Dibulgazioa erronka
Ekaina bukaeran Nieves Concostrinak, Espainiako SER irrati-kateko kazetariak, historiaren eta historialarien aurkako iritzia eman zuen Youtubeko elkarrizketa batean. Dibulgatzaile horrek salatu zuen “plan bat” zegoela “historia hiritarrei ezkutatzeko”. Haren aburuz, historialariok apropos idazten dugu “aspergarri”, hiritarrek historia ezagut ez dezaten; eta ondorioz, agintariek errazago menderatzen eta alienatzen ahal gaituzte. Nik neuk ere makina bat aldiz entzun izan ditut horrelakoak. Agidanez, eskola garaian historia ofiziala baino ez ziguten irakatsi eta ez digute benetakoa kontatu nahi. Ikerketa mundutik urrun daudenek, ordea, ez dakite unibertsitateetan gutxienez joan zen mendeko 1930eko hamarkadatik izan direla historia sozial eta kritikoa egiten saiatzen diren historialariak, hots, historia ofizialaren (halakorik baldin bada) aurka doazenak.
Historiarekin lotutako kontsumo-produktu ugari dago akademiatik kanpo. Oro har, intrusismo handiko arloa da eta kazetari, idazle eta iritzi-emaile ugari aritzen da inolako oinarri zientifikorik eta metodorik gabe. Zoritxarrez horrelako sasi-historialariak izaten dira oihartzun handiena lortzen duten dibulgatzaileak. Liburuak barra-barra saltzen dituzten eta sare sozialetan like piloa jasotzen dute. Ikerlari jantzien aurkikuntzak, aldiz, maizegi ez dira publiko handiarengana iristen. Esanen nuke, horietako asko direla literatura partisanoari dagozkionak eta bideratuta daudela korronte ideologiko ezberdinetako nahiak asetzera. Espainian, konparaziora, arrakasta editorial itzela dute Kondaira Beltzari buruzko edo eskuinaren dog whistling-a egiten duten liburuek. Funtsean, testuok ez dituzte kontzientziak astintzen; kontatzen dute irakurleak irakurri nahi duena.
Dibulgazio sasi-historikoan bada beste azpigenero bat, oihartzun handia lortzen duena baita ere. Bitxikeriena esaten ahal diogu. Orokorrean, funtsik gabeko zurrumurruak eta esamesak kontatzen dituzte, eta sarri eduki morboso edo eskatologikoak erabiltzen dituzte erakargarri modura. Esate baterako, jarduten dute aspaldiko garaietako ohitura sexualen edo garbitasun ezaren xehetasunen inguruan, baina aurreiritzi eta uste okerretan oinarriturik. Aspaldiko mitoak zabaltzen jarraitzen dute, gaur egun ikerketa berriek horiek gezurtatu dituzten arren.
Hala ere, uste dut Nieves Concostrinak baduela arrazoi pixkatxo bat, historialari zientifikooi jendearengana iristea kostatzen baitzaigu. Ez dut uste, ez behintzat berak dioen bezala, historia ezkutatzen ibiltzen garelako denik; baina ahalegina egin beharko genuke akademiatik haratago joateko. Etorkizuna sare sozialetan eta formatu digitaletan dagoelakoan nago; blog, Twitter, Instagram, Tiktok, podcast edo antzerakoetan. Euskaraz hainbat ekimen interesgarri dago, hala nola, Nagore Irazustabarrenarenak Argian daukan Oroimen Histerikoa podcasta. Ezin ahaztu, halaber, NUPeko Historia eta Ondarea graduko ikasleek Euskalerria Irratian estreinatu berri duten Zertarako hau ikasi? podcasta. Bejondeizuela neskak! Hori da bidea!
