EAE da COVID-19 kutsatzeen jatorriaz informazio gutxien ematen duen Espainiako Estatuko erkidegoa. Kutsatzeen jatorriaren %5,4 soilik zehaztu du Eusko Jaurlaritzak (horietatik, “%2,6 “osasun zentro edo zentro soziosanitarioetan” gertatu da; %1,6 “bestelakoetan”; eta %1,3 “lantokietan”).

Gainontzeko kutsatzeen %94,6aren jatorria, “ezezaguna” da, Jaurlaritzaren arabera. Osakidetzako aztarnatzaileek, ordea, positiboa eman duen herritarrari, besteak beste, kutsatzearen ustezko tokiaz galdetzen diote. Datuak egon badaude, hortaz. Intuizio horretatik abiatuta, ARGIAko Ikerketa Taldea informazio hori eskuratu nahian aritu da, eta astetako ahaleginen ostean, abendu hasieran eskuratu du. Osakidetzak ez, Urkullu buru duen Babes Zibileko Planaren (LABI) Aholku Batzordeak du informazio hori, COVID-19 positiboen identifikazio eta kontaktuen datu analisi gurutzatua txostenean jasota. Txostenak positiboa eman duten herritarren hainbat datu jasotzen ditu: izen-abizenak, kutsatze data, kutsatze tokia... baita positiboa eman aurreko 72 orduetan izan dituen “arrisku-kontaktuen” (15 minutu baino luzaroagoan edo maskararik gabe egon den pertsonen) zerrenda ere.

Milaka eta milaka datu jasotzen ditu LABIren txostenak, analisiak lan handia eskatuko du, emaitza orokorrak ezagutzeko asteak itxaron beharko ditugu. Datuen irakurketak, ordea, oso bestelako informazio esanguratsua eskaini digu ezustean.

Bingen Zupiriaren positiboa eta bere kontaktuak

Eusko Jaurlaritzako bozeramaile eta Kultura eta Hizkuntza Politikako sailburu Bingen Zupiriak positiboa eman zuen irailaren 15ean. Aztarnatzaileak berarekin harremanetan jarri ziren arrisku kontaktuez galdekatu eta horrela balizko kutsatze kateak ekiditeko. Besteren artean, irailaren 14an 15:00etan Cervantes Institutuak Bilbon duen egoitzan sei pertsonarekin bilera luzea egin zuela adierazi zien Zupiriak aztarnatzaileei, txostenean jasota dagoena: “L. Enríquez, A. Aldekoa, J. Izarra, I. González, J.M. Gastaca eta J.J. Baños”-ekin bildu zen Hizkuntza sailburua. Hau da: Vocento Taldeko –El Correo, El Diario Vasco, ABC...–; EITB-ko, El Mundo-ko, Deia-ko eta Noticias Taldeko zuzendariekin, hurrenez hurren. Hain bilera pisuzkoaren aipamenik ez dago Eusko Jaurlaritzak irekia.eus atarian kargu publikoen agendaz ematen dituen informazio publikoetan. Aurreko hitzorduaz informazio zehatza ematen du, ordea.

Donostian euskarazko hedabide “lerratuekin”; Bilbon elebidun “ez-lerratuekin”

Ordu eskas batzuk lehenago, EHUko udako ikastaroko Euskarazko komunikazioa 2020ko hamarkadan jardunaldietan hizlari izan zen Zupiria. Bera izan zen bazkalaurreko hitzaldia itxi zuena, eta horrela amaitu zuen bere mintzaldia, euskarazko hedabideetako ordezkariak parean zituela, entzule: "Euskarazko hedabideak lerratuegi daude posizio politiko-ideologiko batzuetara". Euskarazko hedabideek Zaldibarko zabortegiaren luiziari eta COVID-19aren aurrean Jaurlaritzak ezarritako politikei emandako trataera informatiboa jarri zituen adibide, Jaurlaritzan “deserosotasun handiak” sortu zutela zehaztuz. Adierazpenak egin eta jarraian alde egin zuen, galdera eta eztabaidarako tartea hasi aurretik, “Bilbon egon beharra” zuela-eta desenkusatu ostean. Hausnarketa bera helarazi ote zien Zupiriak Bilbon bildu ziren hedabideei?

