Birigarroak zirinetan heriotza
Datozen 100-150 egunak erdi lo negukatzen igaroko dituzte landare askok. Beren jakiak sortzeko nahitaezkoak dituzten hostoak askatu eta aurreko 200-250 egunetan metatutako erreserbei esker biziko dira.
Aurrez hostoetan dagoen energia azken ttanttaraino xurgatzen eta jasotzen saiatuko dira. Horrek dakar urte osoan ezkutuan dauden koloreak bistaratzea. Toki batzuetan, goi mendi hotzetan, dagoeneko hosto gehienak orbelduta daude, eta behe bailaretako babesekoak soiltze bidean dira.
Azal-bizirik geratzen direnean, bat-batean hor azaltzen dira hostailaren itzalean kukulduta egon diren bizilagunak, harro negualdiko eguzki epela hartzera: goroldioak, likenak edo goroldio zuriak, ardagaiak, huntza (Hedera helix), haritz-iratzea (Polypodium interjectum) eta abar. Zuhaitzen gainean bizi diren landareei “epifito” esaten zaie; haritz-iratzea eta goroldio zuria, adibidez. Horiek ez dute inolako trukerik zuhaitz eramailearekin; autotrofoak dira, bere kasa moldatzen dituzte elikagaiak, airetik, euri uretik eta azpian pilatzen duten hauts, lur, orbel edo materia organikoaren usteltzetik.
Zuhaitzek eta arbolek badituzte, baina, bere bizkar bizi diren bizkarroiak edo parasitoak; ezagunena mihura (Viscum album). Ez da mihura erabat bizkarroia; bai, izerdia osten dio zuhaitzari, baina izerdi gordina, sustraietatik hostoetara doana, ez izerdi landua, hostoetatik sustraietara jaisten dena. Mihurak bere sustraiak arbolaren adarretan errotzen ditu eta izerdi gordina lapurtzen du, gero berak landuko duena; berdea da eta fotosintesia egiten du; hortik, parasito ez, “hemiparasito” esaten zaio, erdi parasitoa, sasiparasitoa edo parasito txikia. Mihuraren jokabide horrek bera erroztatu den tokitik aurrerako adar muturra ihartzea dakar, atzo ez bada etzi. Nabarmen ikusgarria da bere eramaile edo ostalarietan.
Santalaceae familiakoa da mihura. Orain arte ezagutzen diren familia horretako 43 generoetan biltzen diren 1.100 espezieak lapurrak dira, parasitoak edo hemiparasitoak. Viscum, bere generoaren izenak, latinez “mihura” esan nahi du baina baita “biska” ere. Bere fruituen likarekin egiten da biska, biska-adarrean edo biska-txotxean jarri eta txoriak harrapatzeko ezagutu duguna. Lika gozoa izango da hori: txoriak erakartzen ditu, alea jan eta haiek hedatuko dute gero barruko hazia zirinetan. Edo mokoarekin, fruitua jan eta likarekin hazia mokoan itsatsita gera daiteke, eta mokoa garbitzeko adarrean igurzteko keinuarekin hazia hantxe, adarrean itsasteko pronto uzten du. Birigarroa ezaguna da langintza horretan, eta latinezko esaera oso zahar eta entzutetsu bat eragin zuen: “Turdus ipse sibi malum cacat”, birigarroak zirinetan arazoak (edo heriotza). Birigarroak mihura hedatuz bera harrapatu eta kazuelarako bidean jarriko duen biska egitea errazten du; birigarroak egin eta adarretan zintzilika geratzen den zirina, gero hegaztiak ehizatzeko prestatzen den biskaren oso tankerakoa da.
Esaerako “Turdus” hori agian ez da birigarroa, karrastarroa baizik, izan ere, bere izen zientifikoa, Turdus viscivorus da eta viscivorus horrek mihurazalea esan nahi du. Itzultzaileentzako lana…
Mihurak bistan dira, dagoeneko zuhaitz eta arboletako adaburu garbalduetan. Fruitu zuriak orain heltzen ditu, ikusteko moduan direnean. Birigarroak ere badabiltza, ehiztari goseen baimenarekin…
“Birigarro” esaten badizute, pieza ederra zarela diote. Birigarroaren astean jaioa buru argiari esaten zaio. Birigarroa gorabehera, guk mihura neguko solstizioarekin lotzen dugu, ate-gainetan zintzilikatuz, eta azpitik igarotzean musu emateko ohitura etorri da; kontuz musua bisketan itsatsi gabe…
Belako, Chill Mafia, Eñaut Elorrieta, Fermin Muguruza, Ibil Bedi, J Martina, ØDEI, Olaia Inziarte, Nøgen eta Tatxers daude sinatzaileen artean. 237 musikariren zerrenda argitaratu dute.
