‘Burdin Hesi Txikia’ induskatuko dute Markina-Xemeinen
Ahaztuen Oroimena elkarteak memoriaren ibilbide bat osatu du Markina-Xemeingo Iturreta auzoan, Baldaburu inguruan geratzen diren 1936ko Gerrako bunker eta azpiegiturak ezagutzeko. Ekaineko hurrengo asteetan ‘Burdin Hesi Txikia’ ere deituriko bigarren guda-lerro hori induskatuko dute EHUko arkeologo eta ikasleekin batera.
Markina-Xemeinen gaixotasunek erasotako pinudien mozketek altxor arkeologiko bat azalerazi dute azken urteetan: 1936ko Gerran errepublikarrek eraikitako bunkerrak, lubaki zatiak eta babesleku antiaereoak agerian geratu dira. Ahaztuen Oroimena elkarteak egindako lanari eta jasotako testigantzei esker, orain bigarren guda-lerro horri buruz askoz gehiago dakigu, eta aukera baliatu nahi dute induskatzeko eta balioan jartzeko.
Joan den urtean Markina-Xemeingo bigarren guda-lerroko memoria ibilbidea (MX-2) aurkeztu zuen Ahaztuen Oroimena elkarteak, Alpino Mendizale taldea eta udalarekin batera osatua, “SL” herri ibilbideen barruan. Orain, ekainaren 5ean, MX-3 ibilbidea aurkeztuko dute, Iturreta auzoan Baldakotxuntxurreko bunkerretan barrena doana.
Aurkezpenean, ekainaren azken bi asteburuetan EHUko ikasleekin egingo dituzten indusketa arkeologikoen berri ere emango dute, eta horretarako Josu Santamarina arkeologo eta EHUko Ondare Eraikiari buruzko ikerketa Taldeko kideak hitzaldia eskainiko du. Gainera, indusketen azken egunean bisita gidatua antolatu dute: “Lanak ezagutu, azalpenak entzun eta jakinmina asetzeko aukera izango dugu”, azaldu dute elkartetik.
1936ko urrian, gudari eta milizianoek lortu zuten Emilio Mola jeneralaren erasoaldia gelditu eta frontea Bizkaia eta Gipuzkoa artean egonkortzea. Baina Markina-Xemein eta inguruetako posizioak ahulak izaki, lerrokatutako bunkerrez osaturiko bigarren fronte bat eraiki zuten, Rikardo Bastida Lezea arkitektoak diseinatua. Lerro hori ez zuten erabili, faxistek Oiz mendian frontea gainditzea lortu zutelako 1937ko apirilaren 26an, Gernika bonbardatu zuten egun berean. Ahaztuen Oroimenak bildutako testigantzei esker, azpiegitura horiek aurkitu eta balioan jartzen ari dira orain.
Santamarinarekin elkarrizketa argitaratu dugu aste honetako ARGIAn eta honela azaldu du bigarren guda-lerroaren garrantzia: “Lerro hori berezia da, nik “Burdin Hesi Txikia” deitzen diot: dozena baino gehiago bunker ditu eta hormigoizko egitura asko. Horietatik bi induskatuko ditugu. Ez dut asko espero materialtasunari begira, ze fronte hau oso modu katastrofikoan erori zen 1937ko apirilaren 25 eta 26 inguruan; ez zen ia borrokaldi zuzenik gertatu. Baina bunkerrak arkitektonikoki baliotsuak dira, lerro berean egonda ere tipologia ezberdinak dituztelako”.
Arkeologoaren esanetan, ez da ohikoa frontean defentsarako halako hainbeste egitura ikustea, Bilboko Burdin Hesia kenduta, errepublikarrek apenas erabili baitzuten hormigoirik: “Neurri batean lehia bat ere egongo zen: nora eramango dugu hormigoia, frontera edo Bilbora?”. Hala, 1936ko Gerrako paisaiaren lekuko paregabeak bihurtu dira Markina-Xemeingo horiek eta “galtzaileen posizioak izanik, haien azalean jartzeko aukera eskaintzen digute”.
