COVID pasaporteak, haurren diskriminazioa?
Adingabeei COVID-19 txertoa ez jartzeak ezin du estigmarik ekarri. Familiak eta adingabeak euren hautuan babestuta sentitu behar dira, erabakia edozein dela ere. Guztion ardura da ume bat ere ez diskriminatzea ez txertatzeagatik. Horregatik, azpimarra jarri nahi diegu ondorengo alderdiei.
Haurtzaroko COVID-19 txertaketari debatea zor diogu. Ez dago argi arriskuen eta onuren arteko balantzea. Eztabaida ezinbestekoa da, eta horretan ari dira hainbat herrialde.
"Haurtzaroko COVID-19 txertaketari debatea zor diogu. Ez dago argi arriskuen eta onuren arteko balantzea. Eztabaida ezinbestekoa da, eta horretan ari dira hainbat herrialde"
Era berean, funtsezkoa da haurren txertaketaren inguruko alderdi etikoak ere kontuan hartzea. Etengabe ari gara entzuten umeen txertaketa hau nagusion onerako izango dela. Hori gutxienez deigarria da, jakin badakigulako oraingo txerto hauek zoritxarrez ez dutela birusaren transmisioa behar bezala ekiditen. Eta horrela balitz ere, zilegi litzateke besteon balizko babes horren izenean umeak txertatzea? Are gehiago, zilegi litzateke jakinda haurrengan, orokorrean, COVID-19 gaixotasuna arina dela eta txertoen epe luzeko segurtasunaren gainean informazioa falta zaigula?
Haurtzaroko COVID-19 txertoak larrialdirako daude baimenduta. Horregatik, datuak biltzea ezinbestekoa da prozesu honetan. Saiakuntza klinikoaren hasierako faseetan detektatu ez diren baina agertzen joan daitezkeen ondorio kaltegarriak jakinaraztea inoiz baino garrantzitsuagoa da eta denon esku dago, erraza baita kontrako efektu baten susmoa jakinaraztea.
Debateaz gain datuak behar ditugu, berehala. Batzuk baditugu, baina ez denak. Gure inguruan haurrak (0-19) dira egungo intzidentziaren buru, baina Simók dioen bezala, ez positibotasunarenak. Izan ere, ez du ematen gaur egun umeak birusaren gordailu direnik, ezta kutsatze-iturri nagusi ere.
Era berean, gaixotasuna pasa duten haurren kopuruari buruzko datuak behar ditugu (estimazioak altuak dira) eta, horretarako, ezinbestekoa da seroprebalentzia eta immunitate zelularra aztertzea.
Agian premiarik ez duten haurrei COVID-19aren txertoa jartzen ari gara? Txerto horrek umeen etorkizuneko osasunean ere izan dezakeen eraginaren garrantziak behartzen gaitu hau guztia ahalik eta argien izatera. Norvegiak ez die txertorik jartzen gaixotasuna pasa duten 12-15 urte arteko haurrei. Finlandiak eta Norvegiak, momentuz, 5-11 urte bitarteko haur osasuntsuei txertorik ez jartzea erabaki dute.
Bestalde, COVID pasaporteak ez du oinarri zientifikorik. Esan bezala, zoritxarrez txerto hauek ez dute transmisioa eragozten, eta hori ebidentzia da. Ildo horretatik, protokoloak aldatzen hasi dira.
Oinarri etikorik ere ez dute, eta bereziki mingarria izan daiteke haurren kasuan.
Euskadin, 2021eko abenduaren 15ean, COVID pasaportearen aplikazioa zabaldu egin zen (azken 14 egunetan metatutako intzidentzia 100.000 biztanleko 300 kasutik beherakoa izan arte) ia esparru itxi edo masa-barruti guztiak hartuaz (gimnasioak, adinekoen egoitzak, kirol- edo kultura-ekitaldiak) eta 11 urtetik gorako biztanle guztiei eraginez. 11 urtetik gorako ume guztiei eraginez.
