Bizilagunak
Ponpeia erromatar hiriko indusketa batean dortoka bat agertu zen, erromatar garaiko dortoka bat. Ez zen erromatar baten maskota, baizik eta Ponpeian bizi zen dortoka bat, Vesubioren leherketaren ondoren, tamalez, labaz estalia geratu zena. Zaila baitzeukan, izan ere, korrika ihes egitea.
Egia esan, albisteak txorakeriatxo bat ematen du, kuriositate bat besterik ez, baina nik uste dut dortoka hark Ponpeiako paisaia hobeto imajinatzen laguntzen digula, eta erakusten digula gizon eta emakume haiek ez zirela bakarrik bizi. Dortoka ponpeiar hura bezala, beste hainbat animaliatxo basati ibiliko zirelako kaleetan: mozorrotxoak, txoriak, arratoitxoak, katuak, eta guk imajinatzen ez ditugun beste animalia pilo bat. Gaur egun bezala. Hau da, gure gainetik, gure azpitik, bada bizitza, eta bizitzaren marrazkia, garaiaren koadroa, askoz handiagoa da, askoz koloretsuagoa, eta xehetasun ugari dauzka.
Biologo bati hau entzun nion: “Gasteiz mapa batean ikusten baduzu, hirira sartzen diren eremu berdeak zainak dirudite”
Gasteizko koadroan, esaterako, bereziki koloretsua eta garrantzitsua da paisaia. Duela denbora bat biologo bati hau entzun nion: “Gasteiz mapa batean ikusten baduzu, hirira sartzen diren eremu berdeak zainak dirudite”. Hau da, berdeak inguratzen du Gasteiz, eta handik hainbat igarobide sartzen dira, hiriaren bihotzeraino. Hiri berde hori ez da eslogan erraz soil bat, zain hauek zuhaitzak dituzte, eta zuhaixkak, eta landareak, lore koloretsuak... eta bizitza dario.
Hori guztia maitatzeko eta zaintzeko, dudarik gabe, pixka bat ezagutu beharra dago. Jakin egin behar da han dagoela. Eta horretarako begirada altxatzera gonbidatzen zaituztet... bai, badira usoak, ezagutzen ditugu, baina, eta txori beltz horiek? Taldeka elkartzen diren horiek, askotan antenetan, edo etxeko teilatuetan, zein dira? Arabazozoak, noski. Eta ez duzue nabaritu azken aste hauetan, gogoak berotzen hasi direla? Akaso entzungo zenuten soinu errepikakor eta indartsu bat, txirularen antzekoa. Bada, kaskabeltz harra da, bikote bila. Eta nire auzoan, azkar hasi dira mikak ere habiak egiten... lanpetuta ikusten ditut!
Ondo, orain, jaitsi dezagun begirada. Ikusi dituzue belar txarrak? ai, ama, hasi dira kolorea hartzen, oso pixkanaka...eta laster erlastarrak iritsikoa dira! Bai, guztiek berdinak dirudite, baina ondo adi egoten bazarete, mota askotakoak direla jabetuko zarete, familia ugari, kolore ezberdinekoak. Tximeleta batzuk ere hurbilduko zaizkigu, oso interesatuta baitaude hirietan uzten ditugun eremu berdeetan.
Behin begirada handituta, ez zaizu Gasteiz berde hori ederra iruditzen? Bada, ez bakarrik ederra, ezinbestekoa ere bada. Gogoratu, hori guztia, gure biodibertsitatea, zainetatik doan odola bezalakoa dela. Etorri da kaskabeltza gure leihora, jan du jarri diogun janaria, eta ausart joan da Salburua parkeraino, eta han, ai, zoritxarra! Belatzak ehizatu du... gero belatza basora joango da, leku lasai baten bila; han jarriko ote du bere habia? Bizitzaz beteriko ekintza txiki, ñimiño eta ikusezin guzti horiek, munduaren odola nola punpatzen duten, diskretuki, apal eta astiro, Ponpeiako dortoken ibiliaren eran.
Konturatu orduko, 119 arkume jaio dira etxean, eta hamahiru ardi baino ez zaizkigu gelditzen erditzeko. Aurrerakoak diren urruxak jada izendatuta dauzkagu; horrek, inplizituki, esan nahi du hiltegira eramango ditugunak zeintzuk diren badakigula. Bereizte ariketa horretan... [+]
Trebea, burutsua eta iheskorra; olagarro arruntak, izenak hala adierazten ez badu ere, aparteko trebetasunak ditu. Itsas molusku zefalopodo haragijale honek txundituta gauzka, bere ezaugarri eta ahalmen bitxiekin. Ornogabe guztien artean adimentsuena da, besteak beste.
