Energia herritarrak
Gaur egun, etengailu bat sakatzea keinu hutsala da. Gehiengoak ez daki energia-ekoizpenaren gibelean zer dagoen, energia-ekoizpen orok eragina baduelarik. Erregai fosiletan eta nuklearrean oinarritutako energia ereduaren hauskortasunari buru egiteko, energia herritarren proiektuen garatzea premiazkoa da, Europako Parlamentuak berak definitzen dituen “Energia Berriztagarrien Komunitateen” eta “Energia Herritarren Komunitateen” kontzeptuak lagun.
XX. mendearen hastapenean, Ipar Euskal Herrian, eiherazain batzuek turbinak ezartzen zituzten beren eiheretan, elektrizitatea ekoizteko. Lurraldeen elektrifikazioa hastapenetan baizik ez zen garai haietan, eiherek ekoizten zuten energia horrek auzoko etxeak, saltokiak eta berdin ostatuak ere hornitzen zituen. Baigorrin kontatzen dute eiherazain horietako bat aski bestazalea zela eta, auzoko ostatuan gehiegi luzatzen zelarik bertsotan eta zurrutean, gaua jin ondotik haren emazteak, senarra itzultzen ez ikusteaz asperturik, etengailu nagusiari eragiten ziola, auzotegi osoa eta bereziki ostatua ilunpean utziz. Oso sistema eraginkorra ostatuko nagusiak eiherazaina etxera berehala igor zezan!
Eredu zaharkituak
Historia horrek erakusten du, garai batean, elektrizitatea etxean eskuratzeko aukera zuten bizilagun horiek bazekitela zehazki nondik zetorren. Gaur egun, oso bestelakoa da egoera: etengailu bat sakatzea keinu hutsala da, eta horren ondorio bakarra faktura merkeagoa edo garestiagoa izanen da. Usatu gara erraztasun eta arduragabetasun horretara. Gutariko gehienek ez dakigu energia-ekoizpenaren gibelean zer dagoen, gure elikadura ekoizteko moduaz edo gure eguneroko gauzak egiteko moduaz gutxi dakigun bezala. Hala ere, energia-ekoizpen orok badu eragina: kliman, bioaniztasunean, osasunean… Bestalde, azkenaldiko krisiek erakutsi dute gure energia-ereduen hauskortasuna, bai erregai fosiletan oinarritutako energiarena, bai nuklearrarena: baliabideen agortzea eta garestitzea, burujabetasun eza, arrisku oso handiak, maila anitzetan. Aldiz, energia berriztagarriek, neurritasun-neurri indartsuekin batera garaturik, egokiagoak direla erakutsi dute. Multinazional batzuek ez dute huts egin, eta masiboki inbertitzen ari dira megaproiektuetan, irabazi ederrak izanen dituztelakoan. Proiektu horiek, bistan da, ez dute neurritasunaren aldeko apustua egiten, eta lurraldeko beharrak kontuan hartu gabe abiatzen dira.
Horrek bizilagunen oposizio masiboak sortzen ditu, zeinek usu, azpiko logika kapitalista baztertu ordez, energia berriztagarriak blokean baztertzen baitituzte. Ahanzten dute proiektu horien aurka egiten baldin bada beste aukerarik proposatu gabe, energia fosilen edo nuklearraren alde egiten dela.
XXI. mendeko energiaren zirkuitu laburra
Aterabidea energia herritarren proiektuak garatzetik etorriko da: "Energia horrek herritarren eta kolektibitateen parte-hartze zuzena ahalbidetzen du, proiektuaren ustiapen denbora osoko erabakietan, eta ekoizleen eta kontsumitzaileen arteko zirkuitu laburrak sortzea du helburu, beharren eta ekoizteko bideen arteko loturaz jabetzeko". Bizilagun talde batek (kolektibitate batek lagundurik ala ez) bere beharrak eta lurraldeko baliabideak ebaluatzen ditu. Ondotik, energia sortzeko unitate batean inbertitzen du, zeinak, nahiz eta sare global bati loturik egon, bere beharrei erantzungo baitie.
Eredu honek abantaila anitz baditu:
– Demokrazia eta gardentasuna: hunkiak direnek erabakiak kolektiboki hartzen dituzte.
– Neurritasuna eta ingurumena errespetatzea: erabiltzaileek ekoizpenaren eraginak zuzenean ikusten dituzte eta beren kontsumoarekin lotura egiten dute. Horrek neurritasuna sustatzen du. Eragin saihestezinak ttipitzeko indar eginen da eta, gainera, onartuagoak ere izanen dira.
– Sozialak: sortzen den aberastasuna tokiko komunitatearen esku gelditzen da eta elkartasuna ahalbidetzen du. Energia herritarra sortzeko eredu hori ez da idealista batzuen amets hutsa. Europako Parlamentuak "Energia garbia europar guzientzat" izeneko lege-pakete bat bozkatu zuen 2019an, Energia Berriztagarrien Komunitateen eta Energia Herritarren Komunitateen kontzeptuak definitzeko.
Komunitate energetikoak honela definitzen dira: "Energia berriztagarria ekoiztu, kontsumitu, biltegiratu eta sal dezaketen entitate juridikoak, non tokiko eragileen arteko lankidetza sustatzen baita. Irabazi mugatua eta gobernantza demokratikoa dute ezaugarri".
