Udazken betean gaudela arnas bideei erreparatu beharra daukagu, garai honetan ia gehienok izango baitugu katarroren bat. Hori bakarrik denean gustura, arnasbideetako gaitz larriagoak zeharo gaiztotuta dabilzkigulako azkenaldian. Gure artean aurre zaintza egitea ohitura zabaldua da eta horretarako sendabelar anitz eta askotarikoak ditugu baina bakoitzak ditu bere berezitasunak.
Izenak berak erakusten duen moduan, arnasbideetarako erabiltzen da birika-belarra (Pulmonaria officinalis), birika eta bronkioetako gaitzetarako. Udaberrian eta uda hasieran bildu ohi dugu baina une hauetan oraindik ere hosto bikainak ikusten ditugu bazterretan, beraz, ez da batere momentu txarra bildu eta lehortzen ipintzeko. Hostoak latzak edo zakarrak izaten dira, bizar trinkodunak, berde ilunak zein argikoak. Hosto gehienek orban zuria izaten dute eta askok analogia eginez biriketako gaixotasuna sinbolizatzen duten orbanak ikusten dituzte bertan.
Ingelesez hainbat izen ditu eta bat our Lady´s milk drops da. Ama Birjinak oinutsik zihoala hostoa zapaldu eta esnea jariatu zitzaion, eta betiko marka utzi. Erlijioa tartean sartzen zaigunean, sendabelarraren balioa jasotzeko izan ohi da, kategoriaz igotzeko, alegia.
Muzilago asko eta alantoina ditu, mukiak kanporatu eta arnasbideetako narritadurak baretzeko osagai onak. Taninoak askotan landarearen %10a dira, ehunak indartu eta bere onera ekartzeko egokiak. Azido silizikoa du, silizio mota bat, ahuldutako ehunak gogortzeko eta indartzeko osagai baliotsua. Gatz potasikoa eta kaltzikoa ere baditu gorputzak erraz xurgatzeko moduan.
Hostoak lehortu, txikitu eta infusiotan har ditzakegu goizean baraurik. Udazken osoan hartuz gero birikak indartuko dizkigu eta arnas-aparatuko gaitzei aurrea hartzeko lana egingo du.
Aldiz, birika eta bronkioetako gaitzak baldin baditugu, beste sendabelarrekin batera bere eragina hobea izan ohi da eta horregatik gaur egun sendabelar nahasketa askotan ipintzen da, gaitz hauek tratatzeko eraginkorra delako.
Ezkaia (Thymus vulgaris), eztul-belar hostoa (Tussilago farfara), malba (Malva sylvestris), plantaina (Plantago lanceolata) eta intsusa lorearekin (Sambucus nigra) batera nahasten da, denak kopuru berean ipinita. 250 ml ur irakin eta bi koilarakada txiki ipintzen dira, bost minutuan tapatuta eduki eta egunean hiru aldiz hartzen da, otorduen ondoren, bi edo hiru astez.
Xarabea egiteko ere landare aproposa da. Horretarako kilo bat ezti, birika-belar hosto berde edo freskoak (eskukada bat), limoi ekologiko bat eta 30 ml propoli behar ditugu. Kristalezko ontzi aho-zabal eta hermetikoan limoia ipintzen da, azal eta guzti, xerratuta. Ondoren birika-belar hosto berdeak, ontziaren 1/3 osatu arte, nahi izanez gero erdiraino ere bai. Goraino eztiz betetzen da eta berrogei egunean toki epel eta ilunean edukitzen da, sukaldeko armairuan adibidez, tartean behin mugituz. Epe hau igarotakoan iragazi eta propolia gehitzen zaio ondo nahastuz. Kristalezko botilan ilunean ongi egongo da urtebetean (hozkailutik kanpo).
Ez du albo ondorio edo kontrakotasun aipagarririk. Haurdunaldi eta edoskitzaroan segurua da eta haurrentzat ere bai. Hori bai, infusioa beti paperezko iragazkia erabiliz iragazi behar da, bestela hosto latzek dituzten bizar trinko eta gogorrek ahoa eta eztarria (eta hesteak) narritatuko dizkigutelako.
