Beroari aurre egiteko landareengandik ikasi
Ez gaude udaren erdian baina uda-bihotza ari du eta uda mina jasanezina da. Giro zakar hauen emana ugaritzen ari dela diote. Nik ez dakit; lehen ere nonbaiteko suak erretzen zituen uztailak eta agorrilak.
Etengabeko aldaketaren egungo hinkari “klima aldaketa” esaten diogu, milioika urtean aldatzen den lehen aldia delakoan edo… Berotze aldi honetan jan eta elikatzen segi nahi badugu, beroak jo baina gori-belztu baino lehenago landareek hartzen dituzten erabakiak eta horien araberako jokabideak ezagutzen hasi beharko dugu berandu baino lehen. Landare bakoitzak hautatzen eta jokatzen du bere ibilmoldea.
Uda parteko ohiko galdera izaten da hostoak kiribildu eta makurtzen dituen tomate landarea (Solanum lycopersicum) zenbat eta zer maiztasunekin ureztatu behar den. Tomatea basamortu ertzetik datorren landarea da. Beroaren berri ez diogu guk emango; horrexegatik hain pattal bizitzen da gure isuri atlantiarrean. Landare gehienek hostoak lurraren plano paralelotan zabaltzen dituzte, eguzkiaren bila. Bada tomatea bezalako landare berozale batek hostoak tolestu eta makurtzen baditu, bero ikaragarria dagoela esaten ari zaigu. Ezin du hostoak tente, zabal eta guri eusteko adina ur sustraietatik igo eta nahiago du eguzki gutxiago hartu eta bizitzetik irauterako koska jaitsi. Ahal bezain pronto igoko du atzera. Berdin jokatzen dute hosto handiak dituzten kuia erraldoiak (Cucurbita pepo) eta Gernikako kuiak (Cucurbita moschata) ere.
Euskal Herriko hegoaldeko lurretan bizi den asta-uraza (Lactuca serriola) zaildua da lan horietan. Beroaldi handienak baliatzen badaki. Inguruko landareek beroak gorena jotzerako hazi, loratu eta haziak eman dituzte eta zimeldu dira. Berak bakardade horrek eskaintzen dion elikagaiak sustrairatzeko parada mauka bihurtzen du, eta hazi, garatu, loreak zabaldu eta haziak hedatzen ditu. Horretarako estrategia ezin asmotsuagoa, buruargiagoa eta zoliagoa borobildua du. Hostoak ez ditu lurraren plano paraleloan zabaltzen, bertikalean baizik. Horrela goiznabarrean eta ilunsentian soilik jotzen du eguzkiak, ahulena denean; eta eguzkia hobeto saihesteko hostoen plano bertikala ipar-hego norabidean dago. Hosto horiek argizarizko estaldura dute, eta kolore berde argi-argia, glaukoa, argia islatzeko. Inguruan landare gutxirekin, animalia belarjaleen hortzak uxatzeko kirats ederra eta eragin psikotropiko nabarmenak dituen latex toxikoa ditu.
Asta-urazak ipar-hego norabidea argi du. Guk noranzko ibilmoldea egin nahi dugu gure (alaba-semeen) etorkizuneko elikadurarekin?