Ipar Euskal Herriko energiaren ekosistemak tirabirak bizi dituen garai hauetan, on da gure borroken funtsa buruan atxikitzea: Euskal Herriaren energia burujabetza lortzea, eta horrela bertako bizilagunen oinarrizko behar energetikoak asetzea, ingurumenean eragin kontrolatua izanez.
Elise Dilet
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Idatzi honen bidez, EITBko Euskara Batzordeak eta azpian sinatzen duten EITBko organoek euren kezka eta gaitzespena agertu nahi dituzte azken hilabeteetan EITBko zuzendaritza-postuetarako abian ipini diren hautatze-prozesuak direla eta, gutxietsi egin baita euskararen... [+]
Ni ez dut nahi nire alaba ijitoz mozorrotzea kaldereroetan. Nik ez dut nahi nire alabaren eskolako haur ijitoak ijitoz mozorrotzea kaldereroetan. Ijito izatea ez delako mozorro bat. Ijito izatea ez delako urtean behin egiten den festa bat, arropa exotikoekin eta aurpegia ikatzez... [+]
Bidea pausoka egiten da, eta hasiak egina dirudiela ikasi nuen aspaldi xamar. Baina jendeak esaldi hori edukiz betetzen ere ikasi nahi du. Bakarrik ezer gutxi lor genezake, hasi orduko etsi, akaso. Sekulako jendetza biltzeak ere antolaketa zaildu eta ikusi beharrekoa gandutu... [+]
Ez zuen egoki jokatu, neurriak hartu behar ziren, bestela, ez dugu ikasten. Itxuraz, ez zen ohartzen egindakoaren inpaktuaz, normal jarraitzen zuen, batzuetan, ingurukoek baino itxura zoriontsuagoz. Gainera, altuegi hitz egiten du, hori ez zaio inori gustatzen. Darabiltzan... [+]
Hezkuntza Sailak ez ei du ulertzen publikoko langileak zergatik joan garen grebara. LAB sindikatuari galdetzea dauka. Sindikatu horrek akordioa sinatu zuen sailarekin, 2023ko apirilean. Urte bi geroago grebara deitu dute haiek ere, aurrekoetan ez bezala, Hezkuntza Sailak... [+]
Erretiratu berri den lankide-ohi baten omenez, Historiako irakaslea. Bejondeizula!
Hezkuntza-legeek azpimarratzen dute zein garrantzitsua den ikasleengan pentsamendu kritikoa sustatzea. Baina irakasle-klaustroak, garai batean ideien eztabaidarako eta proposamenak... [+]
Mendebaldeko herrialdeetako demokrazia liberalak demokrazia minimalista baten itxura gero eta handiagoa du. Definizioaren muina litzateke hauteskunde bidezko gobernu aldaketak errespetatzen direla. Horren aldaera autoritarioari Levitsky eta Way politologoek autoritarismo... [+]
Zutabe hau idazten nengoela, gaia aldatu behar izan dut, nire arreta osoa harrapatu dutelako Trumpen muga-zergek. Azalpen gutxi beharko duzue, leku guztietan da berria, Txinako produktuei %10eko zerga eta Kanadako eta Mexikoko produktuei %25eko muga-zergak jarri dizkie. Trumpek... [+]
Euskadi irratian baineraren ordez dutxa jartzeko iragarkiak etxeko komunean obrak ya hastera animatzen duen kuña hori. Obra erraza, inbestitze txikia eta aldaketa handia iragartzen da. Komunetako sanitarioen joerak aldatu dira eta ahoz aho zabaldu da zeinen eroso eta... [+]
Lan aste laburragoak ezartzeko politika orokorra ekarriko du 2025 urteak, enpresentzako kontratazio berrietarako kostu txikiak eta lan harremanetarako aldaketa norabide eraginkorra ekarriz.
Espainiako gobernu akordioa betetzeko helburuarekin, lanaldia astean 37,5 ordutara... [+]
Greba ataritan jaso nuen zuen e-maila, posta pertsonalean. Hasieran, beste askok bezala, grebaren aurrean ze aukera ditugun jakinarazteko zela pentsatu nuen. Baina ez, grebaren aurkako mugimendu politiko eta komunikatiboa zen jasotako e-maila.
Aitortuko dizuet ahozabalik utzi... [+]
Urtarrilaren 16an, Madrilgo administrazioko Trantsizio Energetikorako Ministerioak irrikaz eta kezkaz itxaroten genuen “Itsaraz” proiektuaren gaineko ingurumen-inpaktu adierazpena argitaratu zuen. Ebazpenak makroproiektu honen aurkako erabaki irmoa bezain argia... [+]
Asteburu honetan 'estetikoa' hitzaren inguruan pentsatzen aritu naiz, lagun batek esandako esaldi baten harira: “Lan hau estetikoa da”. Estetikoa hitzaren etimologia aztertu dut, badirudi jatorrian zentzumenen bidez hautematea zela bere esanahia, eta gerora... [+]
Aurreko egunean, Bilbon, lagun batekin elkartu nintzen Bira tabernan. Tar-tarrean ari ginen oso gustura eta esan nion: “Noski, Giputxia zarenez, kar-kar-kar”. Eta berak nabarmendu zuen ez zela gipuzkoarra. Nik ongi ulertu gabe, jarraitu nuen esaten, “A! ez?... [+]