutako xahubidea. Beraz, fosilekin ala beraiek gabe, nuklearrekin ala beraiek gabe, berriztagarriekin ala beraiek gabe, gizartea desberdina izango da.

Egun ematen dira trantsizio energetiko baterako baldintzak? Zer eredurantz?

Baldintza teknologikoak eta ekonomikoak ematen dira, bai. Nolanahi ere, beharrezkoa da baldintza kulturalak eta borondate politikoa egotea. Gelditasun egoera honen atzean dago beren nagusitasuna ez galtzeko korporazio energetiko handiek egiten duten erresistentzia erraldoia. Aurreztean, energiaren erabilera eraginkorrean eta energia berriztagarrietan oinarritzen den eredu energetiko batera jauzi egiteko aukera besterik ez dugu gizarte gisa. Horri guztiari gehitu behar zaio guretzat ez dela aldaketa teknologiko soila, baizik eta benetazko eredu aldaketa bat. Eredu banatu eta herritar baten aldeko apustua egiten dugu. Herritarren partehartzea ezinbestekoa da bi alderdi garrantzitsutan. Batetik, demokraziaren kalitatea bermatzen du, eta bestetik landu behar ditugun ingurumen eta gizarte erronkekiko zentzuzkoa izango den kultura energetiko bat finkatzen laguntzen du.

Amaitzeko, Plataforma por un Nuevo Modelo Energetiko-ren izenean zatoz Donostiara. Zehaztuko zeniguke plataformaren jarduera ildo nagusiak?

Dakizuen bezala, Plataforma por un Nuevo Modelo Energético ez da erakunde bat bere horretan. Ekologiari, sindikatuei, enpresariei, alderdi politikoei, bizilagun elkarteei, Giza eskubideei, mundu akademikoari, udaletxeei eta bestelako elkarteei lotutako 400dik gora erakundetako bolondresen eta lan kolaboratiboaren batuketa da. Justizia sozial eta ingurumen justizia gehiago lortzeko eredu energetiko baten alde lan egitea erabaki duten milaka pertsona. Herritar-aktibaziorako gune bat dela esan genezake. Modu naturalean ezarri gara konektaturiko lurralde-nodoetan. Hemen, Euskal Autonomia Erkidegoan Gure Energia dago.

Azken lau urte t'erdi hauetan lan juridiko handia egin dugu. Sei salaketa Europar Batzordearen aurrean eta best bi gehiago ustelkeriaren aurkako Fiskaltza Bereziaren aurrean. Lan juridiko hori beharrezkoa da trantsizio energetikorako oztopoak desblokeatzeko.

Inzidentzia politikoaren alorrean ere lan handia egiten dihardugu. Ildo horretan, parlamentuko alderdi politiko ezberdinen energia-egitarauan eragiten ari gara. Gainera, pedagogia energetiko asko egiten dugu erakunde horien baitan, aktore politikoak, gizartetik at ez dagoenak, ez ditu ongi ezagutzen gure gaur egungo eredu energetikoaren eraginak.

Hedabide nagusienen sarbide hesia haustea ere lortu dugu. Duela bost urte hedabide batek ere ez zuen hitz egiten energiari buruz. Gaur egun oso ohikoa da audientzia handiko saioetan mugimendu energetikoko adituak ikustea. Era berean, enpresa energetiko handietako ate birakarien eta pobrezia energetikoaren kontzeptuak programazio-parriletan azaltzea lortu da.

Lanik garrantzitsuena, zalantzarik gabe, herritarren kontzientziazioa eta aktibazioa da. Hitzaldiak, tailerrak eta solasaldiak ematen ditugu lurralde guztian zehar. Hori da Plataformaren lan eder eta garrantzitsuena. Pertsona arruntei ikusi araztea denok elkarrekin gauzak alda ditzakegula.

 Elkarrizketa hau Cristina Enea Fundazioak argitaratu du eta CC-by-sa lizentziari esker ekarri dugu ARGIAra.