Zuhaitzen eta arbolen sarobean nabil azken urte hauetan. Larrean, abaroan eta biaoan hor nabil atera ezinik. Zuhaitzei eta arbolei aparteko begirunea diedala jabetua izango zara, tarteka behinik ARGIAren Bizi Baratzea txoko honetan ibiltzen bazara. Eta azkenaldi honetan,... [+]
Mahaño Lanathoua 2017an hasi zen aitaren lurretan arbolak landatzen, oihan baratzea lantzeko ideiarekin. “Hasieran asmoa ez zen horretatik ekonomia bat sortzea, gure buruaskitasunerako bidean pausoak ematea baizik”, gogoratu du laborariak. Baina, landaketekin... [+]
Duela gutxiko kontua da. Iberiar katamotza (Lynx pardinus), mundu mailako felino espezie mehatxatuenetarikoa, “galtzeko arriskuan” egotetik “kaltebera” kategoriara igaro da IUCNren Espezie Mehatxatuen Zerrenda Gorrian. Espeziea kontserbatzeko egindako... [+]
Nekazaritzaz eta abeltzaintzaz askotan entzuten da lanbide "oso lotua" dela, jai egunik edo oporrik ez dela existitzen. Ipar Euskal Herriko Onetik eta Etxaldia gasnategiek, Berria eta Aldudeko Esne Kooperatibekin elkarlanean, laborariei bakantzak bermatzeko egitasmoa... [+]
Txikitan kaian arrantzatu ohi genituen ‘pantxito’ gehienak ziurrenik bisiguak izango ziren, baina nekez ikusten genituen bisigu handiak. Izatekotan, jatetxe ezagunetan izango zen, arraindegietako bisigu gehienak kanpotik ekarriak ziren bitartean. Egun, kostaldeko... [+]
Galdera hau jaso berria dut Bizi Baratzeako postontzian: "Gaia San Joan bezperako familia afarian atera huen, Unanue sagardotegian, Azpeitian. Seguran Santa Engrazia egunean erein behar ditugun haziak bedeinkatzen dira. Erein beharreko hazi guztiak eramatea komeni al da?,... [+]
2022an Nafarroako Liburutegien Sareak martxan jarritako proiektu berezia da hazien liburutegia. Clara Flamarique Goñi da Nafarroako Gobernuaren liburutegi zerbitzuko proiektuen arduraduna, eta honela gogoratu ditu hastapenak: “Zaragozako liburutegian martxan zuten... [+]
Ur azaletik gertu dabiltza arrainak igerian. Zerbait uretarantz gerturatzen ari da, hegan: arrano bat dator, bere atzaparrak aurrerantz luzatuta eta zaplast! Uretan sartu da, bete betean. Arraina harrapatu ostean burua uretatik atera du arranoak, baina arrainak hondorantz egiten... [+]
Bost hilabete bete dira otsailaren 6an traktoreen mobilizazioak hasi zirenetik. Mirene Begiristainek eta Isabel Alvarezek ekofeminismoaren betaurrekoak jantzita aztertu dituzte mobilizazio hauek eta fokutik kanpo geratu diren laborariak eta aldarrikapenak ekarri dituzte lehen... [+]
Ingurumena, bioaniztasuna, uraren gestioa eta haurren beharrak oinarri hartuta, ikastetxeetako patioak aldatzeko proiektu kolektiboa jarri dute martxan Pirinio Atlantikoetan; Euskal Herriko lau herrik hartuko dute parte. Iruñean ere, itzal eta landare gehiago izango... [+]
A zer lanak ematen dizkigun! Txoratzen gaitu tomateak (Solanum lycopersicum). Artaxoakoa dela, edo Tuterako Itsusia, edo Aretxabaletakoa, edo Erandiokoa, pikoluzea, gerezia dela, madari tomatea dela, Igeldo, mendigorria, transgenikoa dela, Eusko Labela dela, idi-bihotza, korta... [+]
Joxe Blanco Gomez laudioarra Lamuzanaturgunea blog-aren bultzatzaile eta Laudiokolore ekimeneko kidea da. Urteak daramatzate Laudion basa landareen inguruko sentsibilizazioa eta formazioa egiten, eta maiatzean, Arraño mendiko baso orkideen inguruko jardunaldiak egin... [+]
Kakalardo adar-luze honen irudiak ez du zalantza izpirik uzten: ez du parekorik. Gure lurretan, eta Europa osoan ere, genero honetako espezie bakarra da. Bere tamaina handiak (kakalardo bat izateko, noski) eta bere kolorazioak gure begietan betiko txertatzen dira ikusteko... [+]