Emanarazteko tratu txarrak

  • Neguko inausketa sasoia gainean dugu, hemen dator epaitzeko, epaiak egiteko garaia: epaila. Aspaldi dugu epaila martxotua eta inausketa lanak noiznahi eta nolanahi egiten dira, tartean krimen izugarriak.


2024ko urtarrilaren 29an - 06:20
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

Bi inausketa mota nagusi daude: bata landareari forma jakin bat ematea (hesia, topiaria, arbolen gaztetako formazioa…); bestea fruta arbolei ale gehiago eta azkarrago emanarazteko teknikak.

Landareek fruitua eta hazia ematen dituzte bere kastari jarraipena emango dioten arbola berriak jaio daitezen. Landarea bera oso ondo bizi bada ez du fruitua emateko energia asko xahutuko, berak eusten dio, gordin, mardul eta malats asko kastari. Hori irauli nahi du inausketak: landareari zauri mordoxka bat egin, hazi nahi duen tokirako bidea eragotzi, lotu, okertu eta abar. Landareak bere burua galmentan sumatzen du eta badaezpada fruitua ematera jarriko da. Inausketa horixe da, fruitu gehiago eman dezan landarea izorratzea.

Inausitako arbola horrek fruitua emango badu lorea ekarri beharra dauka. Eta loreak irekitakoan polinizatzaileen premia du. Fruta arbola batzuek haizea nahikoa dute loretik lorerako polen truke hori egiteko: hurritzak eta intxaurrondoak, adibidez. Beste askok polenaren garraiolariak behar dituzte; hegaztiak (kolibri, saguzar eta abar), baina, nagusiak intsektuak dira. Kakalardoek, euliek, tximeletek, sitsek, inurriek, liztor erle eta erlabioek eta abarrek frutagintzan behar-beharrezkoa den lana egiten dute. Intsektuen eta landareen arteko tratuan datza landare loredunek eboluzioan izan duten arrakasta. Jurasikoan, duela 130 milioi urte, landare loredunak sortu zirenean, intsektuekin elkarlan akordioa hitzeman zuten. Lorearen diseinua da gakoa: nektarra eta polena, janari pixka baten truke intsektuek polinizazioa gauzatuko dute. Egun munduko landareen %90 inguru dira. Landareok eta polinizatzaileek elkarrekin eboluzionatu dute, landareek loreak (forma, usaina, luzera…) eta intsektuek gorputzeko atalak (ahoa, espiritronpa…) egokituz. 

Elkarren beharra handia da batzuetan. Suitzako Zuricheko ETH unibertsitate publikoko ikerlari talde batek (Pashalidou, Lambert, Peybernes, Mescher eta De Moraes) erlastar berezi baten jokabidea aztertu zuen eta ondorio harrigarri batera iritsi ziren, eta baita Science aldizkari ezagunean argitaratu ere: erlastarrak udako kolonia eraikitzen duen artean polen premia handia du. Urtero ez dira ordea loraldian egun berdinetan izaten; gorabehera horrek gosea ekar dezake. Polen eskasia egonik, erleek aktiboki hozkaka kaltetu zituzten landareen hostoak modu berezi batean, eta horrek 30 egun lehenago loratzea eragin zuen. Ikerlariek egindako antzeko kalteek ez zuten loraldia aurreratu. Erlastarrek loraldia azkartzeko erabiltzen duten metodo berezi bat dutela da ondorioa. Landarea izorratzea.

Frutazainek inausketarekin egiten dutena erlastarrek egiten dute, jakin ezazu duela zenbat milioi urtez geroztik.  


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Landareak
Zuhaitz landaketa: mozketa masiboak egin ahal izateko jukutria “berdea”

Mila milioika mintzo dira agintariak. CO2 isurketak konpentsatzeko neurri eraginkor gisa aurkeztuta, zuhaitz landaketei buruzko zifra alimaleak entzuten dira azken urteetan. Trantsiziorako bide interesgarria izan zitekeen, orain arteko oihanak zainduta eta bioaniztasuna... [+]


2025-03-19 | Elhuyar
Kutsatzaile kimiko toxikoak hauteman dituzte Iratiko liken eta goroldioetan

Kutsatzaile kimiko toxikoak hauteman dituzte Iratiko oihaneko liken eta goroldioetan. Ikerketan ondorioztatu dute kutsatzaile horietako batzuk inguruko hiriguneetatik iristen direla, beste batzuk nekazaritzan egiten diren erreketetatik, eta, azkenik, beste batzuk duela zenbait... [+]


2025-03-17 | Jakoba Errekondo
Magnolian kakalardoa polen-mamitan

Magnoliak eleganteak dira. Dotoreak. Anddereak. Pontxoak. Apainak. Pimentak. Gurbilak. Ponposak, ponpoxearrenak. Ortiroak. Ia-ia fazazkoak, kriket eta kraket. Ez naiz harritzen, beren loraldien azpian lurrarekin urtzerainoko handitasunaren menpeko sentitzen naiz urtero.


