Madrilgo Cuelgamurosen, Erorien Harana deituriko monumentuan arkeologoak egiten ari diren indusketetan etengabe ari dira jasaten eskuin muturreko jendeen presioa, hala adierazi du Pako Etxeberria auzitegi-medikuak. Egunotan, biktima errepublikarren senideek bisitatu ahal izan dute Espainiako Estatuko hobi komun handiena dena. Milaka gorpuzkin gorde zituzten bertan frankistek, senideen baimenik gabe.
"Hau guztia usain frankista erabatekoaz inguraturik dago, Konstituzio aurrekoa da dena, eta denbora honetan ez da inoiz ukitu ere egin". Hala azaldu dio Pako Etxeberria Aranzadiko auzitegi-medikuak Radio Euskadiko Boulevard saioko esatariari, Cuelgamurosen egiten ari diren indusketez galdetzean.
Etxeberriak salatu du etengabe jasaten ari direla eskuin muturraren presioa: "Elkarretaratze sinestezinak ikusi ditugu, banderekin, bideetan eta sarbideetan zeuden, beldurra ematen zuten. Gu saiatu gara oharkabean pasatzen, baina guztiz lokalizaturik gintuzten eta argazkiak atera dizkigute".
Azaldu duenez, denetariko oztopoak izan dituzte: elkarte ultraeskuindarrek helegiteak jarri dituzte indusketak gerarazteko, eta uneren batean lortu ere egin dute epaitegiek halakorik agintzea. "Baina azkenean epaitegiak berak esan du lehenik eta behin biktimen senideen eskubidea dagoela, 'hildakoen bakea' baino".
"Elkarretaratze sinestezinak ikusi ditugu, banderekin, bideetan eta sarbideetan zeuden, beldurra ematen zuten. Gu saiatu gara oharkabean pasatzen, baina guztiz lokalizaturik gintuzten eta argazkiak atera dizkigute"
Etxeberriak esperientzia handia du egoera ezberdinetan lan egiten, baina aitortu du lekuak berak sortzen diola halako zirrara bat: "Milaka lagun besoa jasota, ez soilik sarrerako zabalgunean, toki guztietan daude". Gobernuaren ideia da tokiari beste esanahi bat ematea, baina bere esanetan, oraingoz basilikara sartzerakoan ez dago ezer azaltzen duenik zergatik dagoen eraikina hor eta nola eraiki zen lan esklaboarekin.
Sabotaiak jasan dituztela ere azaldu du forentseak, eta horien atzean eskuin muturreko jendea dagoela ziur dago. "Gutunak bidali dizkigute 'aholkua' ematen, ustez erantzukizunen bat izan dezakegulako". Ez du "mehatxu" hitza erabili, baina bai "aholkua" eman dietela.
Senideen bisitak
Lehen aldiz biktima errepublikarren hainbat senide sartu ahal izan da Erorien Haranean, han egiten ari diren indusketak bertatik bertara ikusteko, horien artean Euskal Herriko zenbait ere bai.
Oraingoz 12 lagunen gorpuzkinak identifikatu ahal izan dira, baina milaka daude –33.000 inguru, hainbat iturriren arabera– nahiz eta hezurren egoera ez den batere ona, hobiak hondoraturik daudelako. Hala, arkeologoek onartu dute kasu askotan oso zaila izango dela senideek hainbeste urtetan bilatu izan dituzten gorpuzkiak berreskuratzea.
Jasone Aretxabaletaren testigantza
Egunotan Cuelgamurosen izan direnen artean Jasone Aretxabaleta dago, eta bere testigantza jaso dute hainbat hedabidek. Bere osaba bat Markina-Xemeingo hilerrian lurperatuta zegoela uste zuten orain arte.
1936ko Gerran falangistek aita atxilotu eta hura askatzeko baldintzapean, Jasoneren osaba, Alesander Aretxabaleta, frankisten bandoan borrokatzera derrigortu zuten; baina sekula ez zuten aita askatu eta aldiz Alesander frontean hil zen.