79. urtean, Vesubio sumendiaren erupzioak errautsez eta arrokaz estali zituen Ponpeia eta Herkulano hiriak eta hango biztanleak. Aurkikuntza arkeologiko ugari egin dira hondakinetan; tartean, 2018an, gorpuzki batzuk aztertu zituzten berriro, eta ikusi zuten gizon baten garuna... [+]
Luxorren, Erregeen Haranetik gertu, hilobi garrantzitsu baten sarrera eta pasabide nagusia aurkitu zituzten 2022an. Orain, alabastrozko objektu batean Tutmosis II.aren kartutxoa topatu dute (irudian). Horrek esan nahi du hilobi hori XVIII. dinastiako faraoiarena... [+]
AEB, 1900eko azaroaren 6a. William McKinley (1843-1901) bigarrenez aukeratu zuten AEBetako presidente. Berriki, Donald Trump ere bigarrenez presidente aukeratu ondoren, McKinleyrekiko miresmen garbia agertu du.
Horregatik, AEBetako mendirik altuenari ofizialki berriro... [+]
Andeetako Altiplanoan, qocha deituriko aintzirak sortzen hasi dira inken antzinako teknikak erabilita, aldaketa klimatikoari eta sikateei aurre egiteko. Ura “erein eta uztatzea” esaten diote: ura lurrean infiltratzen da eta horrek bizia ekartzen dio inguruari. Peruko... [+]
1936ko Gerran milaka haurrek Euskal Herria utzi behar izan zuten faxisten bonbetatik ihes egiteko. Frantzia, Katalunia, Belgika, Erresuma Batua, Sobietar Batasuna eta Amerikako herrialdeetara joandako horien historia jasotzeko zeregin erraldoiari ekin dio Intxorta 1937... [+]
49 urte eta gero Espainiako Poliziak Gasteizko Maria Sortzez Garbiaren katedralean eraildako bost langileak oroitu dituzte beste behin astelehen arratsaldean. Milaka pertsona batu dira Zaramagatik abiatutako eta katedralean amaitutako manifestazioan. Manifestari guztiek ez dute... [+]
Martxoaren 30erako Iruña-Veleia martxan, SOS Iruña-Veleia eta Euskeraren jatorria elkarteek manifestaziora deitu dute, Aski da! Argitu, ez suntsitu lelopean. Azken bi urteetan "hondeatzaileak sistematikoki eremu arkeologiko oso aberatsak suntsitzeko modu... [+]
1976ko martxoaren 3an, Gasteizen, Poliziak ehunka tiro egin zituen asanbladan bildutako jendetzaren aurka, zabalduz eta erradikalizatuz zihoan greba mugimendua odoletan ito nahian. Bost langile hil zituzten, baina “egun hartan hildakoak gehiago ez izatea ia miraria... [+]
Martxoak 3ko sarraskiaren 49. urteurrena beteko da astelehenean. Grebetan eta asanblada irekietan oinarritutako hilabetetako borroka gero eta eraginkorragoa zenez, odoletan itotzea erabaki zuten garaiko botereek, Trantsizioaren hastapenetan. Martxoak 3 elkartea orduan... [+]
Memoria eta Bizikidetzako, Kanpo Ekintzako eta Euskarako Departamentuko Memoriaren Nafarroako Institutuak "Maistrak eta maisu errepresaliatuak Nafarroan (1936-1976)" hezkuntza-webgunea aurkeztu du.
Urruña, 1750eko martxoaren 1a. Herriko hainbat emakumek kaleak hartu zituzten Frantziako Gobernuak ezarritako tabakoaren gaineko zergaren aurka protesta egiteko. Gobernuak matxinada itzaltzeko armada bidaltzea erabaki zuen, zehazki, Arloneko destakamentu bat. Militarrek... [+]
Ezpatak, labanak, kaskoak, fusilak, pistolak, kanoiak, munizioak, lehergailuak, uniformeak, armadurak, ezkutuak, babesak, zaldunak, hegazkinak eta tankeak. Han eta hemen, bada jende klase bat historia militarrarekin liluratuta dagoena. Gehien-gehienak, historia-zaleak izaten... [+]
Martxoaren 3ko Memoriala hornitzeko erabiliko dira bildutako objektuak. Ekimena ahalik eta jende gehienarengana iristeko asmoz, jardunaldiak antolatuko ditu Martxoak 3 elkarteak Gasteizko auzoetan.