Duela sei hilabete sortu zen Patxa’ma elkartea, helburu honekin: eraikuntzako materialaren berriz baliatzea. Olivier Hirigoien eta Julien Simon dira sortzaileak, eta egoitza ttipi bat badute Biarritzeko Harausta auzoan. Lehen obralekua aski berezia agitu zitzaien. G7koen gailurra iragan ondoan, Suez enpresak deitu zituen, estatu puxantetako buruentzat egin muntadura berezietan gauzak berreskuratu nahi zituzten galdeginez. Bi tona puska bildu zituzten, bestela zikinontzira botako zituztenak.

Patxa’maren bi sortzaileak eraikuntza munduko langileak dira. “Ohartuak ginen sekulako xahutzeak bazirela materialen aldetik”, dio Hirigoienek. “Gehienak botatuak dira berriz erabiliak izan daitezkeelarik”. Etxe zaharberritzeko obrak badirelarik, edo etxeak desegin behar dituztelarik, ofizialeek, legez, hondakindegietara ekarri behar dituzte hondarrak. “Gehienetan, ofizialeek ez dakite zer egin material horiekin, zirkuituan berriz ezartzeko gai den egiturarik ez baita. Arras guti dira berriz erabiltzeko ohitura dutenak, eta hondakindegira doaz dena botatzera”. Jakinez, ofiziale enpresa horientzat kostu bat duela, tonaka pagatzen baitute zerbitzua. “Berriz erabiltzea haien onerako da. Hondakindegiak kudeatzen dituzten erakundeentzat ere, bete-beteak baitira. Bil ta Garbirekin harremanetan gara, eta maiz pleinitzen da biltegiak gaindituak baititu”.

Bi gisatan berreskuratzen du tresneria Patxa’mak. Batetik, gehiegi manatu ondoan soberakinak gelditu zaizkion jabe bati hartuz. “Halakoetan, jabeak ez daki zer egin soberakinarekin, eta guk hartzen diogu”. Beste bidea da etxe bat desegiten delarik erabilgarri izan daitekeena baztertzea. “Desegin aitzin heldu gara, azterketa bat egiten dugu eta jabeari erraten zer berreskura dezakegun. Joan den astean bezala, Angelun: beranda bat, ateak, leihoak, elektrika. Aurrekontua aurkezten diogu eta orekatzen du desegitea eginen dion enpresarenarekin. Ez zaio karioago heldu dena hautsi eta botatzea baino”.

Berriz erabiltzea guziz interesgarria zaio, bestalde, etxeko obrentzat material beharretan denari. “Berreskuratzen ditugun materialak berriz salgai ezartzen ditugu erdi preziotan edo berriaren hereneko prezioan”. Interesatuak bi aukera ditu: materiala kendu den obralekura zuzenki joan bila edo Patxa’mak Biarritzen duen aterpera. “Obralekuan berean nahiago dugu Biarritzeko biltokia ttikiegia dugulako”. Orain arte baztertu materialaren katalogo bat badu elkarteak, kontsulta daitekeena eskatuz gero.

Arkitektoak bitartekari

Oihartzun zerbait bildu du engoitik egitasmoak, eta arkitektoak, obralariak hasi zaizkie bi lagunei deitzen obra baten mentura dutelarik. “Mementoko, ahoz aho egiten da. Sare bat da”. Helburua litzateke obralarien artean orokortzea usaia hori. “Saila profesionalizatu nahi dugu. Egin molde fidagarriak proposatu nahi ditugu, errepika daitezkeenak. Berriz salgai ezartzen ditugun materialen jatorria eta kalitatea bermatzen ditugu”. Hastapena baizik ez dela uste du Hirigoienek; beraz, bidea behar bezala markatu nahi dute. “Duela mende bat komunzki egiten zen materiala berriz baliatzea, baina galdu da kontsumoaren usaiagatik: erosi, erabili eta bota. Konbentzituak gara berriz ohiko bilakatuko dela arra erabiltzea, eta eginahala egiten dugu profesionalki egina izan dadin”. Baliagarri izan dakien gisa bereko beste egitasmoei. “Kostaldean bereziki, bada jende bat etxe erosten ari dena eta dena desegiten duena berriaren egiteko gibeletik. Beraz, harrobi handia bada, eta segur gara badela lekua beste batzuentzat”.

Ipar Euskal Herrian, etxegintza erasokorraren eraginez ikusiz prezioak zer heinetara helduak diren, Hirigoienek argi du denen onetan dela berriz baliatzea. “Lurraren prezioa izugarri emendatu da kostaldean, baita barnealdean ere. Gazteek edo jabe berriek inbertsio handiak badituzte lurraren prezioarengatik bakarrik. Beraz, interesa dute erdi preziotan den material ona eskuratzeko”. Material berria ez dela merkatuz joanen dio, bestalde. “Ohartu gara Castorama, Leroy Merlin eta gisako saltegi handietan prezioak urtetik urtera %5az emendatzen direla”.

Hain zuzen, talde horiek lobby lana egin dezakete bigarren eskuko merkatu horren geldiarazteko edo bere peko jartzeko. “Arras posible da talde gotor batzuk entsea daitezen dinamika horren oztopatzen, baina bai Europan, bai Frantzian bozkatu diren azken legeak itxaropen iturri dira berriz erabiltzeari buruz”.

Eta tokiko erakundeak? Ofizialeek hondakindegietara ekarri hondarrekin aldikal pagatzen duten zerga ez ote dute diru sartze gisa ikusten hautetsiek? “Hondakindegiak azkarki gaindituak dira jadaneko eta arazo bat zaie. Gehiago dena, enpresek hondarren uztea pagatu behar dutenez, biderkatu dira basa zikindegiak; beraz, Elkargoak hobe du berriz erabiltzea sustatzea”. Funtsean, Patxa’ma Bil Ta Garbirekin solasean da menturazko hitzarmen baten egiteko. Euskal Elkargoari ere diru laguntza eskatu zion, baina gabe gelditu da. Bizkitartean, gogoko lukete erakundeak laguntzen balitu egoitza handiago baten edireten, leku eskasez, dituzten parada batzuei uko egin behar baitiete Simon eta Hirigoienek. Gehiago dena, obragintzako jakitateen partekatzeko atelierra sortu nahi lukete, berriz erabiltzearen eta bere baitarik egitearen ideia bururaino eramateko.

Gaur egun, bitartekako langile dira Simon eta Hirigoien. Lortzen dute aste bat hemen, aste bat han libratuz elkartearentzat aritzen boluntario gisa. Saila garatzen balitz, haatik, Patxa’man denbora osoz aritzeko xedea lukete. Arte horretan, elkarteko kideen laguntzarekin ari dira, joan den astean Angeluko etxe batean egin bezala. Ikusi nahi dute orain Baionan, Plantoun auzo famatuan, besteak beste, gauzen bereizteko molderik baden, ardura duten erakundeek iragarria baitute gaizki eginak izan ziren etxe horiek deseginen dituztela.