"Norvegiak ez die txertorik jartzen gaixotasuna pasa duten 12-15 urte arteko haurrei. Finlandiak eta Norvegiak, momentuz, 5-11 urte bitarteko haur osasuntsuei txertorik ez jartzea erabaki dute"
Pasaportearen aplikazioa zabaldu zuten lehenengo egunetan, holakoak kontatu zizkiguten gurasoek: “Gure haurrei ahalik eta azkarren txertoa jartzeko hitzordua nahi dugu, zalantzarik ez dugulako” (Peio eta Oier, 7 urte); “Entrenatzaileak mezu bat bidali digu, ezin duela taldean jokatu pasaporterik ez badu” (Miren, 13 urte); “Hasi gara... idatzi didate dantza akademiatik, COVID pasaportea behar duela joaten jarraitzeko, txertorik ez badu ezin duela joan” (Haizearen ama, 12 urte); “Marcosek (19 urte) COVID pasaportea du gaixotasuna uztailean pasa zuelako, baina urtarrilera arte bakarrik balio dio, eta futbol-klubean esan diote txertoa jartzen ez badu edo astean 3 PCR egiten ez baditu, ezingo duela jokatu, ezta dutxarik hartu ere". Pasaporteak urtebeteko balioa du txertoa jarri ondoren, eta sei hilabetekoa gaixotasuna sendatu ondoren. Hori ere ez da ulertzen.
Ez da erraza seme-alaben osasunari buruzko erabakiak hartzea. Egoera honetan, guraso batzuek seme-alabei COVID-19 txertoa ematea erabaki dute, eta beste batzuek, zalantza egiten dute edo oraingoz ez diete txertorik jarriko, euretako askok txertoa jarrita izan arren. Gure lanean, informazio zehatza eta eguneratua ematen saiatzen gara. Txertatzearen inguruko erabakiek batzuetan errua, muturreko erantzukizuna, beldurra eta zalantzak sortzen dituzte, beraz, oinarrizkoa da erabakiari presiorik eta hertsapenik ez gehitzea eta familiak errespetatzea.
Revista Pediatría Atención Primaria aldizkariaren artikulu batean esaten denez, txertoen segurtasuna eta eraginkortasuna zalantzan jartzeak ez du esan nahi mediku hori txertoen aurkakoa denik, ezta ukatzailea edo konspiranoikoa denik ere. Aitzitik, mediku izateagatik duen erantzukizun zientifikoaz jabetzen den norbait da, eta horregatik zuhurtzia handia eskatzen duena. Primum non nocere da gure ekintza medikoa gidatu behar duen maxima. Errespetu hori bera zor diegu gurasoei erabaki honetan.
Gurasoentzat gai hau zaila da eta haurrentzat ere bai. Haurrek ez dute erabakietan parte hartzen eta pandemia honetan beren bizitzetan eragina izan duten erabakiek ez dute haien errealitatea kontuan hartu. Ez dira heldu txikiak. Garapen betean dauden etapa honetan, eragin erabakigarria dute beren sozializazio-premia, hezkuntza, nutrizioa eta abarrek, eta ez momentu honetan bakarrik, hemendik aurrera ere bai. Euren ahultasunak eta hauskortasunak ez dute zerikusirik helduenokin. Hala ere, txertorik hartu ez duten haurrek presioa bizi dute, eta batzuk hasi dira txertoa eskatzen: “Txertoa hartu nahi dut dantza egiteko”, “Klasean esan didate hil egingo naizela txertatzen ez banaiz”, “Futbolean jolasten uzten ez badidate, txertatu egingo naiz, ez dut hori galdu nahi”.
Gure ustez eztabaidagarria den arau batek edo gurasoen erabaki batek (errespetatu beharrekoa dena, partekatu ala ez) ezin du inolaz ere umeen oinarrizko eskubiderik mugatu. Haurrek lagunekin egon behar dute, euren bizigai nagusietakoa delako, baina txertorik gabeko haurrak eta nerabeak diskriminatzeko, estigmatizatzeko eta arbuiatzeko arriskua dago. Ildo horretatik, Erresuma Batuan adingabeei txertoa eskaintzea, ez inposatzea eta familiak eta haurrak babestea azpimarratzen ari dira, estigmarik egon ez dadin, edozein erabaki hartuta ere.
