Bizilagunak
Ponpeia erromatar hiriko indusketa batean dortoka bat agertu zen, erromatar garaiko dortoka bat. Ez zen erromatar baten maskota, baizik eta Ponpeian bizi zen dortoka bat, Vesubioren leherketaren ondoren, tamalez, labaz estalia geratu zena. Zaila baitzeukan, izan ere, korrika ihes egitea.
Egia esan, albisteak txorakeriatxo bat ematen du, kuriositate bat besterik ez, baina nik uste dut dortoka hark Ponpeiako paisaia hobeto imajinatzen laguntzen digula, eta erakusten digula gizon eta emakume haiek ez zirela bakarrik bizi. Dortoka ponpeiar hura bezala, beste hainbat animaliatxo basati ibiliko zirelako kaleetan: mozorrotxoak, txoriak, arratoitxoak, katuak, eta guk imajinatzen ez ditugun beste animalia pilo bat. Gaur egun bezala. Hau da, gure gainetik, gure azpitik, bada bizitza, eta bizitzaren marrazkia, garaiaren koadroa, askoz handiagoa da, askoz koloretsuagoa, eta xehetasun ugari dauzka.
Biologo bati hau entzun nion: “Gasteiz mapa batean ikusten baduzu, hirira sartzen diren eremu berdeak zainak dirudite”
Gasteizko koadroan, esaterako, bereziki koloretsua eta garrantzitsua da paisaia. Duela denbora bat biologo bati hau entzun nion: “Gasteiz mapa batean ikusten baduzu, hirira sartzen diren eremu berdeak zainak dirudite”. Hau da, berdeak inguratzen du Gasteiz, eta handik hainbat igarobide sartzen dira, hiriaren bihotzeraino. Hiri berde hori ez da eslogan erraz soil bat, zain hauek zuhaitzak dituzte, eta zuhaixkak, eta landareak, lore koloretsuak... eta bizitza dario.
Hori guztia maitatzeko eta zaintzeko, dudarik gabe, pixka bat ezagutu beharra dago. Jakin egin behar da han dagoela. Eta horretarako begirada altxatzera gonbidatzen zaituztet... bai, badira usoak, ezagutzen ditugu, baina, eta txori beltz horiek? Taldeka elkartzen diren horiek, askotan antenetan, edo etxeko teilatuetan, zein dira? Arabazozoak, noski. Eta ez duzue nabaritu azken aste hauetan, gogoak berotzen hasi direla? Akaso entzungo zenuten soinu errepikakor eta indartsu bat, txirularen antzekoa. Bada, kaskabeltz harra da, bikote bila. Eta nire auzoan, azkar hasi dira mikak ere habiak egiten... lanpetuta ikusten ditut!
Ondo, orain, jaitsi dezagun begirada. Ikusi dituzue belar txarrak? ai, ama, hasi dira kolorea hartzen, oso pixkanaka...eta laster erlastarrak iritsikoa dira! Bai, guztiek berdinak dirudite, baina ondo adi egoten bazarete, mota askotakoak direla jabetuko zarete, familia ugari, kolore ezberdinekoak. Tximeleta batzuk ere hurbilduko zaizkigu, oso interesatuta baitaude hirietan uzten ditugun eremu berdeetan.
Behin begirada handituta, ez zaizu Gasteiz berde hori ederra iruditzen? Bada, ez bakarrik ederra, ezinbestekoa ere bada. Gogoratu, hori guztia, gure biodibertsitatea, zainetatik doan odola bezalakoa dela. Etorri da kaskabeltza gure leihora, jan du jarri diogun janaria, eta ausart joan da Salburua parkeraino, eta han, ai, zoritxarra! Belatzak ehizatu du... gero belatza basora joango da, leku lasai baten bila; han jarriko ote du bere habia? Bizitzaz beteriko ekintza txiki, ñimiño eta ikusezin guzti horiek, munduaren odola nola punpatzen duten, diskretuki, apal eta astiro, Ponpeiako dortoken ibiliaren eran.