Gurasoak hilik, etxeko ganbara husteari ekin zioten
seme-alabek. Hainbat gauzaren artean, koaderno eta paper sorta, argazkiak eta nahi beste agiri. Bego Ariznabarreta Orbeak aita aspaldi zenduaren gerrako memoria harrigarriak zurian beltz irakurri, eta jabetu zen altxorraz,... [+]
Larunbatean aldundian egindako ekitaldian Azconaren biloba María Jesús Fuertesek jaso ditu gorpuzkiak, bere seme-alabekin batera. Ekitaldian gogorarazi dute 1936-1945 urteen artean 376 pertsona exekutatu zituztela, horietatik 299 epaiketarik gabe.
Pilotari famatua izan zen, munduko txapelduna, baina tartean behin baizik ez zuen Euskal Herrian jokatu, Mexikon jaio, hazi eta hantxe bizi baitzen, gurasoak haraxe joanda 1936ko gerratik ihesi. Abertzalea, Mexikoko euskal etxeko presidentea, Jaurlaritzaren aholkularia,... [+]
Hari buruzko aipamenik apenas iritsi zaigu historia liburuetan, baina Jesús Carrera Olascoaga (Hondarribia 1911 – Alcala de Henares 1945) Espainiako Alderdi Komunistaren idazkari nagusi izatera iritsi zen. Frankistek atxilotu, torturatu eta fusilatua, bere... [+]
"Garai batean, nire herrian, kateme guztiek Remigia izena zuten, kateme belaunaldi oso bat, Iruñeko ikuspegi panoramiko ederrenak konkistatu zituztenak”. Horrela hasten da Remigia Etxarren funanbulistaren bizitza kontatzen duen Argako erregina antzezlana... [+]
86 urte bete dira asteazkenean Iruñean 795 preso errepublikarrek Europako ihesaldi handiena egin zutela. Aldiz, abantzu 800 iheslari horietarik bakarrik hiruk erdietsi zuten muga trabeskatzea.
Madrilgo Cuelgamurosen, Erorien Harana deituriko monumentuan arkeologoak egiten ari diren indusketetan etengabe ari dira jasaten eskuin muturreko jendeen presioa, hala adierazi du Pako Etxeberria auzitegi-medikuak. Egunotan, biktima errepublikarren senideek bisitatu ahal izan... [+]
Andatza mendia memoria leku bihurtu zuen Usurbil 1936 elkarteak apirilaren 13ko birsortze historikoan. Herritarren lan boluntarioarekin berreskuraturiko lubakiak antzezleku bihurtu ziren egun batez. Gerraren eraginez Usurbilen jazotakoak elkarbanatzeko enegarren ekimena izan da.
87 urte bete dira ostiral honetan, 1937ko apirilaren 26an abiazio faxistak Gernika bonbardatu eta sarraskitu zuenetik. Urtero legez ekitaldi andana antolatu dute erakunde eta eragile sozialek. Tartean, pasealekuan eta Astra fabrikan dauden sirenak martxan jartzea.
Ángel Salas Larrazabal militar frankista urduñarrak gidatzen zuen hegazkinak bonbak bota zituen Otxandioko Andikona plazan zibilen aurka, 1936ko uztailaren 22an. Gutxienez 61 herritar hil ziren. Frankismoan hainbat kargu militar eta politiko izan zituen, eta 1991n... [+]
Irisarriko herrigunera sartu orduko, hantxe, etxe baten atarian, ikurrina eta estelada. Jokin Etxebarriaren bizitokia duzu. Gerrako ume izandakoa, hamaika ibilera –eta hamaika baino gehiago ere bai–, han eta hemen egindakoa. 92 urtek nahi beste bizitzeko aukera... [+]
Otsailaren 21ean Missak Manouchian eta Melinée Assadourian senar-emazte armeniarren gorpuzkiak Pariseko Panteoian sartuko dituzte ohore guztiekin. Poeta eta partisano komunista, Manouchianek ekintza ikusgarriak gidatu zituen Bigarren Mundu Gerran okupaturiko Frantzian,... [+]
1936ko Gerra amaitzear zela, Franco diktadoreak Pirinioetan milaka bunker eraikitzea agindu zuen. Mendian horiek ikusten aspaldi ohituak gaude, baina ez genekien defentsarako lerro erraldoi bat osatzen zutela, eta azken urteetan berreskuratzeko ekimenak jarri dira abian. Izan... [+]