Bertso “olinpiaden” historia infografia batean
Bertsolari Txapelketa Nagusien historian 18. edizioa da hastear den aurtengo hau. Infografia honetan ekartzen dizugu saioen aurreko tertulietan orojakile bihurtuko zaituen informazioa. Nork irabazi zuen txapela 80an? Noiz hartu zuen parte lehen aldiz emakume baten? Zein urtetan jo zioten txistu Xalbadorri eta zein zituen oholtzan kantulagun? Ez da egongo galderarik erantzuten jakingo ez duzunik. Ba al dakizu aurtengoa aspaldiko txapelketarik helduena dela?
Infografia xehetzera jo aurretik, bertan ez dagoen datu bat agertu nahi dizugu: adinarena. Nor izan da historia osoan, finalean kantatu duen bertsolari zaharrena? Eta gazteenak?
Txapelketaren historian finalean kantatu duen bertsolari zaharrena Txirrita da (76 urte zituen 1936an txapela jantzi zuenean) eta gazteenak 19 urterekin Unai Iturriaga (1993ko finalean) eta Sustrai Colina (2001eko finalean).
Aurtengo Txapelketa Nagusian parte hartuko duen bertsolari gazteena Gorka Pagonabarraga da (25 urte aurten) eta helduenak Unai Agirre eta Aitor Mendiluze (47na urte aurten) dira. Txapelketa honetan bertsolarien adin media 34 urtekoa da, 2017koan izan zen bezalaxe, eta azken 20 urteetako bataz besteko zaharrena da: 2001ean 27koa zen adin media eta geroztik igotzen joan da (2005ean 28 urtekoa zen media, 2009an 30ekoa, 2013an 33koa).
Hiru garai
Txapelketen historian hiru garai nagusi nabarmentzen ditu ARGIAren infografiak, antolatzaileen arabera eta gerrako etena tartean dela: lehen aroa, Euzko Gaztedik eta Euskaltzaleak eragileek gerra aurrean elkarlanean antolatutakoak (1935 eta 1936an); bigarren aroa, Euskaltzaindiak antolatutakoa, 1960tik 1980ra bitartekoa; eta gaur egunera arte iritsi dena, bertsolariek lehenik eta bertsozaleek ondoren autoantolatuta 1986tik hona egin dituztenak.
Txapelketa bakoitzean ikus daiteke zenbat pertsonak hartu zuten parte eta horietatik zenbat ziren gizonak eta emakumeak. 1986an Kristina Mardaras izan zen emakumeen txapelketetako bidea zabaldu zuena, eta bi Txapelketa Nagusi beranduago, 1993an, Amaia Telletxea eta Estitxu Arozena izan ziren Mardarasen bideari jarraitu ziotenak, Nafarroatik sailkatuak biak. Kontuan hartzekoa da hasierako txapelketetan antolatzaileak hautatzen zituela partaideak, eta finala zela jokatzen zen bakarra, kanporaketarik gabe. Beste Txapelketa Nagusi batzuetan, aldiz, izen ematea libre izan da, eta txapelketa gehienetan, berriz, partaideak aukeratzeko kanporaketak egin dira edo herrialdeetako txapelketen emaitzak hartu dira irizpide moduan.
Finalari begira: zenbat finalista berri, eta zein lurraldetakoak?
Infografian ikus daiteke finalak hiriz hiri egin duen bidea, aurten lehenengoz Iruñera iritsi arte. Finalera nor sailkatuko den jakinmina pizten du txapelketa bakoitzak, eta infografiak erakusten du zerrenda, baita hauen nolakotasuna ere: zenbat finalista berri izan ziren txapelketa bakoitzean, zein herrialdetakoak eta zenbat gizon-emakume.
Finalisten artean, txapeldunak nabarmenduko zaizkigu lehen begi kolpean.
Hauetako zein datu dira berriak zure ganbaran? Txukun ordenatuak al zenituen datu guztiak, edo uste ustelen bat ere bai tartean?
Abenduaren 18an, Euskal Herriko Bertsolari Txapelketako finaletik bueltan jarritako bertsoak.
Abenduaren 18an Nafarroa Arena euskararen erresonantzia kutxa bihurtu zuten 13.300 bertsozalek. Finala lehenengoz Nafarroan jokatzeaz gain, historiko bihurtu du finalisten osaerak, lehen aldiz hiru emakume aritu baitira kantuan, eta 55 urteren ondoren, nafar bat (edo... [+]
Txapeldunaren azken agurra bularrean kolpeka, bertsozalea bakarrik doa kotxera bidean. Sentsazio arraroak, berriak ditu eztarrian korapilatuta. Atea ixtearekin bat, orain bai, orain lasai askatuko du negarra.
Euskal Herriko txapela lortu du hirugarrenez Maialen Lujanbiok abenduaren 18an Iruñeko Nafarroa Arenan jokatu zen bertso finalean. Aldaketaz beteriko finala aipatu du jada txapelketako beterano denak, bai taldearen konposizio, bere sentsazio pertsonal eta lekuarengatik... [+]
Ezin ekidin Nafarroa Arena BEC-ekin alderatzea. Publikoa otzanago antzeman da, olatuak ez dira berehala altxa eta burrunbatik ere, amaiera arte, gutxi. Behin lehertutakoan, ordea, uhin expantsiboa hedatu da plazan. Egun lantsua izan dela nabarmendu dute eguneko protagonistek... [+]
Goizeko eta arratsaldeko saioetan zortzi finalistak aritu ostean, Amets Arzallus eta Maialen Lujanbio pasatu dira buruz burukora. Saioa buruz burukoan lehertu da, eta bi txapeldunek lazo gorriz biribildutako saioaren ostean... Maialen Lujanbio Zugasti da berriz ere txapelduna. [+]
Goizeko saioaren ostean, eguerdia hankak luzatzeko eta indarrak hartzeko baliatu dute entzuleek. Bati eta besteari entzunaz, buruz bururako izen ugari jasoko ditu galdetzen duenak, eta Ametsek bi bider botatako "parte" hitzen interpretazio anitzak ere bai... [+]
Hona egun osoan zehar Dani Blancok harrapatu dituen hainbat momentu:
Hona Bertsolari Txapelketa Nagusiko finalean goizeko saioan kantatu dituzten puntu-erantzun guztiak.
Iruñea bertsoaren hiriburu bihurtu da egun oso batez. Lehen aldiz bertan aritu dira jokatzen Txapelketa Nagusiko finala. Maialen Lujanbiok bere txapeldungoa jokatu du honako bertsolariekin: Aitor Mendiluze, Alaia Martin, Amets Arzalllus, Beñat Gaztelumendi, Joanes... [+]
Orain dela hiru hilabete abiatu zen Bertsolari Txapelketa Nagusia eta gaur amaituko da Iruñeko Nafarroa Arenan. Ibilbide honetan finalean abesteko txartela honako bertsolari hauek lortu dute: Aitor Mendiluze Gonzalez, Alaia Martin Etxebeste, Amets Arzallus Antia,... [+]
Nafarroa Arenan elkartu dira gaur zortzi finalistak, abenduaren 18rako motorrak berotzeko. Lehen aldiz Iruñean egingo den Txapelketa Nagusiko finala handia izango da: 13.000 ikusle elkartuko dira, nazioartetik 30 gonbidatu izango dira eta 350 lagun arituko dira antolaketa... [+]