Eguzki-dantza San Juan egunean bertan egingo dute Lekeitioko emakumeek
Azken urteetan San Pedro egunean Lekeitioko emakumeek dantzatu izan dute eguzki-dantza, aurten jatorriz dagokion egunean dantzatuko dute: San Juan egunean. Lehen San Juan egunean ere dantzatzen zuten emakumeek eguzki-dantza deituriko aurreskua eta aurten ere hala egingo dute, garai batean bezala, hiru aldiz dantzatuko dute, egunsentian, eguerdian eta ilunabarrean.
San Pedro egunean, ordea, kaxarrankak hartu ohi du protagonismoa. Lekeitioko emakumeek ikusten zuten beraien dantza bigarren planoa gelditzen zela, urte batzuk bazebiltzan egunez aldatzeko ideiarekin, berez dantzak bazuelako egun eta zentzu propioa, udako solstizioarekin lotzen baitute eguzki-dantza. Hori horrela eta aurten asteburua izanda, San Juan egunean dantzatuko dute eta asmoa da asteburua tokatzen den urteetan hala egiten jarraitzea. Ekainaren 24an dantzatu arren, 29an ere dantzatuko dute; aurten inoiz baino lan handiagoa izango dute dantzariek.
Eguzkiari jarraika
Dantza hiru aldiz dantzatu ohi zen San Juan eguneko jai handian, eguzkia irtetean, eguzkia puntu gorenean zegoen garaian eta eguzkia ezkutatzean. Erlijio ikuspuntutik; goizeko lehenengo mezaren bukaeran, mezu nagusiaren bukaeran, eta azkenik arratsaldeko arrosarioaren amaieran. Aurten ere hiru aldiz dantzatuko dute; goizeko 6:30ean Talan, eguerdiko 13:00etan plazan eta bukatzeko, 20:00etan berriro plazan. Emakumeek beren eguna eta protagonismoa berreskuratu nahi izan dituzte eta horretarako aurreskua dantzatu izan duten hainbat belaunalditako emakumeei egin zaie dantzatzeko deia. Hirurogei bat emakumek dantzatuko dute egun osoan zehar. Tartean izango dira, 1975ean, Lekeition aurreskua berreskuratu zenean dantzatu zutenetako batzuk.
Dantzaren idatzizko lehen aipamenak 1682koak dira; XIX. mendean zehar egindako udal ordainketen agiriak ere badaude. 1936ko irudia ere badugu, baina gerra ondorenean etenaldia izan zuen. Gero, 1953an, erdi ezkutuan dantzatu zenaren arrastoa bada; baina 1974an berreskuratu zen. Markinako Zerutxu dantza taldekoak aritu ziren gerra aurretik dantzatzen zuten emakumeekin dantza eta musika jasotzen. Hurrengo urtean Lekeitioko emakumeek berriro heldu zioten ohiturari. Ordurako, ordea, festa eguna San Pedro egunean izaten zen.
Garaiaren araberako mantoia
Hiru alditan dantzatu ohi zen eguzki-dantza egunean zehar eta aldi bakoitzerako arropa jakin bat eramaten zuten emakumeek. Goizean, perkalezko gona arruntarekin eta sorbaldetan zetazko xal txikiak jantzirik dantzatzen zuten. Eguerdian, gona beltz luzea eta krespoizko mantoi dotorea soinean irteten ziren plazara. Iluntzean, eguerdiko arropa berarekin, baina kaxemirrezko mantoi handiekin. Aurtengoan, hiru aldietan gona luze beltzekin irtengo dira, baina lehen egiten zen bezala, mantoiak aldatuko dituzte. Aterako dituzten zenbait mantoi, Lekeitioko etxeetan urteetan gordetan egon direnak dira.
[Kattalin Agerrek Dantzan.eus webgunean plazaratu du artikulu hau; CC-BY-SA lizentzia baliatuta ekarri dugu gurera]
Iurretan 1995ean andreek soka-dantza nola plazaratu zuten idatziz jasoa du Jon Irazabalek. Izan ere, 1837ko San Migel jaietan emakumeek osatutako aurreskua dantzatu zela ikusita, arrasto haiei jarraika, kopla doinuz lagundutako soka-dantza ikasi eta kaleratu zuten Iurretako... [+]
Dantzaren munduan gabiltzanok askotan errepikatzen dugun ideia da dantza efimeroa dela. Elhuyar hiztegiak espainoleko "efímero"-ren ordaintzat ematen ditu honakoak: efimero, suntsikor, galkor, iragankor, iraungikor, ilaun. Ez dut gogoan nori irakurri nion... [+]
Azken urteetan Lapurdiko kontserbatorioan euskararen eta diziplina tradizionalen presentzia handitu da eta euskal dantzako ibilbideari forma ematen ari dira; irailean hasi da lehen zikloa. “Herri Elkargoa sortu zen Iparraldean eta nahi zuten herri musika eta herri... [+]
MOOR KRAD
Nork: Ertza konpainiak.
Noiz: urriaren 3an.
Non: Getxoko Muxikebarri aretoan.
---------------------------------------------
Bi urte atzera izan nuen Moor Krad obraren berri; hain zuzen, Ertza konpainiako kideek dantza pieza sortu eta estreinatu zuten... [+]
Ausartuko gara esaten Otsagabiko (Nafarroa) eta Eltziegoko (Araba) dantzak direla irailak 8 bueltako dantzarik ezagunenak. Ibilbide eta historia luzea dute eta azken hamarkadetan Euskal Herriko dantza talde askoren errepertorioetan jasoak izan dira.
Sei urte ditu. Gustura ari zen da dantzan. Baina gurasoek jakinarazi digute utzi egingo duela dantza. Arrazoia? Eskolan burla egiten diote lagunek dantzan aritzeagatik. Sei urte. Eta dagoeneko genero estereotipoen indarkeria sufritzen. Nahikoa da! Gurasoak, eskolak, irakasleak,... [+]
Lesakako ezpata-dantzariak San Fermin egunerako ezpata-dantzako entseguetan dabiltza azken hilabetean. Hamabost atera ohi dira dantzara, eta besteak titularren batek hurrengo urteetarako lekua utzi zain daude.
Transmisioa eta dantza taldeetako erreleboa aztertu nahi izan dugu Dantzan Ikasi topaketetan, eta gazte belaunaldiek lan egiteko ereduak ezagutu nahi izan ditugu “Gazteen parte-hartzea euskal dantzan” mahai inguruan: Eder Niño Barakaldoko... [+]
Iruñeko alkate Joseba Asironek prentsaurrekoan iragarri duenez, Duguna dantza taldeak jaurtiko du 2024ko Sanferminetako txupinazoa. Duguna izan da Iruñeko herritarren boto gehien jaso duen hautagaitza. Hain zuzen dantza taldearen sorreraren 75. urteurrena ospatzen... [+]