"Ezin sinetsirik geratu ginen. Beste askorekin gertatu bezala, hilotza eraman zuten inongo baimenik gabe, soilik faxistena"
2019an Gogorak egindako zerrenda batean agertu zen bere izena, Markina-Xemeinen ez baizik Erorien Haranean zegoela jartzen zuen bertan. "Ezin sinetsirik geratu ginen –azaldu dio Público egunkariari–. Beste askorekin gertatu bezala, hilotza eraman zuten inongo baimenik gabe, soilik faxistena".
Aretxabaletak salatu du geroztik osabaren hezurrak berreskuratzeko jasan behar izan duten prozesu luzea, eta garbi du hobien egoerak ez ezik, judizialki eta bestela jartzen ari diren trabek eragin dutela luzapen hori: "Denetik egin diete, pegamentua ere jarri diete sarrailan ateak ez irekitzeko".
Cuelgamurosen faxistek ateak itxita nahi dituzte, haizeak ez ote duen hango Frankismoaren usaina betirako eramango.
Abuztuaren 5ean emango dio domina zentroari Gasteizko Udalak, eta abuztuaren 2rako elkarretaratzea eta prentsaurrekoa deitu du Memoria Osoa plataformak. Martxoak 3 elkarteak salatu du “planteamendu diskriminatzailea” eta “irakurketa partziala” egiten... [+]
Otxandioko bonbardaketaren erantzule nagusietako bat da Angel Salas Larrazabal urduñarra. Hortaz, herritarren aurka Euskal Herrian eginiko lehen bonbardaketan parte hartu zuen.
1936an fusilatu zuten frankistek, une horietan Arabako diputatua zela, eta herriko beste 42 fusilatuen hilobian bertan sartu zituzten Manuelen gorpuzkinak.
Antonia Manot hil da 95 urte bete berritan, bere seme Diego Paredesek sare sozialetan jakinarazi duenez.
Gurasoak hilik, etxeko ganbara husteari ekin zioten
seme-alabek. Hainbat gauzaren artean, koaderno eta paper sorta, argazkiak eta nahi beste agiri. Bego Ariznabarreta Orbeak aita aspaldi zenduaren gerrako memoria harrigarriak zurian beltz irakurri, eta jabetu zen altxorraz,... [+]
Aurten ere, uztailaren 8an, astelehenean gogoratuko dute German Rodrigez haren omenezko oroitarriaren alboan. 13:00etan izanen da: aurreskua lehenbizi, Mikel Lasarteren bertsoak gero eta La Furia eta Fermin Balentziaren emanaldiak bukatzeko. Iluntzean, Peñak, isilik eta... [+]
Naiz.eus-ek aurreratutakoaren arabera, 2004ko martxoan Espainiako polizia batek eta bere semeak erail zuten Angel Berrueta eta bere alargun zein seme alabek, Nafarroako Gobernuaren aitortza ofiziala jasoko dute, indar polizialen indarkeriaren biktima moduan.
1939 eta 1941 bitartean Igari eta Bidankoze arteko errepidea eraikitzera behartu zituzten frankismoaren 2.400 esklaboak omendu zituzten larunbatean, Igariko gainean. Errepresaliatu antifaxista haien memoriak gure bidea izan behar duela aldarrikatu zuten omenaldia antolatu zuen... [+]
Nafarroako Torturatuen Sareak jakinarazi du hemeretzi biktima berri onartu dituela Nafarroako Gobernuko Aitortza eta Erreparaziorako Batzordeak, horietariko bost 2005-2011 urte artean torturatu zituzten Mikeldi Diez, Iker Aristu, Oihan Ataun, Garbiñe Urra eta Mikel... [+]
Alesbesekoa jaiotzez, Saratxon bizi zen Unión Republicana alderdiko kidea, bere emaztea hango maistra baitzen. 1936ko irailean erail zuten frankistek eta ostiralean lortu zuten bere gorpuzkinak identifikatzea.
Hari buruzko aipamenik apenas iritsi zaigu historia liburuetan, baina Jesús Carrera Olascoaga (Hondarribia 1911 – Alcala de Henares 1945) Espainiako Alderdi Komunistaren idazkari nagusi izatera iritsi zen. Frankistek atxilotu, torturatu eta fusilatua, bere... [+]