Dragoitxo arrunta eta klima aldaketa: etsaia lagun duzunean...
Euskal Herriko gune batzuetan bizilagun ezaguna dute jada dragoitxo arrunta. Nafarroa hegoaldean, esaterako, urteak daramatza (gutxienez 1980ko hamarkadatik) bertako hormetan eta etxe inguruetan gora eta behera, batez ere gau partean, argia duten inguruetan, jatena non aurkituko. Euskal Herriko kostaldean eta barnealdeko leku askotan, ordea, oraindik ere harridura sortzen duen animalia da. Etxeren batean aurkitzen den aldiro, jendearen atentzioa deitzen du. Eta ez da harritzekoa. Izan ere, dragoitxoa Euskal Herriko txoko askotara iritsi da, baina duela urte gutxi apenas ikusten zen.
Dragoitxo arrunta (Tarentola mauritanica)
TALDEA: Ornoduna / Narrastia.
NEURRIA: 15 cm inguru, isatsik gabe.
NON BIZI DA? Eremu urbanoan, batez ere.
ZER JATEN DU? Ornogabeak.
Dragoitxo arruntak gauza zaila lortu du: etsaia lagun egin du. Klima aldaketak eragin dituen neguen berotzeak baliatu ditu aurretik konkistatu gabeko eremuetan gelditzeko, eta hala, egun jada bertako espezieen artean bat gehiago da; neguak igarotzeaz gain, leku askotan ugaldu ere egiten dela ikusi baita. Urte gutxian ikustea ia ezinezkoa izatetik, populazio egonkorrak izatera igaro da euskal kostaldean. Dragoitxoa gelditzeko etorri da.
Etorri da, bai, baina nola etorri den ere interesgarria da, dragoitxoa hobeto ezagutu nahi duenarentzat. Gekoen taldeko narrasti txiki honek bai baitu ezaugarri bereizgarri eta harrigarri bat. Horman gora eta behera ibiltzeko ikaragarrizko gaitasuna du. Hori dela eta, ikusi izan da trenaren zirrikituetan sartuta, eta hala bidaiatu du askotan, gizakiaren laguntzaz, alde batetik bestera, ezkutuan, eta aurkitu ditu bizitoki berriak. Arestian esan bezala, aurretik agian egokiak ez zirenak, baina klima aldaketa lagun, egokitu zaizkionak.
Intsektujale amorratua da. Gautarra da, eta etxeko hormetan ikusten da maiz, farolen edo argien inguruan askotan, bertara gerturatzen diren intsektuen bila. Armiarma zalea ere bada, eta horregatik, askok ez dute begi txarrez begiratzen: dragoitxoa etxean duenak armiarma gutxiago izateko aukera ere izango baitu!
Zientziak, alabaina, baditu oraindik ere erronka politak espezie honekiko. Oraindik ezezaguna da zein ondorio dituen bere presentziak. Kalterik egiten ote dien bertako espezieei edo bizitokiari. Espezie kanpotarra zena, bertako espezie bihurtzeko bidean da, eta badirudi Europan goranzko joera ere izango duela, tenperaturak igotzen doazen heinean. Baina, hori bezain garrantzitsua izango da jakitea zein eragin izango duen bere etorrerak. Espezie kanpotar guztiak ez baitira inbaditzaileak.
