Biziraupenetik kolektibora, transmisioaren soinua

  • Euskal Herriko Trikitixa Elkartearen mende erdiko historia laburbiltzen duen liburua aurkeztuko dute larunbatean Azpeitian, Euskal Herriko Trikitixa Elkartea. 50 urte eta gehiago izenburupean, Laxaro Azkunek eta Haritz Garmendiak egina. 2022an egin zituen elkarteak urrezko ezteiak, eta hortik abiatuta osatu dute argitalpena, “belaunaldi arteko transmisioa zaintzea eta sendotzea” helburu.

2018ko Trikitixa Udalekuak Asteasuko Otabardi landetxean. EHTE

2024ko urriaren 09an - 09:55
Azken eguneraketa: 11:27
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

Euskal Herriko Trikitixa Elkarteak (EHTE) 2022an ospatu zituen 50 urte eta data hori akuilu ezin hobea izan zen bere historia liburu batean jasotzeko. Hortik abiatuta hasi ziren lanean Laxaro Azkune eta Haritz Garmendia egileak, eta larunbat honetan aurkeztuko dute bi urteko lanaren emaitza den Euskal Herriko Trikitixa Elkartea. 50 urte eta gehiago argitalpena, Azpeitiko Sanagustin kulturgunean, 12:00etan.

50. urteurrena baliatu dute entzute ariketa bat egiteko eta “orain arte egindako bidearen inguruan hausnartzeko”

Aurkezpenean Azpeitiko Udaleko ordezkariak eta Euskal Herriko Trikitixa Elkarteko lehendakari Itsaso Elizagoien izango dira, egileez gain, eta aurretik elkartearen egoitza dagoen Basazabal Jauregira bisita egingo dute.

Elizagoienek liburuaren sarreran dioenez, helburua “belaunaldi arteko transmisioa zaintzea eta sendotzea” da, eta efemeride hori baino lehen jada elkartean sumatzen zuten horrelako zerbaiten beharra. Hortaz, 50. urteurrena baliatu dute entzute ariketa bat egiteko eta “orain arte egindako bidearen inguruan hausnartzeko”.

50. urteurrenaren kari prestatu du liburua trikitixa elkarteak.

Hutsune bat betetzera

EHTE 1970eko hamarkadako euskal kulturaren susperraldian eragile garrantzitsua izan zela dio Garmendiak sarrera berean. Liburuak “nazio zapaldu” bateko kultur espresio herrikoi baten autoeraketa prozesua kontatzen du, bere esanetan, eta zentzu horretan “ez da kapritxo bat”, baizik eta etorkizuna bermatzeko beharrezko tresnen jabe egiteko saiakera bat.

Liburua “ez da kapritxo bat”, baizik eta etorkizuna bermatzeko beharrezko tresnen jabe egiteko saiakera bat

Liburua egiteko enkargua “pozik” hartu zuen Azkunek, ume-umetatik jarraitu izan baitu trikitixaren mundua, “etxetik bertatik hasita”. Ez zaio erraza izan informazioa aurkitu eta ordenatzea, ezta zeuden hutsuneak betetzea ere, elkarteak 50 urteotan antolatutako hainbat eta hainbat ekintza ez direlako behar bezala dokumentatu. Horretarako, garaiko prentsara eta lekuko zuzenengana jo du aurkezle beteranoak, eta gaia jorratu izan duten ikerlariak ere izan ditu bidelagun.

Lan horren fruitua da larunbat honetan Sanagustinen ezagutaraziko dutena.

1972ko omenaldi batetik

Elkartearen sorrera datatzat 1972ko apirilaren 9a jotzen da. Egun hartan Usurbilen omenaldia egin zieten Faustino Azpiazu Salegi Sakabi soinu-jotzaileari eta Joxe Mari Urbieta Egañazpi pandero-joleari.

