Emakumeen eskubide politikoen munduko mapa
Emakumeen Nazioarteko Eguna dela eta, The Guardianek mapa interaktibo bat argitaratu du bere webgunean emakumeek politikaren arloan urtez urte eta lurraldez lurralde lortu dituzten eskubideak erakusteko. Botoa emateko eskubidearen, parlamentari bezala hautatua izateko eskubidearen eta hautatua izandako lehen emakumearen datak dituzte hizpide. Hona hemen datu orokor batzuk.
Hiru kasuetan, Estatu ezberdinek lortu dute eskubide bakoitza lehen aldiz. Orokorrean, afrikar estatu gehienetan beranduago lortu dituzte hiru eskubideak emakumeek. Ranking guztietan, ordea, Saudi Arabia eta Arabiar Emirerri Batuak ageri dira azkenak; hiru kasuetan gainera, oraindik eskubideok lortu gabe. Bitxia da, bestalde, Mendebaldeko Sahararen kasua: hiru eskubideen denbora-lerroan kolore grisez gelditu da, inolako informaziorik eman gabe.
Euskal Herriari dagokionez, Hego Euskal Herriak aurrea hartzen dio Iparrari. Lehenak 1931n, Espainiako II. Errepublika garaian, lortu zituen hiru eskubideak. Bigarrenak, aldiz, 1944ra arte itxaron behar izan zuen lehenengo bi eskubideak lortzeko; eta lehen emakume hautatua 1945ean izan zuten.
Botoa emateko eskubidea Zeelanda Berrian lortu zuten emakumeek lehen aldiz, 1892an. Gaur egun, Saudi Arabian eta Arabiar Emirerri Batuetan oraindik ez dute botoa emateko eskubidea lortu.
Emakumeek parlamentari hautatuak izateko eskubidea AEBetan lortu zuten lehenengo aldiz, 1894an.
Azkenik, lehen parlamentari emakumea aurkitzeko, denboran atzerago joan behar dugu: 1907 arte ez zuen lehen aldiz inork halakorik lortu. Finlandian izan zen hori. Kasu honetan, Asiako bi estatuez gain, Ipar Koreak ere ez du emakume parlamentaririk izan orain arte.
Hemendik aurrera egunkarian soilik "norbanakoen askatasuna eta merkatu librea" sustatzen dituzten iritziak jasoko direla adierazi du enpresaburuak. Iritzi artikuluen zuzendariak hedabidea utzi duela ere argitaratu du.
Urteak iragan dira bere azken argazkia ikusi zenetik. 26 urte daramatza preso Abdullah Öçalanek Turkiako Imrali uhartean, "erakunde terroristako" buruzagitza egotzita. Ostegun eguerdian bere bideo bat ez, baina argazki berri bat zabaltzeko baimena eman du... [+]
AEBek Ukrainako gerraren aurrean egindako jarrera aldaketaren barruan, “lur arraroak” deiturikoak negoziaziorako gai nagusi bilakatu dira Volodymyr Zelenskyren eta Donald Trumpen artean. Lehenak nahi du AEBek bere segurtasuna bermatu dezatela Errusiaren aurrean,... [+]
Asteburua baino lehen lau gatiburen gorpuak itzuliko ditu Hamasek. Horrela, Gazarako su-etenaren lehen faserako adostutako preso truke guztiak gauzatuko dituzte Israelek eta talde palestinarrak.
Jarritako kondenak barkatzearen truke, armadara batu da preso andana. Azken urtean, errekrutatze-legeak gogortu ditu gobernuak.
Arma nuklearren produkzioarekin, mantentze lanekin eta modernizazioarekin loturak dituzten hainbat enpresa aztertu dituzte, eta horien artean agertzen dira BBVA, Santander bankua eta SEPI.
Iazko urriko bileran lortu ez zuten akordioa erdiestea espero dute COP16ko parte-hartzaileek, eta ostegun honetan dute gailurraren azken eguna. 2030. urtea bitartean, bioaniztasunaren alde 200.000 milioi dolar bideratzeko engaiamendua hartu zuten 2022ko COP15 gailurrean, eta... [+]
570.000 familiak euren haurren ikasgeletako hizkuntza nagusia zein izango den bozkatzeko aukera dute martxoaren 4ra arte: gaztelera edo katalana. Garikoitz Knörr filologoaren eta euskara irakaslearen arabera, kontsultak "ezbaian" jartzen du katalanaren zilegitasuna... [+]
Ezpatak, labanak, kaskoak, fusilak, pistolak, kanoiak, munizioak, lehergailuak, uniformeak, armadurak, ezkutuak, babesak, zaldunak, hegazkinak eta tankeak. Han eta hemen, bada jende klase bat historia militarrarekin liluratuta dagoena. Gehien-gehienak, historia-zaleak izaten... [+]
Trumpen itzulera pizgarri izan da sendotuz doan eskuin muturreko erreakzionarioen mugimenduarentzat. Izan ere, historikoki, faxismoaren gorakada krisi ekonomikoekin lotuta egon da, baita sistemaren zilegitasun politiko eta ideologikoaren krisiarekin ere. Gaur egun, geldialdi... [+]
Batzuendako, dirutza izatea ez da nahikoa, eta euren ego hauskorrek diruaren txintxina ez ezik, protagonismoa ere eskatzen dute. Aberats okituak izatea nahikoa izango ez balitz bezala. Beti gehiago behar dute, anbizioa deritzote antsia horri, baina botere gosea eta nabarmendu... [+]
Iragan urtarrilaren hondarrean, Bretainiako lurraldeko bi hizkuntza gutxituei buruzko azken inkesta soziolinguistikoaren emaitzak publiko egin zituzten bertako arduradunek. Haiek berek aitortu zuten harriturik gertatu zirela emaitzak ikustean. Hain zuzen ere, egoerak eta... [+]
Silicon Valley-ko oligarkia AEBetako gobernura iritsi berritan lehertu da adimen artifizialaren (AA) burbuila. Txip aurreratuen erraldoia den Nvidia-k urtarrilaren amaieran izandako %16,8ko balio galera, egun bakar batean inoiz izan den burtsa balio galerarik handiena da... [+]
Karlos Zurutuza (Donostia, 1971), kazetari ezaguna da ARGIAko irakurlearentzat, elkarrizketa eta erreportaje ugari egin baititu aldizkari honetan. Atzerriko gatazka guneetako bizipenak ekarri ohi ditu berarekin: Kurdistan, Balutxistan, Iran... hamaika leku landu ditu, batez ere... [+]
Ur kontaminatua ur mineral eta ur natural gisa saltzen aritu dira urte luzeetan Nestlé eta Sources Alma multinazional frantsesak. Legez kanpoko filtrazioak, iturburuko ura txorrotakoarekin nahasi izana... kontsumitzaileen osagarria bigarren mailan jarri eta bere interes... [+]