Pandemiaren hasieran 42 eguneko konfinamendu zorrotza ezarri genien, beste adin eta herrialde batzuetan parekorik izan ez arren. Terrazak irekita eta haur parkeak itxita egon ziren, ebidentziarik gabeko neurriak izan arren. Eskola-kirola geldituta, azterketek argi adierazi arren transmisioan zuten eragin murritza. Ia edozeinen kontaktu estu gisa definitzen dituzten protokoloek eta askotan egiten diren eskola-baheketek behartu egiten dituzte proba diagnostikoak egitera eta askotan hasierako konfinamenduen itxura handia hartzen duten isolamenduetara. Proportzionalki umeei proba gehiago ari gara egiten? Haiek ez badira positibotasunaren buru, ze helburu daukate askotan baheketa horiek? Ze ondorio? Horrekin batera, neurri murritzaileek eragin ditzaketen ondorioen inguruko datuak izugarriak dira osasun mentalean, obesitatean, haur-pobrezian eta arrakala akademikoan.
Kalte gehiago eragin ditzaketen neurriekin jarraituko dugu? Umeei Covid pasaportea eskatzeak estigmari atea irekitzen dio. Kontrola eta hertsadura gure gizartearen oinarria direla ikasterik ez dugu nahi. Elkartasuna, zientzia eta eztabaida, etika, primum non nocere printzipioa (lehenik eta behin, minik ez eragin) eta desberdintasunak murriztea dira guztion artean eraiki nahi dugun gizartearen oinarriak. “Herrialde aurreratua ez da pobreek aseguru mediko pribatua duten herrialdea, aberatsek lehen mailako arreta publikoa erabiltzen dutena baino” (Simó), eta hori ere galtzen ari gara.
Herrialde aurreratuek ikasi egiten dute ahulenak zaintzen. Guztiok elkar zaintzen.
Agian haurrak gehiegizko esfortzua egiten ari dira ezarritako neurrietara egokitzeko, eta horrek beren beharretatik deskonektatzea ekar dezake. Ez dezagun eskakizun gehiago ezarri etikarik eta zientziarik gabe. Ezein legek edo arauk ez lioke inolako pasaporterik eskatu behar haur bati, gutxiago galarazten zaien horrek bere eskubideetan eta osasun ebolutiboan eragina duela jakinda. Oro har, pasaporterik ez. Haurren kasuan, inolaz ere ez. Ez diezaiegun min gehiago egin. Primum non nocere.
* Isabel Canales Arrasate eta Virginia Canales Arrasate medikuak dira, Izaskun Osinalde de Miguel ama.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Punto Bobo liburuaren irakurketan murgilduta, Itxaso Martin Zapirain egilearen Eromena, Azpimemoria eta Isiltasunak Idazten ikerketa lanean sentitu nuen egiazkotasun eta maila etikoarekin egin dut berriz ere topo. Eta hortaz, hara bueltatu. “Oihu izateko jaio zen isiltasun... [+]
Dirudienez, Euskal Herrian migrazioa arazo bilakatu da azken bi hamarkadetan. Atzerritarrez josi omen dira gure lurrak. Gure kultura arriskuan omen dago fenomeno “berri” horren ondorio. Lapurretak, bortxaketak, liskarrak… Bizikidetza arazo horiek guztiak... [+]
Azken hamarkadetan euskararen biziberritzeak duen erronka handienetakoa, euskararen ezagutzaren unibertsalizazioarekin batera, erabilerarena da. Askotan, gazteen euskararen erabileran jarri ohi dugu fokua, baita euskararen erabilerak izan duen eta izan dezakeen bilakaeraren... [+]
Gaur buruko minez iritsi naiz etxera. Ostiral iluntze hotz bat da; ez du euririk ari, baina haizeak bota ditu lurrera bi kontainer eta korapilatu dit ilea. 23:39 dio telefonoak. Lagunekin afaldu dut gure ostiraleroko tabernan. Barre asko-asko egin dugu, eta bihotza bete-beteta... [+]
