Dabilen zuhaitza

  • Zerk bereizten ditu landareak? Landareek hiru ezaugarri dituzte nahitaezko. Gehiago ere badituzte, noski, baina hiru horiek gabe ez dira landare. Lehena, bere burua elikatzeko behar duten energia ia dena berez sortzen dutela: hostoetan, adarretan, zurtoinean... berde dituzten zati guztietan fotosintesia egiten dute, hau da, argiaren energiarekin janaria sortu. Landarea, benetako landarea guk ikusten ez duguna da, lurpekoa, eta lurrazalean gora agertzen dena eguzki energia baliatzeko eguzki-panelak dira, hostoak, eta ugaltzeko haziak. Berde beharrean beste kolore batzuetako landareak ere badira: gorri, hori, laranja eta abar. Berdearenean klorofilak bideratuko du lan hori eta beste koloreetakoetan dagokion pigmentuak: antozianina (gorria edo urdinxka), karotenoa (laranja), xantofila (horia)…


2023ko irailaren 11n - 05:00
Ekuadorren bada mugitu egiten den palmondo bat, Socratea Exorrhiza.

Landareen bigarren ezaugarri nabarmenena da bizi diren artean nahitaez hazi egin behar izatea. Bizitza motza izan daiteke, egun gutxi batzutakoa, edo luzea, milaka urtekoa, bada bizitza osoan handitu egingo da. Hazteak izerdia gora eta behera eramateko tutu berriak sortzea dakar, bizitzari heltzeko behar-beharrezkoak. Hazteari uzten dionean hil egingo da. Hori ere animaliokiko begitango aldea da. Eskerrak gure hazkundeak muga daukan…

Hirugarren adierazlea ez mugitzea da. Landareak ez dira mugitzen. Gaur egun esaera hori zalantzan jarria da, esaten da mugitzea ez dela toki batetik bestera joatea soilik, eta landareek, noski, bestelako mugimendu ugari egiten dute: kiribildu, hostoak alde batetik bestera okertu eta abar. Toki batetik bestera ez mugitzeak bere alde txarrak baditu: egarri denean, bero denean, izotza ari duenean, gose denean, eguzkiak erre egiten duenean, sua datorrenean... gertatzen dena gertatzen dela han egon behar, egonlandarearen egonarria, zintasuna. Guk animaliok ez dugu, ezta gutxiagorik ere, pairakortasun horren antzik. Bertan eutsi eta datorkion guztia nozitu eta ahal den ondoena eraman behar horrek landareak jakintsu egin ditu. Gure aldean milioika urte gehiago bizi izanak ere azkarrago egin ditu. Hasteko lurpeko landarea, benetako landarea ederki garatu eta egokituko dute bere premien asetzera; orokorrean esan ohi da ikusten duguna baino ikusten ez duguna gutxienez bost aldiz handiagoa dela, baina ehun aldiz handiagoa ere izan daiteke. Eta liburu oso bat osatzeko adina trikimailu sortu, ondu, findu, doitu eta zorroztu dituzte: belaunaldiz belaunaldi benetako etengabeko hobekuntza da. Gaur bertan ere horretantxe ari dira inguruan dituzun milioika landareak, denak.

Bada bat bada toki batean bizitzera, egotera errenditzen ez dena. Ezin geldirik egon! Ekuadorren bada mugitu egiten den palmondo bat, Socratea exorrhiza. Palmondo ibiltaria esaten diote. Lur gainean enborrean gora sortzen ditu sustraiak, exorrhiza izenak horixe dio. Sustraiok zango-luzeak dira eta bermatze puntuak ematen dizkiote landareari. Harantz edo honantz haz dadin, janari, argi eta nahi duenaren bila. Gure moduan.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Landareak
Tokiko espezieekin osatutako basoa landatzeari ekingo diote igandean Arrankudiaga-Zollon

Lursailaren jabeak hitzarmena sinatu du Lurgaia Fundazioarekin eta Sagarrak talde ekologistak deialdia zabaldu du landaketara batzeko. Zaraobe Institutuko ikasleak asteartean aritu ziren zuhaitzak landatzen.


2025-01-13 | Garazi Zabaleta
Urteaga-Urkulegi baserria
Barazki, fruitu eta haragi, dibertsifikazioa ekoizpenaren oinarri

Itsason (Gipuzkoa) elkarren ondoan dauden bi baserri dira Urteaga eta Urkulegi, duela zenbait urte elkartu eta proiektu bateratua martxan jarri zutenak. “Bi baserriak elkartu eta ekoizpen proiektua abiatu genuen, eta 2011tik dedikazio osoarekin ari naiz honetan”,... [+]


2025-01-13 | Jakoba Errekondo
Ezin usainik hartu

Sudurrak egia dio. Zaila da sudurra engainatzea. Usaimena saihestea ezinezkoa da. Sudurretik garunerako lotura bidearen ikerketa zirraragarria, liluragarria, zoragarria da makina bat ikerlarirentzat. Usainaren eta memoriaren arteko zubia azkarrena ez bada, bizkorrenetakoa bai... [+]


