2019an heldu zen Fatima Marokotik Gasteizera. “Marokoko euskalduna naiz”, dio euskaraz irribarretsu, bere jatorri bereberrak gogoan. Osteomelitisa du belaunetako batean, eta bizitza salbatzeko Marokon eman zioten aukera bakarra hanka moztea zen. Hori ekidin asmoz migratu zuen familiak.

2020ko martxoan eman zion Berakahk aterpe Fatimari eta familiari, pandemiaren konfinamenduaren testuinguruan, Gasteizko Alde Zaharreko San Marcos kantoian dituen pisuetako batean. Berakah elkartea Alde Zaharreko Santa Maria eta San Vicente Martir parrokietako gizarte-ekintzarako programa bat da, Gasteizko “pertsona behartsuenei laguntzea” helburua duena eta, besteak beste, Gasteizko Elizbarrutiaren eta Vital kutxaren laguntzak jasotzen dituena. Azpiegitura eta programa ugari ditu auzoan, asistentzialak –janari banaketa, eskolaz kanpoko jarduerak haurrentzat, pisuak eta lokalak...– zein erlijiosoak –mezak, prozesioak...– . Pobrezia egoeran aurkitzen diren ehunka (bere memoriaren arabera, milaka) familiak hartzen du parte bere ekimenetan.

Fatimak, batetik, elkarteaz eskertuta hitz egin d – “ez dugu ahazten eman zigutela laguntza eta aterpe bat”–, baina oso kritiko mintzatu da etxegabetzearekin eta oro har dituen egiteko moduekin.

Obedientzia eta gardentasun eza

Berakahk bere pisuetan bizi direnen bizitza osoki kontrolatu nahi dituela dio Fatimak, presio handia egiten dietela beren jarduera eta programetan parte hartu dezaten. Adibidetzat jarri du haurrak eskolaz kanpoko jardueretara bidali beharra. Auzoko beste elkarte batzuetan, zenbait familiek adierazi dute Berakahko jarduera erlijiosoetan parte hartzen dutela bestela programatik kanpo utziko dituzten beldurrez (elikagai banaketatik, adibidez). Fatimak dio bera ez dela joan inoiz mezara, baina badela beldurragatik joaten den asko, kristauak ez direnak barne.

Edonola ere, gardentasun eza ere arau da, Fatimaren esanetan. Esaterako, Berakahko pisuetan zeuden zenbait familia udalaren larrialdietarako prestazioa jasotzen hasi zirenean (666 euro familia osoarentzat), elkartetik esan zieten pisuko 300 euro ordaintzen hasi behar zutela. Udalaren gizarte-zerbitzuekin adostutako neurria zela ziurtatu zieten; baina nork bere gizarte-langileari ordainketen berri eman zionean, deus ez zekitela adierazi zieten, eta hori ordaintzekotan Berakahk alokairu kontratua egin behar ziela –ordainketaren ziurtagiririk ere ez zieten ematen–.

“Orduan, bat-batean esan ziguten ez zirela 300 euroak ordaindu behar”, azaldu du Fatimak. Antzerako beste adibide batzuk ere aletu ditu, Elikagaien Bankuko jakien banaketa “arbitrarioa” kasu.

Mehatxuak eta etxegabetzea

San Marcos kantoiko etxebizitzak baldintza “oso txarretan” daudela dio Fatimak (hezetasunak, horma edo teilatu pitzatuak...). Iragan eguberrian arazo larria suertatu zen atariko etxebizitzetan: “Arrakalak eta itoginak agertu ziren, gure etxebizitza azpiko pisuan ura lanparatik behera irristatzen zen eta elektrokutatzeko beldur ziren, hezetasun handia zegoen etxeetan eta umeetako batzuk arnasketa arazoekin hasi ziren”. Azaltzen duenez, Berakahko arduradunei deitu zieten, baina “opor garaia pasa arte” itxaron beharko zutela erantzun zieten, edo alde egin. Zer edo zer gertatuko zitzaien beldurrez, ordea, suhiltzaileei deitu zieten, “esan zuten ezin zela teilatua ukitu arriskutsua zelako, eta txostena egingo zutela udaletxerako”. Baina inork ez zuen neurririk hartzen, eta ate joka jarraitu zuten: lehenik Caritaseko langile bati; azkenerako hiru etxebizitzetako familiak batera aurkeztu ziren udalaren gizarte-zerbitzuetan, “ardura erakutsi zuten”.

