Biodibertsitatea murrizteak pandemia berriak sortzen laguntzen du
Milaka espezierekin egindako azterlan baten arabera, lur basatiak laborantzarako eraldatzeak gizakiengana salto egiteko ahalmena duten patogeno asko daukaten animaliak ugaritzea dakar.
1965ean 3.324 milioi pertsona bizi ziren munduan. Horietatik %35ek baino gehiago goseak zegoen. Gaur egun planetak 7.800 milioi biztanle inguru ditu, bi aldiz biderkatu da biztanleria, gosetuen portzentaia %15etik behera jaitsi den bitartean. Lorpen horrek bere kostuak izan ditu baina. Milioika hektarea lur basatitik laborantza-lurrera igarotzeak gaixotasun berriak gizakiengana pasatzea ere eragin du. AEBetako Browneko Unibertsitatearen ikerketa batek aztertu duenez, 1980 eta 2010 artean gaixotasun infekziosoen agerraldi epidemikoen kopurua hiru aldiz biderkatu zen. Beste analisi batzuek lur berrien erabileraren eta Niloren sukarra edo Chagasen gaixotasuna bezalako epidemien arteko lotura ikusi dute.
Oraindik ez dago argi animalietatik gizakietara patogenoak igarotzeko arrisku handiagoa giza jarduerarekin lotutako aldaketa ekologiko orokorrek edo testuinguru jakin batzuetako gaixotasun batzuekin lotutako egoera espezifikoek eragiten duten. Harreman horiek nola funtzionatzen duten ulertzen saiatzeko, University College London (UCL) buru zuen talde batek 184 azterlanetan bildutako informazioa bildu zuen. Horri esker, 7.000 espezie baino gehiagoko 6.801 talde ekologiko aztertu ahal izan zituzten, eta horietatik 376k patogenoak aurkeztu dituzte. Nature aldizkarian argitaratutako ondorioek erakusten dutenez, lurra laborantzarako eraldatzen denean, pertsonei gaixotasunak eragin diezazkieketen mikroorganismoentzako espezie abegikorragoei laguntzen zaie.
Ingurunearen eraldaketa
Hurrengo pandemia handia eragingo duen birusa oihan ilun bateko espezie exotiko baten barruan (pangolina, adibidez) makurtzen den ideiaren aurrean, egileek erakusten dute arriskua, hain zuzen ere, ingurune naturala laborantza-lur edo hiri bihurtu den lekuetan dagoela, bai eta aldaketa horietaz baliatzen diren animalietan ere. Giza aurrerapenak biodibertsitatea murrizten du, eta aurrerapen horrekin aurrera egiten duten espezieak, hala nola arratoiak, zozoak edo saguzar espezie batzuk, gizakiak kutsa ditzaketen patogenoentzako ostalari onenak dira. Efektu hori areagotu egiten da, gainera, mikrobio horiek kutsatzen ez dituzten edo zailago kutsatzen dituzten beste animalia batzuk desagertzen direlako eta aurrera egiteko oztopo direlako.
Erlazioa
Ikerketa berriek biodibertsitatearen galeraren eta gaixotasunen transmisioaren igoeraren arteko harremana aurkitu dute. AEBetan korrelazio handia hauteman zen eskualde bateko hegaztien dibertsitate baxuaren eta Mendebaldeko Niloren birusak eragindako entzefalitis arriskuaren artean. Arrazoia da dibertsitate urriko ingurune horietan birusaren hedapena anplifikatzen duten espezieak direla nagusi, eta ez dutela birusa errefusatzen duten beste hegaztirik. Hala ere, gaixotasun berrien agerpena eta hedapena arazo konplexua dela argitu dute ikerlariek: "gure emaitzek erakusten dute hainbat espezie ostalarik eta gaixotasun mota ugarik modu desberdinean erantzun dezaketela ingurumen presio berdinen aurrean", adierazi du Rory Gibb UCLko ikerlari eta ikerketaren lehen egileak. "Adibidez, primateen gaixotasunekin lotutako arriskuak handiagoak izan daitezke jendeak haiekin kontaktu estuagoa duen basoen inguruan, baina txikiagoa nekazaritza-inguruneetan, karraskariek eramandako gaixotasunek arrisku handiagoa ekar baitezakete bertan", zehaztu du.
Patogeno ostalariak
Erantzun gabe geratu diren galderetako bat da zergatik diren patogenoentzako ostalari hobeak gizakiak sartu ostean irabazle irten diren espezieak eta zergatik dauden gustura laborantzarako eta urbanizaziorako eremuetan, bai gizakiak kutsatzen dituztenak, bai kutsatzen ez dituztenak. Proposamen gisa, egileek planteatzen dute badirela karraskari eta hegaztiak, zeinak gizakiek sortutako aldaketetara egokitzeko gaitasuna duten; bizitza azkar eta emankorrera, adibidez. Horrek mikrobioen presentziarekin toleranteagoa den sistema immune bat garatzeko aurkerak eman ditzakeela diote adituek.