Bagera, gu ere bai, gu beti pozez... angulak ez hainbeste

Duela 180 milioi urte Pangea kontinentea zatitu zenerako ikasia zuen aingirak Thetis itsasoa zeharkatzen. Ordudanik kontinenteak mugituz joan dira, eta aingira espezieak ezberdinduz. Jatorrizko arbaso beretik bereizi diren 20 aingira espezieen artean, gurea da, ibai-aingira edo... [+]


2025-01-08 | Garazi Zabaleta
Aina Socies Fiol
“Balear Uharteetako irla bakoitzean besteetan ez dagoen landare barietate asko dago”

Oporlekuekin soilik lotuko dituzte askok Balear Uharteak, baina agroekologiaren eta kontsumoaren bueltan mugimendu bizia dute Mallorca irlan: Associació de Varietats Locals de Mallorca (tokiko hazi barietateen elkartea) da horren adibide. Abenduaren hasieran, elkarte... [+]


2025-01-08 | Nicolas Goñi
Nola bihurtu lurzoruak klimaren laguntzaile?

Muturreko lehorte eta euriteak normaltasun berria bilakatu zaizkigu. Areagotzen dituzten kalte ekonomiko eta ekosistemikoen artean, laborantzak pairaturikoak ez dira txikienak. Bereziki, lehorte garaietan zaluegi idortzen diren edota eurite handietan ur guzia xurgatu ezin duten... [+]


Urtarrila, intxaurrondoaren loaldia

Kolore morez margotu dut urteko lehen hilabetea, sormena, irudimena, jakintza eta espiritualitatearen kolorez.


2025-01-06 | Jakoba Errekondo
Elkarren beharra bizitzeko

Lagun txiletar batek bere herriko istorio bat kontatu dit, eta ahoa bete inplante utzi nau. Han “quintral” esaten dioten landare batena da, Tristerix corimbosus. Txile eta Argentina hegoaldeko baso epeletan bizi da, eta gure lurralde epeletan hazten den mihuraren... [+]


2025-01-06 | Garazi Zabaleta
Trebatu elkartea
Lehen sektoreko erreleboa bultzatzeko egitasmoa Gipuzkoan

Urteak daramatza martxan Ipar Euskal Herrian Trebatu elkarteak, laborantzan proiektua abiatu nahi duten pertsonek aurrez trebatzeko aukera izan dezaten. Ipar Euskal Herriko proiektua eredutzat hartuta eta ideia berari tiraka, Gipuzkoan ere izen bereko elkartea sortu dute aurten... [+]


2025-01-06 | Nagore Zaldua
Itsas-bare kantauriarra
Ohartarazpenaren artelanak

Koloretsuak, distiratsuak, forma xelebre bezain ederrekoak diren heinean, nudibrankioek beste planeta batetik iritsitako izakiak dirudite. Itsas hondoko izaki biluzi hauek 1980ko hamarkadako gandorretako kolore biziak eta Parisko joskintzako izen handien moda arkitektonikoa... [+]


2024-12-27 | Leire Ibar
Txanpainaren industriaren arrakastaren oinarrian eskulan esplotatua dago

The Guardian egunkariak Épernayn (Frantzia) txanpain-industrian aritzen diren migratzaileen egoera aztertu du. Ikerketak agerian utzi ditu luxuzko xanpaina-marken mahastietan lan egiten dutenen baldintza prekarioak eta legez kanpokoak.


2024-12-23 | Garazi Zabaleta
Ekin Dulantzi
Nekazaritzako elikagaien test gunea Dulantzin

Gero eta nekazaritzako test gune gehiago ditugu inguruan, hau da, nork bere proiektua martxan jarri aurretik nekazaritzan eta abeltzaintzan trebatzeko guneak. Nafarroako Zunbeltz espazioa eta Gipuzkoako eta Ipar Euskal Herriko Trebatu dira horietako zenbait adibide, gurean... [+]


2024-12-23 | Irati Diez Virto
Ez naiz sagua, ezta satorra ere; lursagua naiz

Ugaztun hitza entzutean, askotan burura etortzen zaizkigun lehen ordezkariak tamaina handienekoak izan ohi dira: hartza, otsoa, oreina… Batzuetan etxekotutako katua edo txakurra dira agertzen lehenak, edo urruneko lehoiak eta elefanteak. Ikusgarritasunak lehia irabazi ohi... [+]


2024-12-23 | Jakoba Errekondo
Ilarraren entzumena

Laster urte guztian izango ditugu malko ilar goxoak (Pisum sativum). Oraindik, ordea, negua eta udaberria dira, ia erabat ilar freskoak jateko sasoia; udaberrian jango ditugun azken ilarrak ereiteko garaia orain hasten da. Eta oraintxe jango ditugu urria aldera erein zirenak.


Gabonetan tokikoa eta sasoikoa kontsumitu eta, bide batez, Israelgo produktuak boikoteatu

Palestinarren genozidiorako Israelek erabiltzen duen arma nagusietako bat gosea da. Alde batetik, Gazara elikagaiak sartzeko debekuarekin, eta, bestetik, Palestinako elikadura-burujabetza ezabatuta.


Eguneraketa berriak daude