Dopinak ba al du loturarik minbiziarekin?
1996an diagnostikatu zioten barrabiletako minbizia Lance Armstrong txirrindulari estatubatuarrari. Profesionala zenean debekatutako sustantziak kontsumitu zituela aitortu du orain, eta bada horrek minbiziarekin lotura izan dezakeela dioenik. Horrela al da? Zein harreman dago dopinaren eta minbiziaren artean? Sustantzia batzuek gaitza sortzen edo zabaltzen ‘laguntzen’ al dute?
“Ez dakigu esteroideek, hazkunde hormonek eta eritropoyetinak (EPOak) minbizi zelulak sortu ditzaketen ala ez; ez dago argi”. AEBetako Langone zentroko Arjun Vasant onkologoak ABC News-en egindako adierazpenokin bat datoz aditu gehienak.
Esteroide anabolikoak hizpide, Erromako Tor Vergata Unibertsitateko doktore Lucio Tentorik dio oso zaila dela minbiziarekin izan dezaketen loturari buruzko emaitza erabat fidagarriak lortzea, sustantzia horiek dosi handietan hartzen direlako, beste droga batzuekin nahastuta. Dena den, agente dopatzaileak denbora luzean erabiliz gero, kirolariengan minbizia garatzeko arriskua handitu lezaketela azaldu zuen Tentorik, 2007an argitaratutako txostenean (pdf).
“Armstrongek berak ere pentsatuko zuen beharbada harremanik egon zitekeela”, dio Langone zentroko Art Caplan bioetikan adituak: “Minbizia, baina, genetika eta inguruarekin lotutako faktore ugariren konbinazioak sortzen duen arazo oso korapilatsua da”. Bere hitzetan, esteroideek sortutako beste arazo batzuek (hezurretako arazoek, desoreka hormonalek edota testikulu eta obarioei eragiten dien hipogonadismoak, esaterako) gehiago kezkatzen dute, “minbizi goiztiarrarekin izan lezakeen loturak baino”.
Brian Alexander kazetariak ere gaiari buruz idatzi du NBC News-en plazaratutako artikulu batean. Hainbat adituk uste du EPOak minbizi mota batzuk elikatu litzakeela. Gaur arte, ordea, ez da ikerketa zehatzik egin barrabiletako minbiziaren inguruan. Drab Scott Pittsburgh-eko Unibertsitateko irakaslearen hitzetan, minbizi zelula batzuk (kolon, giltzurrun edota bularretakoak) sentikorrak dira EPO hormonarekiko: “Tumore-zelulen hazkundea bultza dezaketen propietateak ditu EPOak”.
EPOa terapia gisa
Eritropoyetina, globulo gorrien kopurua biderkatzen duen heinean, minbiziaren aurkako terapietan erabili ohi da, kimioterapiaren zeharkako efektuetako bat den anemia borrokatzen laguntzen duelako. Egindako ikerketek ondorio kontrajarriak azaleratu dituzte. Aditu batzuen arabera, minbizia duten herritarren artean, EPOa kontsumitu dutenek biziraupen-tasa baxuagoak erakusten dituzte. Beste ikerketa batzuek, ordea, kontrakoa diote.
“Oraindik ez dakigu EPOak zein eragin duen minbiziarengan”, berretsi du UCLAko Jonsson Comprehensive zentroko onkologo Bartosz Chmielowskik. “EPOa soilik erabili behar da anemiaren kausa bakarra kimioterapia denean”. Gaitza terminala denean, medikuek bizitza-kalitatea hobetu eta transfusioak ekidin nahi dituztenean ere erabili daiteke eritropeyetina.
Esteroideak eta hazkunde-hormonak
“Froga zientifikorik ez dagoen arren”, Wisconsin-eko Unibertsitateko doktore Norman Fostek ohartarazi egiten gaitu: “Ez ninduke harrituko gaurtik 30 urtera bitartean prostata-minbizien gorakada bat ikustea, esteroideak erabiltzen dituzten pertsonen artean”. Izan ere, testosterona (hormona esteroidea da) moduko androgenoek prostata-minbizia elikatu dezakete.
Bestalde, “hazkunde-hormonekin eta gisakoekin jokatzeak” zelula anomalo, ezohiko eta minbizidunak handitu eta tumore-prozesuak garatu ditzakeela dio Daniel Brotons Kataluniako Generalitateko kirol kontseiluko medikuak, Carreras por montaña webguneak argitaratutako elkarrizketan. Bere hitzetan, gorputzari hormonak artifizialki ematen zaizkionean, honek berez sortzeari utzi eta arazo iturri izango da: “Nire gorputzak testosterona jasotzen badu, hura sortzeari laga eta nahasmendu handiak eragingo ditu”.
