Beroaren ondorioz 47.000 pertsona baino gehiago hil ziren iaz Europan
Mundu mailan erregistratutako urterik beroena izan zen, eta Europako bigarren beroena, ISGlobalek egindako azterlanaren arabera. Europa hegoaldeko estatuak dira heriotza-tasa handienak dituztenak. Parisko Akordioan zehaztutako helburuak ez dira betetzen ari.
2023. urtean 47.000 pertsona baino gehiago hil ziren Europan tenperatura altuen ondorioz, Bartzelonako Osasun Globaleko Institutuak (ISGlobal) 35 estatuetan egindako azterlan baten arabera. Mundu mailan erregistratutako urterik beroena izan zen, eta Europan erregistratutako bigarren beroena. Azterlanaren arabera, bi beroaldik eragin zuten hilkortasun orokorraren %57 baino gehiago (27.000 heriotza baino gehiago), uztailaren erdialdean eta abuztuaren amaieran izan zirenak. Guztira 47.690 heriotza izan direla kalkulatu dute, eta informatu dute horietatik 47.312 (alegia, %99,2) izan zirela urteko aldirik beroenean (maiatzaren 29tik urriaren 1era). ISGlobalek 2022. urteko datuei buruz egindako azterlanak erakutsi zuen urte horretako udako beroak 61.000 heriotza inguru eragin zituela, azken hamarkadan beroarekin lotutako hilkortasun-kargarik handiena.
2023an beroarekin lotutako heriotzen kopurua handiagoa izan daitekeela uste dute ikertzaileek. Eguneroko hilkortasun-erregistrorik eta erregistro homogeneorik ez zegoenez, azterlana egiteko Eurostateko heriotzen asteko zenbaketak erabili behar izan dituzte. Lancet Regional Health – Europe aldizkarian argitaratutako ikerketa batean, ikertzaileek adierazi dute asteroko datuen erabilerak beroarekin lotutako hilkortasun-karga gutxiestea ekarri dezakeela, eta joera hori zuzentzeko metodologia baten erabileraren bitartez, kalkulatu dute 2023an heriotzak 58.000 inguru izan zitezkeela.
Beroarekiko urrakortasuna gutxitu egin da
ISGlobalaren kalkuluen arabera, 2023an erregistratutako tenperaturak 2000-2004 aldian erregistratu izan balira, beroarekin lotutako heriotzak 85.000 baino gehiago izango ziren, hau da, 2015-2019 aldiarekin konparatuta %80 handiagoa. ISGlobaleko ikertzaile Elisa Gallok adineko pertsonen kasua azpimarratu du, eta kalkuluen arabera, 80 urtetik gorako pertsonei dagokionez, beroarekin lotutako heriotzen kopurua bikoiztu egingo litzateke. “Gure emaitzek erakusten dute mende honetan gizartea tenperatura altuetara egokitzeko prozesuak izan direla, eta azken udetako beroaren eta heriotza-tasaren urrakortasuna nabarmen murriztu dutela”, adierazi du aipaturiko ikertzaileak.
Azterlanaren arabera, emakumeek eta adineko pertsonek beroarekiko urrakortasun handiagoa dute. Beroarekin lotutako heriotza-tasa %55 handiagoa izan zen emakumeetan gizonetan baino. Hiltzen diren gehien gehienak 80 urtetik gorako pertsonak dira.
Europa hegoaldeko estatuak, heriotza-tasa handienak dituztenak
Aztertu dituzten 35 estatuetako heriotzen zenbatespena egin dute. Kopuru absolututan, beroaren ondorioz hildako 47.690 pertsonen artean, Italian, Espainian eta Alemanian izan dira heriotza gehien.
Grezian 393 heriotza izan dira milioi biztanleko, Bulgarian 229, Italian 209, Espainian 175, Txipren 167, eta Portugalen 136.
Hego Euskal Herrian, Bizkaian gehien
Araba, Gipuzkoa, Bizkaia eta Nafarroako kalkuluak egin dituzte. Beroaren ondorioz guztira hildako pertsonei dagokionez, Bizkaian 211 pertsona hil ziren, Gipuzkoan 121, Nafarroan 56, eta Araban 40.
Milioi biztanleko beroak eragindako heriotza-tasari dagokionez, Bizkaiak (185) eta Gipuzkoak (168) dituzte kopuru handienak, ondoren Arabak (123), eta azkenik Nafarroak (85).
Parisko Akordioa ez da betetzen ari
Europako Ikerketa Kontseiluaren Consolidator EARLY-ADAPT bekako ikertzaile Joan Ballester Claramunt kritiko agertu da Parisko Akordioan planifikatu ziren helburuak ez betetzeagatik: “2023an, ia egunen erdiek Parisko Akordioak ezarritako 1,5°C-ko muga gainditu zuten, eta Europa munduko batez bestekoa baino bi aldiz azkarrago berotzen ari da. Proiekzio klimatikoek adierazten dutenez, litekeena da 1,5°C-ko muga 2027. urtea baino lehen gainditzea, eta horrek aukera-leiho oso txikia uzten digu".