Inor ez ala denok. Klima larrialdia inork ez pairatzeko aldaketak bideratu ezean, behintzat guztiek pairatu dezagula. Zuk –irakurle–, nik –Jenofa–, haiek –pobreak– eta haiek –aberatsak–. Satisfaziorik ez zidaten eragin Los... [+]
Itsason (Gipuzkoa) elkarren ondoan dauden bi baserri dira Urteaga eta Urkulegi, duela zenbait urte elkartu eta proiektu bateratua martxan jarri zutenak. “Bi baserriak elkartu eta ekoizpen proiektua abiatu genuen, eta 2011tik dedikazio osoarekin ari naiz honetan”,... [+]
Sudurrak egia dio. Zaila da sudurra engainatzea. Usaimena saihestea ezinezkoa da. Sudurretik garunerako lotura bidearen ikerketa zirraragarria, liluragarria, zoragarria da makina bat ikerlarirentzat. Usainaren eta memoriaren arteko zubia azkarrena ez bada, bizkorrenetakoa bai... [+]
Duela 180 milioi urte Pangea kontinentea zatitu zenerako ikasia zuen aingirak Thetis itsasoa zeharkatzen. Ordudanik kontinenteak mugituz joan dira, eta aingira espezieak ezberdinduz. Jatorrizko arbaso beretik bereizi diren 20 aingira espezieen artean, gurea da, ibai-aingira edo... [+]
Gaizki erabilitako zorionak eta buklean errepikatutako urte berri on guztiak atzean utzita, berriz ere hasi da gurpila martxan –inoiz gelditu al da?– eta gu arnasa hartzen –edo horrelako zer edo zer–. Honetan ere artzaina izatea abantaila da, ardi-lanetan... [+]
Azken asteotan Castejón-Soria trenbidea berreskuratzeko eta Tuterako tren-geltokia gaur egun dagoen tokian mantentzeko edo, Nafarroako Erriberako hiriburuan Abiadura Handiko Trenaren ustezko geralekuak aitzakiatzat hartuta, hirigunetik kanpo beste bat egiteko... [+]
Laga hondartzaren ezaugarri naturalen leheneratzea duela hiru hamarkada abiatu zen, eta aurrera darrai etenik gabe, erlojuz kontrako lehengoratze mailakatuan.
Laga (Bizkaia) gune aparta da, natura eta gizarte ikuspegitik oso esanguratsua. Kostaldeko legeak eta Urdaibaiko... [+]
Hodeiak murrizten ari dira eta horrek eragin nabarmena du klima-aldaketan, NASAko ikertzaile-talde batek ondorioztatu duenez. Terra satelitearen datuak aztertuta, ikusi dute azken 20 urteetan, pixkanaka, baina etengabe, murriztu dela hodeien estaldura. Amerikako Batasun... [+]
AEBko eta munduko hiri handienetakoa den Los Angeles sute ikaragarriek harrapatu dute eta jadanik 150.000 lagun lekuz aldatu behar izan dituzte agintariek. Alkateak larrialdi egoera ezarri du, garrek ehundaka etxe kiskali dituzte hainbat auzotan, eta haizete gogorrek ez dute... [+]
“Uste dugu distopien eta orokorrean errealitate indibidualista eta etsituaren ofentsiba kulturalaren aurrean utopiak irudikatu behar ditugula, mentalki eta emozionalki indartsuagoak izateko”, erranez banatu berri ditu ipuin eta itzulpen lehiaketako sariak Sukar Horia... [+]
Oporlekuekin soilik lotuko dituzte askok Balear Uharteak, baina agroekologiaren eta kontsumoaren bueltan mugimendu bizia dute Mallorca irlan: Associació de Varietats Locals de Mallorca (tokiko hazi barietateen elkartea) da horren adibide. Abenduaren hasieran, elkarte... [+]
Muturreko lehorte eta euriteak normaltasun berria bilakatu zaizkigu. Areagotzen dituzten kalte ekonomiko eta ekosistemikoen artean, laborantzak pairaturikoak ez dira txikienak. Bereziki, lehorte garaietan zaluegi idortzen diren edota eurite handietan ur guzia xurgatu ezin duten... [+]
Kolore morez margotu dut urteko lehen hilabetea, sormena, irudimena, jakintza eta espiritualitatearen kolorez.
Lagun txiletar batek bere herriko istorio bat kontatu dit, eta ahoa bete inplante utzi nau. Han “quintral” esaten dioten landare batena da, Tristerix corimbosus. Txile eta Argentina hegoaldeko baso epeletan bizi da, eta gure lurralde epeletan hazten den mihuraren... [+]