COVID-19aren kasu zehatzari dagokionez, egileek aitortzen dutenez, “ez dago lurraren erabilerak haren agerpenean eraginik izan duela baieztatzeko frogarik”. Hori bai, argitu dute horrek ez duela esan nahi iraganeko beste epidemietan eraginik izan ez duenik edo etorkizuneko beste batzuetan izan dezakeenik. Datozen urteetan, populazioaren gorakadak aurrera jarraituko du, eta horrekin batera, lurrak eraldatzeko beharrak eta birusen arriskuak, animalietatik gizakietara jauzi eginez. Gibbek eta bere lankideek premia hori identifikatu dute jada, eta “zenbait faktore kontrolagarritan eragitea” proposatzen dute. "Faktore horiek, oro har, sozioekonomikoak dira, eta horien barruan sartzen dira sostengua lortzeko modua, etxebizitzen kalitatea, ur garbia eta saneamendua lortzea eta osasuna eskuratzea", adierazi du Gibbek. "Beti murriztu daitezke arrisku horiek, osasungintzarako sarbidea hobetuz edo kalitatezko etxebizitzetan eta azpiegitura onetan inbertituz", gaineratu du.
Copernicus ingurumen behategiaren arabera 2024ak errekorra hautsiko du Lurreko tenperaturari dagokionez, eta hori bakarrik ez, industria aurreko garaiko batez bestekoa baino 1,5ºC altuagoa izango da lehen aldiz.
Denborale batek hondamendia eragin du Mediterraneo mendebaldean, eta gutxienez 92 dira hildakoak eta dozenaka desagertu daude. Halako ekaitz bortitzen arrazoiak kostaldearen txikizioan bilatu behar direla ohartarazi zuen Millán Millán meteorologoak. Eta soluzioa... [+]
Jakoba Errekondok Ilargia eta landareak 2025eko agenda eskutan, ilargiaren arabera baratzeko lanak nola antolatu azalduko du eta entzuleen galderak zuzenean erantzungo ditu. Antton Olariagak argitalpen horretarako egin dituen hamabi piztiren ilustrazioak erakutsiko ditu eta... [+]
Beste hainbat intsekturen kasuen modura, hau ere “tigre” hitzaren itzalpean izendatzen dute herrialde batzuetan. Jakina, halako izena jarriz gero espero zitekeen ehizarako trebetasuna ezin falta! Eta halaxe da, bai.
Badira sei urte nire lehen erlezaintzako ikastaroa egin nuela. Gaur gaurkoz erlezaintza da nire ogibidea.
Lehen erleak erosi nituenean ez nekien arraza ezberdineko erleak zeudenik ere, auskalo zer erosiko nuen bakarren batek "erle beltza izango da, ezta?" galdetu zidan... [+]
"Irudia zuritzeko" estrategiak erabiltzen dituzte energia arloko enpresa nagusiek. Ekintza positiboak azpimarratu eta inpaktu negatiboa "estaltzen" dutela ondorioztatu du ikerketan parte hartu duen EHUko doktoregai Goizeder Blancok.
Azken lau hamarkadetan itsasoaren gainazalaren tenperatura-igoerak makroalgen komunitateetan izan duen eragina aztertu du EHUko ikerketa-talde batek. Bizkaiko kostaldeko eremu batean sakonera-puntu desberdinak ikertu dituzte eta ikusi dute egituratzaileak diren afinitate hotzeko... [+]
Gasteizko Haur eta Lehen Hezkuntzako ikastetxeetako baratzeak ikertu ditu Iratz Pou EHUko ikasleak. Zenbat eskolek dute ortua? Nolako erabilera ematen diote, zein helburu eta asmorekin? Probetxu pedagogiko eta didaktikoa ateratzen al diote baratzeari? Pourekin eta Igone Palacios... [+]
Lurraren defentsan mobilizazio eguna deitu du Euskal Herria Bizirik sareak apirilaren 13an Azpeitian, "lurraldeari eta landa-eremuari eraso egiten dioten makroproiektuekiko arbuio sozial zabala erakusteko". Deitzaileekin bildu gara.
Jolastoki eta ikastetxeko sarrera zen asfaltozko 350 metro koadroak berdegune bihurtu dituzte Haur eta Lehen Hezkuntzako Remontival eskola publikoan, Lizarran. Landaturiko zuhaitz, zuhaixka eta landareek helburu dute, besteak beste, beroa eta hotza hobeto kudeatzea,... [+]
Desagertzeko arriskuan dagoen basoilarra ikusi dute azken egunetan Larra eta Aztaparretako naturgunean, Belaguako La Contienda bailarako eski estazioko aparkalekuan. Jokabide arraro horrek kezka sortu du biologoen artean, aurtengo negu beroak eraginda izan baitaiteke. Basoilarra... [+]
Egun osoa airean, buelta eta buelta, haizearekin dantzan kometa balitz bezala… eguzkiari itzal egiteraino! Horra hor, mirua hegan. Hortik dator eguzkia lainoetan atera eta sartu dabilenean “miru-itzala” edo “miru-kerizpea” dagoela esatea, Felipe... [+]
Erreketako tigre-burruntzia Europako burruntzi handienetakoa da. Gure lurretan, gainera, oso zabalduta dago eta erraza da erreka inguruetan ikustea, etengabe hegan, gora eta behera. Arra eta emea oso antzekoak dira, ia berdinak sexu-organoak alde batera utzita.