2015eko Parisko Akordioan, estatuek hitzartu zuten munduko gainazalaren bataz besteko tenperaturak epe luzera industriaurreko mailekiko 2ºC-tik behera egon behar zuela, eta 1,5ºC inguruan mugatzeko ahaleginak egin behar zituztela, United Nations Climate Change-k jaso duenez. “Premiazkoa da estrategiak aplikatzea are gehiago murrizteko datozen uda beroagoen heriotza-karga”, adierazi du aurrez aipaturiko Europa Ikerketa Kontseiluko ikerlariak.
Azken hamar urteetan turismoak eragindako CO2 isurketen emendioa ekonomia orokorrarena baino bi aldiz handiagoa izan da. Nature Communications aldizkari zientifikoak abenduaren 10ean plazaratu ikerketaren emaitzak dira.
Hizkuntza matematikoa ondo ulertu eta interpretatzeak badu garrantzia ikasketa prozesuan; horixe esan ohi diegu guk geure ikasleei, bederen. Matematiken lengoaia unibertsala da, eta oro har, interpretaziorako errore marjina txikia izan ohi da. Nekez marraztuko genuke hiruki bat... [+]
Bide honetatik jarraituta, mende amaierarako, 5.000 milioi pertsona baino gehiago biziko dira lur idorretan. Arazo humanitario, ekonomiko eta sozial ugari eragingo lituzke horrek.
Duela gutxi, larrialdi klimatikoa zertan zetzan galderaren aurrean, zientzialari batek erantzun bikain hau eman zuen: “Begira, larrialdi klimatikoa hauxe da, zure mugikorrean muturreko fenomeno meteorologikoei loturiko gero eta bideo gehiago ikusten dituzu, eta konturatzen... [+]
Hegosudandar gehienak txirotasun larrian bizi izan dira azken bi mendeotan gutienez, eta zoritxarrez, estatu independente bihurtzeak ez die egoera hobetu, munduko herrialde txiroena baita, hainbat gerra tarteko. Testuinguru oso hauskor horretan klima aldaketak zailtasun berri... [+]
Azken asteotan, arkitekturan dihardugunontzat ez da posible izan Valentziako klima gertaera gure lan hizketaldira ez ekartzea. Uraren ibilbidea eraikinen estalkietan, estolderietan, plazetan eta parkeetan pentsatu eta diseinatu behar ditugulako. Ongi dakigu giza eskalako ur... [+]
COP29 hasi da astelehen honetan Bakun, Azerbaijanen hiriburuan. 197 herrialde dira foro honetako kide eta horiez gain mundu osoko sare zibilaren milaka pertsona hurbilduko dira bertara, gobernuen jarduna jarraitzeko. Aurtengo gai izarra finantzazioa izango da.
Copernicus ingurumen behategiaren arabera 2024ak errekorra hautsiko du Lurreko tenperaturari dagokionez, eta hori bakarrik ez, industria aurreko garaiko batez bestekoa baino 1,5ºC altuagoa izango da lehen aldiz.
Gero eta egoera larriagoan daude munduko oihanak, klima aldaketak ekarritako bero uhin eta lehorteek bultzatzen dituzten suteengatik, bertzeak bertze. Latitude ertain eta borealetan klima jadanik aldatu arren, oihanak orain arte oso guti prestatu ditugu aldaketari, batez ere... [+]
Valentzian denboraleak eragindako hildakoen eta kalteen atzean faktore meteorologiko hutsak daudela pentsatzea inozoegia litzateke. Generalitateak larrialdia nola kudeatu duen salatu du askok, baita multinazionalen negozio egarria lehenetsi dela ere. Eta gune pobreenak kaltetu... [+]
Denborale batek hondamendia eragin du Mediterraneo mendebaldean, eta gutxienez 92 dira hildakoak eta dozenaka desagertu daude. Halako ekaitz bortitzen arrazoiak kostaldearen txikizioan bilatu behar direla ohartarazi zuen Millán Millán meteorologoak. Eta soluzioa... [+]
Txorien migrazioen mapak argi uzten digu hegazti migratzaileentzat pasabide interesgarri eta aberatsa dela Euskal Herria. 350 bat hegazti espezie zenbatzen ditugu negurako kanpora doazenen zein bertara datozenen eta migrazio-bidean atseden hartzeko pausagune dutenen artean. Bizi... [+]
Pertsona batzuek kapitalismoa "besarkatzen" dute, konturatu gabe arazoa sistema berean dagoela; planeta mugatu batean hazkundea etengabe bilatzean. Energia intentsiboak ekoizteko modu guztiak mundua irensten ari dira.
Karibea eta Ipar Amerika jo dituen Helene urakanak erakutsi bezala, klima aldaketak indarturiko muturreko eguraldien kostua kolosala da. Hainbertze, non eta aseguruak horren arabera garestituko diren, arrisku berriei aurre egiteko asmoz. Klimaren bilakaera hori gelditu ezean,... [+]
Artikoari begira jarri eta XXI. mendeko erronka eta arazo handienez hitz egiten bukatzen dugu aski fite: geopolitika, edo hobeki erran gerlak eta klima larrialdia. Horretaz kontziente, Artikoko Batzarraren baitan egin ahala eraikitzaile eta bakezale izateko jarrera izan dute... [+]