Duela 500 urte Nafarroako Estatu Nagusiak bildu zirela oroituko dute Donapaleun
Larunbat honetan egun osoko egitaraua antolatu dute Zabalik elkarteak, Nabarraldek eta Hernani Errotzenek, gogorarazteko 1523an Nafarroako Erresumak Donapaleun ezarri zuela hiriburua eta bere egiturak mantendu zituela.
Donapaleuko Jondoni Paulo elizan, duela 500 urte Nafarroako Estatu Nagusiak bildu ziren Henrike II.a erregearen deiari erantzunda. Erresumaren zati handiena armada espainiarrak konkistatu eta okupaturik zuen, baina Nafarroa Behereko lurralde txikian mantendu zituen bere egiturak: auzitegia, moneta etxea, presondegia... hala iraun zuen ia beste mende batez bederen.
Hori gogoratzeko beste eguna antolatu dute Amikuzen euskara sustatzeko lanean dabilen Zabalik elkarteak, Nabarraldek eta Hernani Errotzenek. Nafarroa Bizirik 1523-2023 deitu diote bestari, eta irailaren 9an izango da, Donapaleun bertan.
Goizean konferentziak izango dira Bideak kultur gunean. Alvaro Adot, Beñi Agirre eta Peio Monteano historialari eta Nafarroako konkistari buruzko adituek hitz egingo dute. Ondoren, eguerdi partean Zabalik-ek eta Donapaleuko Herriko Etxeak plaka bat jarriko dute, 1523ko abuztuaren 28an egindako biltzar hura gogoratzeko.
Arratsaldean, 15:00etatik aurrera Amikuzeko bertsolariek giroturiko bisita gidatua prestatu dute Touzaa etxetik hasita, Donapaleuko kaleetan barrena.
.jpg)
'Nafarroa Bizirik' ikusgarrian, 170 lagun
Eguneko zita garrantzitsuenetakoa merkatu estalian izango da, 17:00etan. Nafarroa Bizirik ikusgarriaz gozatu ahal izango dute bertaratuek. 170 lagun baino gehiagok hartuko du parte bertan oren eta erdiz, dantza eta musika bidez: "Ez-historia bilakatu diguten gure historiaren interpretazioa eskainiz", azaldu dute antolatzaileek.
Ikusgarrian Iruñeko, Antzuolako eta Arizkungo dantzariak, Kanboko eta Amikuzeko erraldoi edo ziganteak, joaldunak, Baigorriko eta Gaitamikeko gaiteroak eta espreski ekitaldirako entseatzen aritu diren Amikuzeko 40 kantari ariko dira, besteak beste.
Txarangak, dantzaldia, jatekoak eta beste ere izango dira gaualdera arte Donapaleun, Nafarroako hiriburu bilakaturik berriz ere.
.jpg)
Nafarroako Erresuma gutxienez 1620ko Paueko bateratze ediktura arte mantendu zen bizirik bere egitura guztiekin, eta askoz gerora arte ez zen desagertu. Baina Nafarroako konkistaren pasarteak orain arte ezezagunak izan bazaizkigu, are ezezagunagoak dira bere iraupenari buruzkoak Pirinioen magalean.
"Nafarroa Baxenabarre zen ordukotz, gure erresumak hego partea galdua baitzuen, eta horrela iraunen zuen oraino bi mendez, gure subiranotasunak Frantziako Iraultzarekin azken kolpea hartu arte", diote Zabalik-eko kideek. Larunbatekoa kultura, hizkuntza eta memoria batuko dituen besta izango da hortaz.
Kopenhage, 1974ko abenduaren 18a. Eguerdiko hamabietan ferry bat iritsi zen portura eta bertatik 100 Santa Klaus inguruz osatutako taldea lehorreratu zen. Antzara erraldoi bat zeramaten haiekin. Asmoa “Troiako antzara” moduko bat egitea zen, eta, hirira iristean,... [+]
Tennessee (AEB), 1820. Nathan Green esklaboa jaio zen, Uncle Nearest edo Osaba Nearest ezizenez ezaguna. Ez dakigu zehazki zein egunetan jaio zen eta, oro har, hari buruzko oso datu gutxi dauzkagu 1863. urtea arte, orduan lortu baitzuen emantzipazioa. Dakiguna da 1850eko... [+]
Centre Tricontinental erakundeak kongoarren erresistentzia historikoa deskribatu du The Congolese Fight for Their Own Wealth (Kongoko herriak bere aberastasunaren alde borrokan dihardu) dosierrean (2024ko uztaila, 77. zk). Kolonialismo garaian, Belgikako Force Publique-k... [+]
Balio digu ilunabarrarekin azken erretratu hori ateratzeko. Edo istant batean ordaintzeko barrako zerbitzariari eskatu berri diogun marianitoa. Eta ze arraio, Levi’sak imitatu nahi dituzten praken atzealdeko poltsikoan ezin hobeto datoz. Horretarako ere balio du... [+]
"Pictura est laicorum literatura", utzi zuen Umberto Ecok idatzita, Il nome della rosa eleberrian. Irudien bidez mintzatzen da herria, hitzez baino maizago. Artearen funtzio narratiboa nabarmena da Erdi Aroko irudietan, egungo begiekin zail gerta daitekeen arren haiek... [+]
XV. mende bukaeran edo XVI. mende hastapenean Belauntzako Katalina atxilotu, preso sartu, torturatu, guziaz desjabetu eta erbesteratu egin zuten, Oiartzungo Maritxurekin “haragizko harremanak” ukateagatik. 500 urtez isilean eta artxiboetan galdurik egondako... [+]
New York, 1960. Nazio Batuen Erakundeko bilkura batean Nigeriako kanpo ministro eta NBEko enbaxadore Jaja Wachukuk lo hartu zuen. Nigeriak independentzia lortu berri zuen urriaren lehenean. Beraz, Wachuku NBEko Nigeriako lehen ordezkaria zen eta kargua hartu berri... [+]
Gaurko egunez, duela 50 urte, Euskal Herriko langile mugimenduak bere historiako kapitulu garrantzitsua idatzi zuen. Hegoaldean 200.000 langilek greba orokorra egin zuten erregimen frankistaren aurka. Mobilizazio hark argi utzi zuen Euskal Herriko mugimendu antifrankista... [+]
Egungo Siriako Tell Umm-el Marra aztarnategian idazkunak dituzten hainbat zilindro aurkitu dituzte Johns Hopkins Unibertsitateko ikerlariek. Adituen ustez buztinezko pieza hauetan idatzitako zeinuak alfabetikoak izan litezke.
K.a. 2400 urtean datatu dituzte zilindroak eta... [+]
Iruñea, 1939. Urte hasieran, hiriko zezen-plaza kontzentrazio-esparru modura erabili zuten frankistek. 3.000 gerra presorentzako edukiera izan zuen ofizialki; Nafarroan une horretan fronterik ez zegoenez, gerra presotzat baino errepresaliatu politikotzat jo behar dira han... [+]
Astelehenean abiatu zituzten lanak eta frankismo garaiko 20 biktima berriren gorpuak topatu dituzte honezkero. Asteburura arte luzatuko dute gorpuzkiak lurpetik ateratzeko hirugarren kanpaina.