ARGIAk Bilboko bileran parte hartu zuen pertsonetako batekin hitz egin du. “Guk ere euskara izan genuen mintzagai. Zehazki, euskararen sustapenean aitzindari izateagatik erdarazko hedabide nagusiek merezi dugun babes ekonomikoa jarri nahi genuen mahai gainean”, azaldu du. Beti ere iturriaren arabera, Vocento-ko zuzendariak eman zion hasiera bilerari: “Datu argigarria eman zuen. Gaztelerazko hedabideek azken hamarkadan biderkatu egin dute euskararen presentzia, gutxien egin dutenak bikoiztu (%1etik, %2ra), saiatuenak boskoiztu ere (%0,3tik, %1,5era). Euskara hutsezkoek, ordea, ez dute beren hedabideetan euskararen presentzia puntu bakar batean ere igo. Eta hori dena euskara politizatu gabe eta politiko-ideologikoki lerratu gabe egin dugu”.

Euskaraldia eta euskara doan ikasteko legea

Bi neurri adostu zituzten Jaurlaritzak eta hedabide ez-lerratuetako ordezkariek bileran, ARGIAko iturriaren esanetan. Batetik, Euskaraldian parte hartzeagatik jasoko dituzten diru-laguntzak zehaztu zituzten: “Euskaraz argitaratutako karaktere bakoitzeko diru kopuru bat ezarri genuen, sinbolikoa, esker ona adierazteko nolabait. 37 euro karaktere bakoitzeko. Adibidez, 4.000 karaktereko artikulu batengatik 54.800 euro. Asko dela eman lezake, baina gastuak aintzat hartuta –leihaketa irekia deitu, euskaldun bat kontratatu, artikulua amaitzean finikitoa ordaindu, zuzenketa egingo duen enpresari ordaindu...– azkenean parrean geratzen zara. Ez bada galerak izaten dituzula, baina euskarak hori eta gehiago merezi du”.

Bigarren neurria kezka bati lotuta zegoen. Azaroan euskara doan ikasteko eskubidearen aldeko legea bozkatzekoa zen EAEko Legebiltzarra. Aurreko legegintzaldian lege bera onartu zen EAJren aldeko bozkarekin, eta ordutik norabide horretan pausurik eman ez den arren, berriz ere onartzeak izan zitzakeen ondorioekin kezkatuta zeuden komunikabide elebidun "ez-lerratuak". “Jendartea euskalduntzeak irakurle galera ekar liezaguke”, azaldu du iturriak. “Guztiok bat gentozen, ordea, administrazioak ezin diela herritarrei euskara inposatu doako ikasketa boluntarioa derrigortuz. Administrazioak egin behar duena da herritarrei aukera eman euskara sustatzeko dirua eman diezaioten administrazioari, norbere patrikatik, behetik gora eta modu parte hartzailean”. Ideia horretan oinarrituz adostu zuten, batetik eta inposaketak ekiditeko, EAJk azaroaren 19an legearen aurka bozkatuko zuela eta, bestetik eta euskara bultzatzeko, hurrengo EITB Maratoia euskara doan ikasteko dirua biltzera bideratuko zela. “Guk nahi genuen aurtengo Maratoia erabiltzea horretarako, euskarak merezi du, baina jada erabakita zegoen aurten herritarrei aukera eman nahi zitzaiela osasun publikoa indartzeko ekarpen pribatuen bitartez COVID-19aren aurkako borrokan. Euskarak merezi du, baina bizitzak ere bai, eta horregatik adostu genuen 2021eko Maratoirako uztea”.

Azaroaren 19an, bozkatu zen legea legebiltzarrean, eta EAJk aurka bozkatu zuen, PSE, PP-Ciudadanos eta Vox taldeekin batera. EAJko legebiltzarkide Aitor Aldasorok adierazi zuen "antzua" iruditzen zaiola "gaur egungo euskararen debatea" doakotasunera mugatzea. Hurrengo egunean, azaroak 20, Euskaraldia hasi zen.