Hotza gogor ari du. Ez denean, baina aurtengo neguan lurralde batzuk ederki jotzen ari du. Eta intsektuek nola irauten dute, udaberriarekin indarrean berragertzeko? Kaleko galdera izan dut bart. Hortik intsektuen adimendu eta buruargitasunera koxka ttikia dago. Berritu ditugu... [+]
Mauleko Euskalduna ostatuak urteak daramatza Zuberoako etxe ekoizle txikien produktuekin lanean, eta hiriburuko ostatu parean eraikin bat erosi zutenean proposamena egin zien laborari horiei berei: zergatik ez ireki hurbileko ekoizleen saltokia bertan? “Motibatuta zegoen... [+]
Irakurlea dagoeneko jakitun dateke Euskal Herrian askatasunaren alde egon den eta dagoen gatazka politikoaren ondorioz urte luzetan kartzelan, erbestean edota deportazioan bizi behar izan duten euskaldunak, etxerako bidean, beren bizitza berregiten hasteko izaten dituzten... [+]
Abiadura handiko trenaren aurkako manifestazioa egingo dute Iruñean larunbat honetan AHT Gelditu plataformak deituta, 12:00etan Diputaziotik abiatuta. Castejon eta Iruñea arteko trenbidearen eraikuntza lanek aurrera jarraitzen dute eta Espainiako Garraio... [+]
Nafarroa eta Ezkio-Itsaso lotuko lituzkeen alternatibak Aralar barnean 22 kilometroko tunel bat zulatzea suposatuko luke, eta 1.300 milioi euroko kostua izango luke. Lotura hau igaroko litzatekeen herri ugarietako udalek nahiz bizilagunek, ordea, lanei ekiteko eduki beharreko... [+]
Junts eta ERC abstenitu egin dira bozketan eta popularrek aurkezturiko ez-legezko proposamena aurrera atera da, PP, Vox eta UPNren botoekin. 2027 eta 2035 urteen artean ixtea aurreikusten diren Espainiako Estatuko zazpi zentral nuklearren bizitza erabilgarria handitzea ekarriko... [+]
Faroe uharteetan, Ipar Atlantikoko artxipelago bat, Danimarkaren kontrolpean, urtero ehunka zetazeo hiltzen dituzte –normalean milatik gora–. Batzuek "tradizioa" deitzen diote, hainbat mendetako antzinatasuna duelako. Baina odolez gorritutako hondartzan... [+]
Ukrainako fluxua eten ostean, Errusiako gasa jasotzen jarraituko duela iragarri du Eslovakiak, eta Transnistriak uko egin dio Europaren "laguntzari".
Bizkaiko Foru Aldundiak abiatutako proiektuak "herritarren benetako beharrei" erantzuten ez diela salatu dute, Subflubiala EZ! plataformak deituta. Autobideak eraiki ordez, instituzioek garraio publikoa sustatu behar dutela adierazi dute.
Bi langileak oroitzeaz gain erantzukizunak eskatu dituzte, Zaldibar Argituk igandean Eitzagan eginiko ekitaldian. Justiziaren mantsotasuna salatu dute, sumarioa oraindik instrukzio fasean dagoelako.
Azken glaziazioan Euskal Herriko lurraldea zapaltzen zuten mamutek, leizeetako hartzek, bisonteek eta baita hienek ere. Elur iraunkorrera eta hotzera egindako animalia horiek desagertu egin ziren baldintza glaziarrekin batera. Baina dinosauroen desagerpenaren garaian ugaztun... [+]
Mingrana urrutitik ekarritako fruitua da. Punisagarra da mingrana edo alesagarra edo alegorria edo milagrana edo xokorra edo granada: Punica granatum. Punica izena latinetik dator, eta “punicum malum” izenaren laburdura da, eta punicum horrek Poenus edo Phoinikes du... [+]
Pandemiaren ondorengo testuinguruan, elikadura –ustez oinarrizko eskubide den hori– lantzeko mugitzen hasi zen talde bat Gasteizen. “Militantzia esparruan beste gaiak jorratzen ari ziren ordurako, etxebizitzarena kasu, baina elikadura ardatz hartuta ez zegoen... [+]