Beroari aurre egiteko landareengandik ikasi
Ez gaude udaren erdian baina uda-bihotza ari du eta uda mina jasanezina da. Giro zakar hauen emana ugaritzen ari dela diote. Nik ez dakit; lehen ere nonbaiteko suak erretzen zituen uztailak eta agorrilak.
Etengabeko aldaketaren egungo hinkari “klima aldaketa” esaten diogu, milioika urtean aldatzen den lehen aldia delakoan edo… Berotze aldi honetan jan eta elikatzen segi nahi badugu, beroak jo baina gori-belztu baino lehenago landareek hartzen dituzten erabakiak eta horien araberako jokabideak ezagutzen hasi beharko dugu berandu baino lehen. Landare bakoitzak hautatzen eta jokatzen du bere ibilmoldea.
Uda parteko ohiko galdera izaten da hostoak kiribildu eta makurtzen dituen tomate landarea (Solanum lycopersicum) zenbat eta zer maiztasunekin ureztatu behar den. Tomatea basamortu ertzetik datorren landarea da. Beroaren berri ez diogu guk emango; horrexegatik hain pattal bizitzen da gure isuri atlantiarrean. Landare gehienek hostoak lurraren plano paralelotan zabaltzen dituzte, eguzkiaren bila. Bada tomatea bezalako landare berozale batek hostoak tolestu eta makurtzen baditu, bero ikaragarria dagoela esaten ari zaigu. Ezin du hostoak tente, zabal eta guri eusteko adina ur sustraietatik igo eta nahiago du eguzki gutxiago hartu eta bizitzetik irauterako koska jaitsi. Ahal bezain pronto igoko du atzera. Berdin jokatzen dute hosto handiak dituzten kuia erraldoiak (Cucurbita pepo) eta Gernikako kuiak (Cucurbita moschata) ere.
Euskal Herriko hegoaldeko lurretan bizi den asta-uraza (Lactuca serriola) zaildua da lan horietan. Beroaldi handienak baliatzen badaki. Inguruko landareek beroak gorena jotzerako hazi, loratu eta haziak eman dituzte eta zimeldu dira. Berak bakardade horrek eskaintzen dion elikagaiak sustrairatzeko parada mauka bihurtzen du, eta hazi, garatu, loreak zabaldu eta haziak hedatzen ditu. Horretarako estrategia ezin asmotsuagoa, buruargiagoa eta zoliagoa borobildua du. Hostoak ez ditu lurraren plano paraleloan zabaltzen, bertikalean baizik. Horrela goiznabarrean eta ilunsentian soilik jotzen du eguzkiak, ahulena denean; eta eguzkia hobeto saihesteko hostoen plano bertikala ipar-hego norabidean dago. Hosto horiek argizarizko estaldura dute, eta kolore berde argi-argia, glaukoa, argia islatzeko. Inguruan landare gutxirekin, animalia belarjaleen hortzak uxatzeko kirats ederra eta eragin psikotropiko nabarmenak dituen latex toxikoa ditu.
Asta-urazak ipar-hego norabidea argi du. Guk noranzko ibilmoldea egin nahi dugu gure (alaba-semeen) etorkizuneko elikadurarekin?
Gaur abiatu da Bizi Baratzea Orrian kide egiteko kanpaina. Urtaro bakoitzean kaleratuko den aldizkari berezi honek Lurrari buruzko jakintza praktikoa eta gaurkotasuneko gaiak jorratuko ditu, formato oso berezian: poster handi bat izango du ardatz eta tolestu ahala beste... [+]
Noizbait. Noiz izan ote zen? Noizbait landareren batek lorea egitea erabaki zuen. Bai, bai, landareek ere erabakiak hartzen dituzte, eta guk maiz ez bezala, erabakiak bete egiten dituzte. Eta loreak sortu zituzten.