Goizean jaiki orduko hasten dira desegokitasunak. Beharbada lotarako erabili duzun lastaira ere ez zen egokiena. Baina, ezin ba idatzi desegoki sentiarazten nauten guztiez. Horregatik, udaberriko ekinozioa –egunaren eta gauaren arteko oreka– dela eta, oraindik ere,... [+]
Ez da gauza berria politikari profesionalak gizarteko arazoak estaltzeko ahaleginetan ibiltzea. Azkenaldian Denis Itxaso -EAEko Etxebizitza sailburua- entzun dugu etxegabetzeei garrantzia kenduz eta aditzera emanez gurean bazterreko fenomenoa direla; eta Begoña Alfaro... [+]
Antropozentrismoaren aldaera traketsena eurozentrismoa izan zen. Europako mendebaldea, geografikoki, Kontinente Euroasiarraren penintsula txiki bat besterik ez da, baina lau mende luzez gertaera demografiko, teknologiko eta ideologiko batzuk zirela medio, bazter horretako... [+]
Badakizuenok badakizue, beste gauza asko bezala, euskararen aldeko borrokan ere politikoek, eragile batzuek eta hedabideek beraien antzezlana saldu nahi digutela, benetakoa balitz bezala.
Lehen urtean pozik jaso nuen, "Euskaraldi" hau. Zer edo zer zen, ezer ez zegoela... [+]
Euskarak, mendez mende, zapalkuntza sistematikoa jasan du, eta oraindik ere borrokan dabil egunerokoan bere leku duina aldarrikatzeko. Hizkuntza baten desagerpena ez da inoiz berez gertatzen; planifikazio politiko eta sozialak eragiten du zuzenean. Euskaldunoi ukatu egin izan... [+]
Oldarraldia ari du EAEko administrazioa euskalduntzeko erabakien aurka, berriz ere, enegarren aldiz. Oraingoan berrikuntza eta guzti, espainiar epaitegiak eta alderdi eta sindikatu antieuskaldunak elkarlanean ari baitira. Ez dira izan akats tekniko-juridikoak zuzentzeko asmoz... [+]
Igande gaua. Umearen gelako atea itxi du, ez guztiz. Ordenagailu aurrean esertzeko momentua atzeratu nahi du. Ordu asko aurretik. Zazpietan jaiki da, eta, bihar ere, astelehena, hala jaikiko da. Pentsatu gabe ekiten badio, lortu dezake gauak pisu existentzialik ez izatea. Akats... [+]
Naomiren etxeko eskailerak igotzen ari dela datorkion usainak egiten dio memorian tiro. "Ez da sen ona, memoriaren eta emozioaren arteko lotura da. Baldintzapen klasikoa", pentsatzen du Peterrek bere golkorako Intermezzo-n, Sally Rooney irlandarraren azken eleberrian... [+]
Joan den urte hondarrean atera da L'affaire Ange Soleil, le dépeceur d'Aubervilliers (Ange Soleil afera, Aubervilliers-ko puskatzailea) eleberria, Christelle Lozère-k idatzia. Lozère da artearen historiako irakasle bakarra Antilletako... [+]
Aspaldi pertsona oso zatar bat ezagutu nuen, urrun izatea komeni den pertsona horietako bat. Bere genero bereko pertsonengana zuzentzeko, gizonezkoengana, “bro” hitza erabili ohi zuen. Edozein zapaltzeko prest zegoen, bere helburuak lortzeko. Garai hartatik hitz... [+]
2020. urteko udaberrian lorategigintzak eta ortugintzak hartutako balioa gogoan, aisialdi aktibitate eta ingurune naturalarekin lotura gisa. Terraza eta etxeko loreontzietan hasitako ekintzak hiriko ortuen nekazaritzan jarraitu du, behin itxialdia bareturik. Historian zehar... [+]