Errezilera bizitzera joan eta sagarrondoak landatu zituen Satxa Zeberiok, Bio-K proiektuaren bultzatzaileak, duela zenbait urte. “Iritsi zen sagarrekin zerbait egiteko momentua, eta sagar zukua eta sagardoa ekoizteari ekin genion orduan”, azaldu du. 2015ean sortu... [+]
Agur negu. Negu betea da eta badoa. Mimosak (Acacia dealbata) eta magnoliak (Magnolia soulangeana eta Magnolia stellata) loratu dira, ongi etorri beraz loraldi nagusiei. Baina kontuz hotzarekin. Dagoeneko egun-argia ordubete pasatxo luzatu bada ere, zehar begiratuz bada ere... [+]
Gurean hain ezaguna den hegazti hau ustelzale porrokatua da, eta honek ez dio fama onik ekarri. Batzuek arrano, buitre, futre, hatxarrano edo mirusai deitzen diote; izen ofiziala sai arrea (Gyps fulvus) da.
Artiletan sustraitzeak ematen duen bakeak salbatzen nau maiz, kanpoko zein barruko ekaitzetatik. Artilea baino bakegile eraginkorragorik ez dut aurkitu inguruan. Bere indarra areagotzen da odola, karena eta oritza tartean badaude; artilearekin batera haiek ere ehundu baitute... [+]
Otsailean, neguaren erdigunean gauden honetan, lehentasuna gorputza ondo ureztatua edukitzea da. Intxaurrondoa egiten ari den bezala: sustraiak neguan biltegi gisa erabiltzen ditu, sustrai motz eta lodiak behar ditu, ura eta lurreko mantenugaiak biltzeko.
Txerri-hiltze sasoia da negua. Hotzak beroarena errazago kenduko dio. Guri ere txerriez hitz egiten dugunean beroarena behinik kenduko baligute!
Urteak daramatza Ipar Euskal Herriko Biharko Lurraren Elkarteak (BLE) bioaniztasun landatuaren inguruan lanean. “Hainbat proiekdu ditugu abian, eta horietako bat baratzeko hazien ingurukoa da”, azaldu du Nico Mendiboure Hazi Sareko kideak. Duela lau bat urte hasi... [+]
Gaur egun Lur planetan bizi diren intsekturik handienek 30 cm inguruko tamaina izan dezakete, gizaki baten seiren bat, gutxi gorabehera. Horien artean daude tximeleta eta sits erraldoiak edo kakalardo potoloak. Halako izaki harrigarrien aurrean nola bada erreparatu lau... [+]
Lapurdiko hezegunea funtsezkoa da biodibertsitatearen biziraupenerako. Proposamena eremuan zabaldu dute eta Errobi inguruko sistema hidrauliko osoa barnean izango luke; Baionako, Angeluko, Basusarriko, Milafrangako eta Uztaritzeko Aturri ibaiaren ibaiadarrak, esaterako. Bost... [+]
Arboletako hostoak eroriak dira eta basoko lurra estalia dute. Lurraren eta hosto gorrituen artean, alabaina, sortzen da geruza fin bat, arreta gutxi jasotzen duena, baina espezie askoren biziraupenerako garrantzi handia izan dezakeena. Hezetasuna mantentzen du, zomorroak... [+]
Sekula bananarik jan ez duten bi lagun ezagutzen ditut; nerau bat. Bananazalea da, ordea, jendea. Afrika eta Asia aldean sortutako landare generoa da banana (Musa x paradisiaca), baina gaur egun Ameriketan ere asko egiten da. Ekoizlerik handiena India da, eta esportatzaile... [+]
Nekazaritzan trebatzeko eta proiektu propioak abiatu aurretik ekoizpenean eta merkaturatzean norbere burua probatzeko, abian dira gurean nekazaritzako hainbat test gune. Araban, 2023an abiatu zuten Aleko nekazaritzako test gunea, baina, antzeko egitasmo gehienekin alderatuta,... [+]
Urte berriaren hasieran asmo berritu egiten gara dirudienez, eta egin beharreko zereginen zerrendak egiten ditugu gutako batzuk. Egiteko horien artean irakurtzeko ditudan liburuen zerrenda izaten da bat, gero eta zerrenda gizenagoa. Zuetako ez gutxik zer irakurtzen dudan galdetu... [+]
Lursailaren jabeak hitzarmena sinatu du Lurgaia Fundazioarekin eta Sagarrak talde ekologistak deialdia zabaldu du landaketara batzeko. Zaraobe Institutuko ikasleak asteartean aritu ziren zuhaitzak landatzen.