Mila milioika mintzo dira agintariak. CO2 isurketak konpentsatzeko neurri eraginkor gisa aurkeztuta, zuhaitz landaketei buruzko zifra alimaleak entzuten dira azken urteetan. Trantsiziorako bide interesgarria izan zitekeen, orain arteko oihanak zainduta eta bioaniztasuna... [+]
Kutsatzaile kimiko toxikoak hauteman dituzte Iratiko oihaneko liken eta goroldioetan. Ikerketan ondorioztatu dute kutsatzaile horietako batzuk inguruko hiriguneetatik iristen direla, beste batzuk nekazaritzan egiten diren erreketetatik, eta, azkenik, beste batzuk duela zenbait... [+]
Magnoliak eleganteak dira. Dotoreak. Anddereak. Pontxoak. Apainak. Pimentak. Gurbilak. Ponposak, ponpoxearrenak. Ortiroak. Ia-ia fazazkoak, kriket eta kraket. Ez naiz harritzen, beren loraldien azpian lurrarekin urtzerainoko handitasunaren menpeko sentitzen naiz urtero.
Ubidekoak (Bizkaia) dira Imanol Iturriotz eta Aritz Bengoa gazteak. “Lagunak gara txikitatik, eta beti izan dugu buruan abeltzaintza proiektu bat martxan jartzeko ideia”, azaldu du Iturriotzek. Nekazaritzari lotutako ikasketak izan ez arren, baserri munduarekin eta... [+]
Antxoa, bokarta edo albokartia, gure arrain komertzialen artean txikiena, euskal kostaldera hurbildu da.
Gaur abiatu da Bizi Baratzea Orrian kide egiteko kanpaina. Urtaro bakoitzean kaleratuko den aldizkari berezi honek Lurrari buruzko jakintza praktikoa eta gaurkotasuneko gaiak jorratuko ditu, formato oso berezian: poster handi bat izango du ardatz eta tolestu ahala beste... [+]
Noizbait. Noiz izan ote zen? Noizbait landareren batek lorea egitea erabaki zuen. Bai, bai, landareek ere erabakiak hartzen dituzte, eta guk maiz ez bezala, erabakiak bete egiten dituzte. Eta loreak sortu zituzten.
Iruñean bizi ziren Iñaki Zoko Lamarka eta Andoni Arizkuren Eseberri gazteak, baina familiaren herriarekin, Otsagabiarekin, lotura estua zuten biek betidanik. “Lehen, asteburuetan eta udan etortzen ginen eta duela urte batzuk bizitzera etorri ginen”, dio... [+]
Katalanen ustetan artzainak engainatzen omen ditu hegazti honek: “enganyapastors”. Espainiar eta latindarrek, aldiz, ahuntzari esnea kentzen diola diote, hortik datorkio hain zuzen ere izen zientifikoan (Caprimulgus europaeus) islatzen den caprimulgus (capra... [+]
Festa egiteko musika eta kontzertu eskaintza ez ezik, erakusketak, hitzaldiak, zine eta antzerki ikuskizunak eta zientoka ekintza kultural antolatu dituzte eragile ugarik Martxoaren 8aren bueltarako. Artikulu honetan, bilduma moduan, zokorrak gisa miatuko ditugu Euskal Herriko... [+]
Leihatila honetan behin baino gehiagotan azaldu ditugu Ama Naturaren engainuak bere izakiak babestearren. Batzuetan, erle edo liztor itxura zuten euliak ekarri ditugu, beste batzuetan inongo arriskurik ez duten arrisku-kolorazioko intsektuak ere bai (kolorazio aposematikoa... [+]
Gipuzkoako hamaika txokotatik gerturatutako hamarka lagun elkartu ziren otsailaren 23an Amillubiko lehen auzo(p)lanera. Biolur elkarteak bultzatutako proiektu kolektiboa da Amillubi, agroekologian sakontzeko eta Gipuzkoako etorkizuneko elikadura erronkei heltzeko asmoz Zestoako... [+]
Nori ez zaio gustatzen ahuakatea? Ia denok atsegin dugu fruitu berri hori, di-da amaren batean etxekotu zitzaigun. Zenbat urte da ba dendaero ikusten hasi garela? Gure mahaietara iritsi aurretik, historia luzea du.
Udaberri aurreratua ate joka dabilkigu batean eta bestean, tximeletak eta loreak indarrean dabiltza. Ez dakit onerako edo txarrerako, gure etxean otsailean tximeleta artaldean ikustea baino otsoa ikustea hobea zela esaten baitzen.
Administrazio Epaitegiak arrazoia eman dio EH Bilduk Lizarrako plantilla organikoaren hizkutnz profilen aurka jarritako helegiteari.