Iruñean bizi ziren Iñaki Zoko Lamarka eta Andoni Arizkuren Eseberri gazteak, baina familiaren herriarekin, Otsagabiarekin, lotura estua zuten biek betidanik. “Lehen, asteburuetan eta udan etortzen ginen eta duela urte batzuk bizitzera etorri ginen”, dio... [+]
Katalanen ustetan artzainak engainatzen omen ditu hegazti honek: “enganyapastors”. Espainiar eta latindarrek, aldiz, ahuntzari esnea kentzen diola diote, hortik datorkio hain zuzen ere izen zientifikoan (Caprimulgus europaeus) islatzen den caprimulgus (capra... [+]
Festa egiteko musika eta kontzertu eskaintza ez ezik, erakusketak, hitzaldiak, zine eta antzerki ikuskizunak eta zientoka ekintza kultural antolatu dituzte eragile ugarik Martxoaren 8aren bueltarako. Artikulu honetan, bilduma moduan, zokorrak gisa miatuko ditugu Euskal Herriko... [+]
Udaberri aurreratua ate joka dabilkigu batean eta bestean, tximeletak eta loreak indarrean dabiltza. Ez dakit onerako edo txarrerako, gure etxean otsailean tximeleta artaldean ikustea baino otsoa ikustea hobea zela esaten baitzen.
Nori ez zaio gustatzen ahuakatea? Ia denok atsegin dugu fruitu berri hori, di-da amaren batean etxekotu zitzaigun. Zenbat urte da ba dendaero ikusten hasi garela? Gure mahaietara iritsi aurretik, historia luzea du.
Gipuzkoako hamaika txokotatik gerturatutako hamarka lagun elkartu ziren otsailaren 23an Amillubiko lehen auzo(p)lanera. Biolur elkarteak bultzatutako proiektu kolektiboa da Amillubi, agroekologian sakontzeko eta Gipuzkoako etorkizuneko elikadura erronkei heltzeko asmoz Zestoako... [+]
Leihatila honetan behin baino gehiagotan azaldu ditugu Ama Naturaren engainuak bere izakiak babestearren. Batzuetan, erle edo liztor itxura zuten euliak ekarri ditugu, beste batzuetan inongo arriskurik ez duten arrisku-kolorazioko intsektuak ere bai (kolorazio aposematikoa... [+]
Administrazio Epaitegiak arrazoia eman dio EH Bilduk Lizarrako plantilla organikoaren hizkutnz profilen aurka jarritako helegiteari.
Emakume bakoitzaren errelatotik abiatuta, lurrari eta elikadurari buruzko jakituria kolektibizatu eta sukaldeko iruditegia irauli nahi ditu Ziminttere proiektuak, mahai baten bueltan, sukaldean bertan eta elikagaiak eskutan darabiltzaten bitartean.
Ibon galdezka etorri zait Bizibaratzea.eus webguneko kontsultategira. Uda aurre horretan artoa (Zea mays) eta baba gorria (Phaseolus vulgaris) erein nahi ditu. “Arto” hitza grekotik dator eta oinarrizko jakia esan nahi du, artoa = ogia; arto edo panizo edo mileka... [+]
Nekazal eremu lehor baten erdian ageri da putzua. Txikia da tamainaz, eta ez oso sakona. Egunak dira euririk egiten ez duela, baina oasi txiki honek oraindik ere aurretik bildutako urari eusten dio. Gauak eremua irentsi du eta isiltasunaren erdian kantu bakarti bat entzun da... [+]
Zuhaitza esnatzear dago, kimuak ageri dira adarretan. Gutxi falta da loraldirako, laster aro berria hasiko du, indarberrituta.
Hotza gogor ari du. Ez denean, baina aurtengo neguan lurralde batzuk ederki jotzen ari du. Eta intsektuek nola irauten dute, udaberriarekin indarrean berragertzeko? Kaleko galdera izan dut bart. Hortik intsektuen adimendu eta buruargitasunera koxka ttikia dago. Berritu ditugu... [+]