“Dopinak eragindako kalteak estali egiten dira”, salatu du Brotonsek: “Giltzurrunetako arazoek dialisia sor dezakete, eta hazkunde-hormonek diabetea. Baina hori guztia ez da esaten”. Bestetik, kontrolei iskin egiteko, kimikoki geroz eta garatuagoak diren sustantziak erabiltzen dira: “Ez dute kontrolik pasatzen, eta ezin daitezke farmazia edo ospitaletan eskuratu. Horrek sustantzia klasikoak baino arriskutsuago bilakatzen ditu. Ez diote soilik kontsumitzaileari kalte egiten. Nahasmendu genetikoa eragin dezakete, eta gaitza seme-alabei transmititu. Pertsona batek seme-alaba diabetikoak izatea, sustantzia dopatzaileak hartu dituelako… gai zaila da”.
Erantzun zehatzik ez duen gai korapilatsu eta labainkorra da, ezbairik gabe, baina ikertu eta gizarteratu beharrekoa.
(Artikulu hau Slump doktorearen zaintiratua blogean argitaratu da. Komikiak, kirolak eta kontu ez hain serioak atsegin badituzu, pasa zaitez Jon Tornerren blogetik).
Elizondoko osasun etxeko medikuaren bulegoan ez da medikurik izan gaur. Lehen eguna dute herrian sendagilerik gabe eta kezkatuta daude. Bizilagunak Baztango Osasun Plataforman batzartzen hasiak dira eta asteazkenetan protesta egiten dute kalean egoera salatzeko.
Amarengandik hurbil bizitzea gustatzen zaie. Ez dira urrutira joango santio-belarraren (Jacobaea vulgaris) haziak, eta haiengandik jaiotako landareak, familia osoa, amaren eta amonaren aldamenean hazi eta biziko dira. Familia tzarra, izan ere landare bakoitzak sasoi batean... [+]
"Kaixo Garbiñe! Asko gustatzen zait egiten duzuna. Ugalkortasunarentzat sendabelar baten bila ari naiz baina zure liburuan ez dut aurkitu. Bizi naizen lekuan inork ez daki horri buruz”. Mezu hori jaso nuen hilabete dela Instagrameko pribatutik eta eragin... [+]
Osatu dira, horretarako bitartekoak jarri, eta nahiko azkar. Ze lasaitua, dena isildu denean. Baina balantza handia izan da, eta begien atzean izu bat gehiago pilatu zaie, uneren batean pentsatu dutelako, gainera, agian, ez zirela inoiz itzuliko, edo ez guztiz. "Pasa... [+]
204 lagunek beren buruaz beste egin zuten iaz Hego Euskal Herrian, datu ofizialen arabera. Suizidatzeko arriskua izan dezakeen jendearen jarraipenean jartzen dute indarra administrazioen protokoloek. Suizidioaz egoki informatzearen garrantzia ere azpimarratu dute, Suizidioa... [+]
Imanol Pradales lehendakariak eta Alberto Martínez sailburuak gidatuta ostegun honetan bildu zen Bilbon osasun publikoari buruzko mahaia. Bertan izan ziren, halaber, osasunaren sektoreko eta euskal gizarteko eragile ugari.
Astelehen arratsalde eta gauean ez zen medikurik egon Laudioko Etengabeko Arreta Gunean. Irailean ere ez da bermatuta egongo mediku baten presentzia egunero Laudio eta Amurrioko Etengabeko Arreta Guneetan, gabezia aurreko hilabeteetan bezain nabarmena izango ez den arren.
Udaldian, erretiratuok ez ohi dugu opor goserik, eta patxadaz aztertu ahal ditugu gure inguruko gorabeherak. Hori dela-eta, gai batzuek harriduraz harrapatu naute, eta honako hauek dira.
Espainia. Eurokopak eta Olinpiar Jokoek uda osoa bete dute. Aldez aurretik, esan behar... [+]
Espainiako Estatuan 1.386 pertsona hil dira gehiegizko beroagatik abuztuan –iazko abuztuan baino %3 gehiago–, Osasun Ministerioaren Carlos III. Institutuak emandako datuen arabera. Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan 44 lagun hil dira, eta Nafarroan 22.
Laudioko kaleak hartu zituzten larunbatean 1.300 herritarrek, SOS Aiaraldea plataformak deitutako eskualdeko mobilizazioan. Iragan ostegunean behar bezalako mediku-arreta ez jaso ostean herritar bat zendu izanak piztu du protesta, baina eskualdeko plataformak Osakidetzaren... [+]
XIX. eta XX. mendeetan ohikoa zen hiri nagusietako kaleetan ikustea janzkera tradizional ikusgarria zuten emakume batzuk, sendabelarrak saltzen. Ansotarrak ziren, Aragoiko Ansó ibarrekoak. Erakusketa batek haien historia kontatu digu, eta bide batez azalerazi du atzean... [+]
Hil arte bizirik sentitzearen beharraz ari da Olatz Mercader. Gaixorik egon izan delako bere bertsio gutxitua hurbilegi ikusi duenak badaki zein garrantzitsuak diren konpromisoa, grina eta desioa.
Irailarekin batera badator ikasturte berriaren hasiera eta milaka haur eta nerabek ikastetxeetarako bidea hartuko dute berriz ere, batzuk pozik, beste batzuk ez hainbeste, baina denek euren azterketak eta lezioak motxilan dituztela. Beste hainbeste espero zitekeen euskal... [+]