2025-03-17 | Garazi Zabaleta
Giberri gazta
“Gaztetatik ditugu ahuntzak, honetatik bizitzeko apustua egin nahi dugu orain”

Ubidekoak (Bizkaia) dira Imanol Iturriotz eta Aritz Bengoa gazteak. “Lagunak gara txikitatik, eta beti izan dugu buruan abeltzaintza proiektu bat martxan jartzeko ideia”, azaldu du Iturriotzek. Nekazaritzari lotutako ikasketak izan ez arren, baserri munduarekin eta... [+]


Kutixi edo mokadu, guztion ahotarako

Antxoa, bokarta edo albokartia, gure arrain komertzialen artean txikiena, euskal kostaldera hurbildu da.


2025-03-10 | ARGIA
Badator Bizi Baratzea Orria, ARGIAren aldizkari berri eta berezia

Gaur abiatu da Bizi Baratzea Orrian kide egiteko kanpaina. Urtaro bakoitzean kaleratuko den aldizkari berezi honek Lurrari buruzko jakintza praktikoa eta gaurkotasuneko gaiak jorratuko ditu, formato oso berezian: poster handi bat izango du ardatz eta tolestu ahala beste... [+]


2025-03-10 | Jakoba Errekondo
Loratu ala hil. Loratu eta hil

Noizbait. Noiz izan ote zen? Noizbait landareren batek lorea egitea erabaki zuen. Bai, bai, landareek ere erabakiak hartzen dituzte, eta guk maiz ez bezala, erabakiak bete egiten dituzte. Eta loreak sortu zituzten.


2025-03-10 | Garazi Zabaleta
Bordaxaki
Euskal txerriak hazteko eta eraldatzeko proiektu txikia Nafarroako Pirinioan

Iruñean bizi ziren Iñaki Zoko Lamarka eta Andoni Arizkuren Eseberri gazteak, baina familiaren herriarekin, Otsagabiarekin, lotura estua zuten biek betidanik. “Lehen, asteburuetan eta udan etortzen ginen eta duela urte batzuk bizitzera etorri ginen”, dio... [+]


Zata arrunta
Ahuntzak gustuko omen dituen gautxoria

Katalanen ustetan artzainak engainatzen omen ditu hegazti honek: “enganyapastors”. Espainiar eta latindarrek, aldiz, ahuntzari esnea kentzen diola diote, hortik datorkio hain zuzen ere izen zientifikoan (Caprimulgus europaeus) islatzen den caprimulgus (capra... [+]


Kontzertuak, hitzaldiak, antzerkiak, dantzak, bertso-saioak... M8ko ekitaldi kulturalen bilduma

Festa egiteko musika eta kontzertu eskaintza ez ezik, erakusketak, hitzaldiak, zine eta antzerki ikuskizunak eta zientoka ekintza kultural antolatu dituzte eragile ugarik Martxoaren 8aren bueltarako. Artikulu honetan, bilduma moduan, zokorrak gisa miatuko ditugu Euskal Herriko... [+]


Engainuaren eredu

Leihatila honetan behin baino gehiagotan azaldu ditugu Ama Naturaren engainuak bere izakiak babestearren. Batzuetan, erle edo liztor itxura zuten euliak ekarri ditugu, beste batzuetan inongo arriskurik ez duten arrisku-kolorazioko intsektuak ere bai (kolorazio aposematikoa... [+]


2025-03-03 | Garazi Zabaleta
Amillubi
Lanerako, proiektua zabaltzeko eta komunitatea egiteko auzo(p)lanak

Gipuzkoako hamaika txokotatik gerturatutako hamarka lagun elkartu ziren otsailaren 23an Amillubiko lehen auzo(p)lanera. Biolur elkarteak bultzatutako proiektu kolektiboa da Amillubi, agroekologian sakontzeko eta Gipuzkoako etorkizuneko elikadura erronkei heltzeko asmoz Zestoako... [+]


2025-03-03 | Jakoba Errekondo
Zakilixuten potroximela

Nori ez zaio gustatzen ahuakatea? Ia denok atsegin dugu fruitu berri hori, di-da amaren batean etxekotu zitzaigun. Zenbat urte da ba dendaero ikusten hasi garela? Gure mahaietara iritsi aurretik, historia luzea du.


Txikori-belarra udaberrian

Udaberri aurreratua ate joka dabilkigu batean eta bestean, tximeletak eta loreak indarrean dabiltza. Ez dakit onerako edo txarrerako, gure etxean otsailean tximeleta artaldean ikustea baino otsoa ikustea hobea zela esaten baitzen.


Lizarrako kultur teknikari izateko nahitaezkoa da euskara Administrazio Auzitegiaren arabera

Administrazio Epaitegiak arrazoia eman dio EH Bilduk Lizarrako plantilla organikoaren hizkutnz profilen aurka jarritako helegiteari.


Eguneraketa berriak daude