Ekitaldi hura “mugarria” izan zen, hortik aurrera urtero Trikitilari Egunak antolatu eta omenaldien inguruan batzordeak elkartzeko. “Egun gogoangarria benetan. Ez dadila, arren, aurtengoarekin bakarrik itzali. Urtero antolatzeko alkartasuna eta indarra izan ditzagula”, eskatzen zuen Zeruko ARGIAko kronistak.

Usurbilen 1972an, Sakabi eta Egañazpiren omenaldian. EHTE
Usurbilgo 1972ko Trikitilari Eguneko bazkaria. Dominguez - ARGIA Fototeka

Elkartea pixkanaka joan zen erakundetzen eta 1991n elkarte ofizial gisa erregistratu zen. Baina hasiera haiek ez ziren batere errazak izan, besteak beste, barne gorabehera asko izan zituztelako. Gainera, elkartea sortu zenean Eusko Jaurlaritzak dirulaguntza ukatu zien –kulturarako aurrekontuak Guggenheim bezalako proiektuek irentsi zituzten–.

1993tik aurrera egoera zailari buelta ematea lortu zuten eta hamarkada bat geroago ondorio nabarmen batera iritsi ziren: elkartea trikitixa munduan erreferentzia garrantzitsua bihurtu zela.

1985eko Trikitilari Eguna Tolosan. ARGIA - ARGIA Fototeka

Militantzia oinarri bai, baina lehen liberatuak hasi ziren lanean egunerokotasuna aurrera ateratzeko; lokal hobeagoak lortu zituzten, dokumentazio zentroa ireki, trikitixari buruz hausnartzeko jardunaldiak egiten hasi ziren, webgunea martxan jarri, udalekuak antolatu… Horren guztiaren berri dakar 50 urte eta gehiago lanak, argazki ederrez eta datu ugariz osatuta.

Emakumeak bide urratzaile

Bere ibilbidean parekidetasunerantz emandako jauzia ere nabarmendu du elkarteak. XIX. mendeko testigantzek azaltzen dutenez, hasierako “trikitia” emakumezko pandero-joleek osatzen zuten, perkusioa eta ahots-kordak erabilita –dirudienez, akordeoi diatonikoa geroxeago integratu zitzaion trikitixari–. Ezagunak ditugu Maurizia Aldeiturriaga, Primi Erostarbe eta beste pandero-jole asko.

Maurizia Aldeiturriaga panderoarekin eta Bonifazio Arandia soinuaz, 1982an. Mielanjel Harana / ARGIA - Fototeka

Baina katea eteteko zorian zegoen 1972an trikitixa elkartea sortu zenean. Liburuaren kontrazalak dakarren Sakabi eta Egañazpi-ren Usurbilgo omenaldiko argazkia ikustea besterik ez dago, egileak jabetu diren moduan bi emakume baino ez baitira ageri: Primi Erostarbe oñatiarra eta Mailu Sudupe Egurrola azkoitiarra.

Gaur egun oso bestelako garaia bizi du trikitixak eta ikasleen %80 emakumeak dira. EHTEn ere irauli da genero desoreka, adibidez, lehendakari karguan emakumeak gehiago izan dira.

Mailu Sudupe ' Egurrola' panderojolea eta Lurdes Alkorta soinujole eta irakaslea, 2021eko Sanjosetako Trikiti Jaialdian, Azpeitian. Ibon Errazu

Parekidetasunaz gain, lurraldetasuna, euskara, sorkuntza eta beste hainbat balio lehenetsi ditu trikitixa elkarteak bost hamarkada hauetan, “merkatuaren logikatik kanpo”, Elizagoienek azaldu duenez. Hori guztia, trikitiaren mesedetan lanean aritu diren “ehunka” pertsonari esker. Azpeitian urriaren 12an badute hortaz zer aldarrikatu eta nola ospatu.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Kultura
Miranderi buruzko zikloa abiatuko dute Iruñean, bere obraz eta figuraz gogoetatzeko

Astelehen honetan hasita, astebetez, Jon Miranderen obra izango dute aztergai: besteren artean, Mirande nor zen argitzeaz eta errepasatzeaz gain, bere figurarekin zer egin hausnartuko dute, polemikoak baitira bere hainbat adierazpen eta testu.