Berakahko arduradunei ez zitzaien batere gustatu laguntza kanpoan bilatzea, eta orduan hasi ziren, Fatimaren esanetan, mezu bidezko mehatxuak eta giltzak utzi eta etxetik alde egiteko agindua. Alde egiteko prestutasuna agertu zuela dio, baina alternatibaren bat emanez gero, "ez kale gorrian geratzeko". Mehatxu mezuak bere gizarte-langileari erakutsi zizkiola dio, eta ordutik telefono mezuak eten eta bileretara deitzen zituztela Berakahtik: “Zelatan egoten ziren ea telefonoa genuen edo grabatzen ari ginen”.

Jarraian, atariko hiru etxebizitzetako bietan iragan eguberritan agertu ziren hezetasun eta pitzadurak. (Argazkiak: Auzoan Bizi)

Etxegabetzea

Testuinguru horretan heldu zitzaion, irailaren 26an, etxegabetzearen exekuzio aginduaren jakinarazpena. Bi eguneko epea zuen etxea borondatez uzteko –legez, exekuzio jakinarazpenaren aurretik salaketarena jaso beharko luke, baina ez da horrela izan, eta helegitea jartzeko aukera galdu du horrela–. Exekuzioa hilabetez atzeratzea lortu du, baina kinka larrian dago familia.

Azken aste eta egunetan paperak lortu dituzte, baita soldatapeko lana ere, baina momentuz alokairu bat lortzea “ezinezkoa” zaie (“2.000 eurotik gorako diru-sarrerak eskatzen dizkigute, eta umerik ez dute nahi”). Gizarte-langileak Etxebideko etxe batera bideratu dezaten eskatu du, eta horren esperantza du. Badaezpada arropak kartoizko kutxetan sartuta bizi da familia, eta belauneko ostiomelitisagatik makulua erabiltzen duen Fatima sabeleko hernia baten ebakuntzatik atera berri dago. “Oso txarto nago, beldur handiarekin, ez dakigu zer gertatuko den”. Aspaldi jo zuen Alde Zaharreko Auzoan Bizi etxebizitza sarera bere kasua azaltzera, eta elkarrekin ari dira egoerari aurre egin nahian.

Salaketa eta bere emaitzak

Iragan astean egin zituen publiko Auzoan Bizik etxegabetze mehatxuak, eta hurrengo asteetan “adi” egoteko eskatu die auzotarrei. Sareko kideek ARGIAri adierazi diote San Marcos kantoiko hiru familiena ez dela kasu isolatua, Berakahren etxegabetzeen, etxegabetze mehatxuen eta abusuen berri izan dutela aurretik ere. Oraingo honen aurrean, “auzokideen etxeak defendatu” egingo dituzte.

“Beste inork horrelakorik bizi ez dezan” ari da Fatima bere egoera publikoki salatzen: “Pertsonalki nahi dudana programatik irtetea da, duintasunez bizi ahal izateko mehatxu eta abusurik gabe. Baina Berakahn egoera oso zaurgarrian dagoen jende asko dago, menpekotasun egoera handian”, azaldu du. “Antolatuz esperantza dago”, dio hitzordura lagundu dion Auzoan Biziko kideak, eta arrazoia eman dio Fatimak: “Garai batean argia moztu zien Berakahk beren pisuetako erabiltzaile batzuei; mozketa publikoki salatu zenetik, ez”.