Bere tamaina txikiarekin (15 cm buztana gabe) eta gorputz gris-arre kolorekoarekin, dragoitxoak hainbat zientzialariren arreta deitu du eta hortik atera dira hainbat asmakizun, gero merkatura eraman direnak. Aurretik ere begiratu zaiola, baina, zalantzarik ez da, etorkizunean ere dragoitxoa jarraitzea ez dela alferrikako kontua izango. Izan ere, inoiz ez da jakiten etsaia lagun duenak zein bide hartuko duen…
Txikitan kaian arrantzatu ohi genituen ‘pantxito’ gehienak ziurrenik bisiguak izango ziren, baina nekez ikusten genituen bisigu handiak. Izatekotan, jatetxe ezagunetan izango zen, arraindegietako bisigu gehienak kanpotik ekarriak ziren bitartean. Egun, kostaldeko... [+]
Ur azaletik gertu dabiltza arrainak igerian. Zerbait uretarantz gerturatzen ari da, hegan: arrano bat dator, bere atzaparrak aurrerantz luzatuta eta zaplast! Uretan sartu da, bete betean. Arraina harrapatu ostean burua uretatik atera du arranoak, baina arrainak hondorantz egiten... [+]
Kakalardo adar-luze honen irudiak ez du zalantza izpirik uzten: ez du parekorik. Gure lurretan, eta Europa osoan ere, genero honetako espezie bakarra da. Bere tamaina handiak (kakalardo bat izateko, noski) eta bere kolorazioak gure begietan betiko txertatzen dira ikusteko... [+]
Gaztea denean ez du zalantzarako tarte askorik uzten. Suge gorbatadunak badu ezaugarri bat gainontzekoetatik bereizten duena: gorbata. Gorbata, edo batzuek deitzen dioten moduan, lepokoa. Izan ere, kolore arre edo ilun, berdexka edo urdina izan badaiteke ere gorputza, buruaren... [+]
Udako solstizioa gerturatzen ari den honetan, euskal kostaldean itsas dortokak ikusteko aukerak ugaritu dira. Gure uretan ezagunena Egiazko kareta (Caretta caretta) da. Ale helduen oskolaren batezbesteko tamaina, 120 cm-ko luzera zuzenera eta 200 kg-ko pisura irits daiteke... [+]
Saguzarrek Chiroptera taldea osatzen dute. “Cheir” eskua, “pteron” hegala, antzinako grezieran. Beraz, eskuetan hegalak. Hegan egin dezakeen ugaztun bakarra izanik, airea konkistatu eta sekulako arrakasta lortuta, mundu osoan ia 1.500 saguzar espezie... [+]
Aspaldi arrantzaleek gutxi estimatutakoa bazen ere, egun platerean itsasoan baino dezente hobe ezagutzen da. Haragi trinkoa du, bereziki isatsean.
Hego luze eta zorrotzak eta v formako urkila-itxuradun buztana duen hegazti hau ikustean badakigu Euskal Herrira uda heltzear dagoela. Bizkarraldea eta buztana beltzak ditu, distira urdinxkekin, papar gorria eta azpialdea, aldiz, zurixka. Euskaldunon sinesmenetan presentzia... [+]
Gertukoa dugu oso bere irudi bitxia: ur gainean flotatuaz, gu txikitan oheko koltxoiaren gainean korrika eta saltoka ibiltzen ginen antzera. Zentzuzkoa da pentsatzea animalien gorputzak uretan hondoratu egiten direla ur-azalean ibiltzen saiatzen direnean, baina zapataria ez da... [+]
Urte batzuk ditugunok (nire kasuan, mordoska) sarritan entzun izan diegu gure guraso eta senitarteko helduenei garai bateko ikuskizun harrigarri baten berri. Ipuin baten gertatuko balitz bezala, larreak “argi txikiz” apaintzen zirela maiatza inguruko gau garbietan... [+]
Itsaso zabalean bada izaki lirdingatsu bat, gorputz gardenekoa, bitxi bezain ezezaguna. Aitzitik, ezin esan genezake ezohikoa denik, haren banaketan munduko itsaso gehienetara zabaltzen baita, Kantauri itsasoa barne. Batzuetan bakarka topatu daitezke, besteetan aldiz lepoko edo... [+]
Azeria kanido bat da, otso eta txakurren familiako haragijalea. Animalia zuhur, maltzur eta argiaren fama dauka, eta ez alferrik! Ez da indartsuena izango, baina beti moldatzen da han eta hemen, mokaduren bat lortzeko.
Amonak sarritan aipatu zidan badela arrain bat, garai batean kostaldeko herrietako sukalde askotan ohikoa zena. Arrain-zopa egiteko bereziki ezaguna omen zen, oso zaporetsua baita labean erreta jateko ere. Beti platerean oroitzen dut, eta beraz, orain gutxira arte oharkabeko... [+]
Esaera asko sortu ditu hegazti honek. Ikusteko zaila den arren, denok ezagutzen dugu. Nola? Kantuagatik. Bere izena kantu egiteko erak eman diola pentsa dezakegu. Urtero kantatzen du udaberrian eta uda partera aldiz, isildu egiten da. Esaerak dioenez, “maiatzean kuku, San... [+]
Euskal Herriko muskerren artean ez da handiena, baina ziur asko, bai ezagunena. Musker berdeak, izenak dioen moduan, gorputz berdea du oso, eta ugal garaian, buru eta lepo aldea urdinduak izan ohi ditu. Gainontzean, puntu beltz txikiz osaturik izaten du gorputza, baina bere... [+]