Olatz Salvador
Konfort gunea

Olatz Salvador
Noiz: martxoaren 15ean.
Non: Deustuko jaietan.

------------------------------------------------

Martxoak beti du deustuarrontzat kolore berezia; urtero ospatzen ditugu jaiak, San Jose egunaren bueltan. Bi asteburu bete festa, eta urtetik urtera Deustuko... [+]


2025-03-27 | Iker Barandiaran
Faxismoari kontra beti eta bortizki

Antifa hardcore
Lee-Kore + Hoben
Autoekoizpena

---------------------------------------------------------

Tamalez ez da ohikoa Arrasaten hardcore kontzertuak egitea, bestelako musika eszenak nagusitzen direlako. Hala bada, joan den larunbatean herriko gazte batzuen... [+]


Humanismotranshumanismo...

Zero. Transhumanismoa ate-joka erdi aro berrian
Aitor Zuberogoitia
Jakin, 2024

-----------------------------------------------------------

Hasieran saiakera filosofiko-soziologikoa espero nuen, baina ez da hori liburu honetan aurkitu dudan bakarra. Izan ere, biografia... [+]


Olaia Inziarte. Animalia artean kantari
“Nire izateko manera nire ardura da, baina ez nire kulpa”

Hunkituta eta ilusioz egin dut Iruñetik Oronozerako bidea. Maite dut Olaia entzutea, baita hizketan ere. Herriko farmaziaren ondoan autoa utzi eta balkoitik agurtu naute hark eta bere zakur Arak. Grabagailua martxan jarri aurretik, bueltaxka egin dugu frontoira eta Arak... [+]


2025-03-25 | Julen Azpitarte
Kresalezko amodio birtuala

Adolfo Bioy Casares (1914-1999) idazle argentinarrak 1940an idatzitako La invención de Morel (Morelen asmakizuna) eleberria mugarritzat jotzen da gaztelaniaz idatzitako literatura fantastikoaren esparruan. Nobela motza bezain sakona da, aparta bere bakantasunean, batez... [+]


Zertaz ari garen ezer gertatzen ez denean, edo hiru idazle errealista

Anton Txekhov, Raymond Carver eta Alice Munroren ipuingintzari buruzko mahai-ingurua egin dute Iker Sancho, Harkaitz Cano eta Isabel Etxeberria idazle eta itzultzaileek, Ignacio Aldecoa zenaren ipuin literarioaren jaialdian, Gasteizen. Beñat Sarasolak gidatuta, autore... [+]


Askatu dute kolonoek jipoitu eta militarrek atxilotutako Oscar saridun palestinarra

No other land dokumentalaren zuzendari Hamdan Ballal kolono sionistek jipoitu zuten astelehenean bere herrian, beste hainbat palestinarrekin batera, eta Israelgo militarrek eraman zuten atxilo ondoren. Astarte goizean askatu dute.


2025-03-21 | Xalba Ramirez
Verde Prato, tropismoa eta Dolce Vita

Bizitza eztia
Verde Prato
Plan B Records, 2024

--------------------------------------------------------------

Ousmane Sembène zinemagile senegaldar ospetsuari galdetu zioten ea bere pelikulak Europan ulertzen ote ziren. Erantzuna, epikoa: “Izan gaitezen... [+]


Mona Lisaren lapurreta

Ihes plana
Agustín Ferrer Casas
Itzulpena: Miel A. Elustondo
Harriet, 2024

---------------------------------------------------------

1936ko azaroaren 16an Kondor legioko hegazkinek Madrilgo zenbait museori egin zieten eraso. Eta horixe bera da liburu honetara... [+]


Eguneraketa berriak daude