Beroaren ondorioz 47.000 pertsona baino gehiago hil ziren iaz Europan
Mundu mailan erregistratutako urterik beroena izan zen, eta Europako bigarren beroena, ISGlobalek egindako azterlanaren arabera. Europa hegoaldeko estatuak dira heriotza-tasa handienak dituztenak. Parisko Akordioan zehaztutako helburuak ez dira betetzen ari.
2023. urtean 47.000 pertsona baino gehiago hil ziren Europan tenperatura altuen ondorioz, Bartzelonako Osasun Globaleko Institutuak (ISGlobal) 35 estatuetan egindako azterlan baten arabera. Mundu mailan erregistratutako urterik beroena izan zen, eta Europan erregistratutako bigarren beroena. Azterlanaren arabera, bi beroaldik eragin zuten hilkortasun orokorraren %57 baino gehiago (27.000 heriotza baino gehiago), uztailaren erdialdean eta abuztuaren amaieran izan zirenak. Guztira 47.690 heriotza izan direla kalkulatu dute, eta informatu dute horietatik 47.312 (alegia, %99,2) izan zirela urteko aldirik beroenean (maiatzaren 29tik urriaren 1era). ISGlobalek 2022. urteko datuei buruz egindako azterlanak erakutsi zuen urte horretako udako beroak 61.000 heriotza inguru eragin zituela, azken hamarkadan beroarekin lotutako hilkortasun-kargarik handiena.
2023an beroarekin lotutako heriotzen kopurua handiagoa izan daitekeela uste dute ikertzaileek. Eguneroko hilkortasun-erregistrorik eta erregistro homogeneorik ez zegoenez, azterlana egiteko Eurostateko heriotzen asteko zenbaketak erabili behar izan dituzte. Lancet Regional Health – Europe aldizkarian argitaratutako ikerketa batean, ikertzaileek adierazi dute asteroko datuen erabilerak beroarekin lotutako hilkortasun-karga gutxiestea ekarri dezakeela, eta joera hori zuzentzeko metodologia baten erabileraren bitartez, kalkulatu dute 2023an heriotzak 58.000 inguru izan zitezkeela.
Beroarekiko urrakortasuna gutxitu egin da
ISGlobalaren kalkuluen arabera, 2023an erregistratutako tenperaturak 2000-2004 aldian erregistratu izan balira, beroarekin lotutako heriotzak 85.000 baino gehiago izango ziren, hau da, 2015-2019 aldiarekin konparatuta %80 handiagoa. ISGlobaleko ikertzaile Elisa Gallok adineko pertsonen kasua azpimarratu du, eta kalkuluen arabera, 80 urtetik gorako pertsonei dagokionez, beroarekin lotutako heriotzen kopurua bikoiztu egingo litzateke. “Gure emaitzek erakusten dute mende honetan gizartea tenperatura altuetara egokitzeko prozesuak izan direla, eta azken udetako beroaren eta heriotza-tasaren urrakortasuna nabarmen murriztu dutela”, adierazi du aipaturiko ikertzaileak.
Azterlanaren arabera, emakumeek eta adineko pertsonek beroarekiko urrakortasun handiagoa dute. Beroarekin lotutako heriotza-tasa %55 handiagoa izan zen emakumeetan gizonetan baino. Hiltzen diren gehien gehienak 80 urtetik gorako pertsonak dira.
Europa hegoaldeko estatuak, heriotza-tasa handienak dituztenak
Aztertu dituzten 35 estatuetako heriotzen zenbatespena egin dute. Kopuru absolututan, beroaren ondorioz hildako 47.690 pertsonen artean, Italian, Espainian eta Alemanian izan dira heriotza gehien.
Grezian 393 heriotza izan dira milioi biztanleko, Bulgarian 229, Italian 209, Espainian 175, Txipren 167, eta Portugalen 136.
Hego Euskal Herrian, Bizkaian gehien
Araba, Gipuzkoa, Bizkaia eta Nafarroako kalkuluak egin dituzte. Beroaren ondorioz guztira hildako pertsonei dagokionez, Bizkaian 211 pertsona hil ziren, Gipuzkoan 121, Nafarroan 56, eta Araban 40.
Milioi biztanleko beroak eragindako heriotza-tasari dagokionez, Bizkaiak (185) eta Gipuzkoak (168) dituzte kopuru handienak, ondoren Arabak (123), eta azkenik Nafarroak (85).
Parisko Akordioa ez da betetzen ari
Europako Ikerketa Kontseiluaren Consolidator EARLY-ADAPT bekako ikertzaile Joan Ballester Claramunt kritiko agertu da Parisko Akordioan planifikatu ziren helburuak ez betetzeagatik: “2023an, ia egunen erdiek Parisko Akordioak ezarritako 1,5°C-ko muga gainditu zuten, eta Europa munduko batez bestekoa baino bi aldiz azkarrago berotzen ari da. Proiekzio klimatikoek adierazten dutenez, litekeena da 1,5°C-ko muga 2027. urtea baino lehen gainditzea, eta horrek aukera-leiho oso txikia uzten digu".
2015eko Parisko Akordioan, estatuek hitzartu zuten munduko gainazalaren bataz besteko tenperaturak epe luzera industriaurreko mailekiko 2ºC-tik behera egon behar zuela, eta 1,5ºC inguruan mugatzeko ahaleginak egin behar zituztela, United Nations Climate Change-k jaso duenez. “Premiazkoa da estrategiak aplikatzea are gehiago murrizteko datozen uda beroagoen heriotza-karga”, adierazi du aurrez aipaturiko Europa Ikerketa Kontseiluko ikerlariak.
Munduko erakunde militar suntsitzaileenak 75 urte bete ditu, eta eztei horiek behar bezala ospatzeko, esan du bere kideek gehiago gastatu beharko dutela armetan. Gainera, urtemugaren goi bileran beste potentzien kontrako gerra hauspotu du NATOk, Txinaren eta Errusiaren kontrako... [+]
Akainak edo kaparrak batetik, eltxo tigreak bestetik, Euskal Herrian duten presentziaz eta gurean dauden espezieez mintzatu zaigu Aitor Cevidanes ikertzailea. Osasuna eta ingurumena hizpide, dituzten arriskuez, herritarron uste faltsuez eta klima aldaketaren nahiz gizakion... [+]
Klimari buruzko datuak jasotzen dituen Copernicusen arabera, hamahirugarren hilabetez jarraian errekorra hautsi da aurtengo ekainean. Parisko Akordioan hitzartutako 1,5ºC-en helburua ez da bete eta egoera aldatzen ez bada, errekor negatibo berriak izango direla aurreikus... [+]
Ingurumena, bioaniztasuna, uraren gestioa eta haurren beharrak oinarri hartuta, ikastetxeetako patioak aldatzeko proiektu kolektiboa jarri dute martxan Pirinio Atlantikoetan; Euskal Herriko lau herrik hartuko dute parte. Iruñean ere, itzal eta landare gehiago izango... [+]
Zeintzuk dira gure benetako beharrizanak ondo bizitzeko? Zer da ondo bizitzea? Galdera hauei erantzutea funtsezkoa da gehiegikeriaren gizartean, are gehiago larrialdi klimatiko, ekologiko eta zibilizazio krisiaren garaiotan.
Azken urteotan nabaritu den beroketa globalaren emendatzea neurri batean kutsadura murriztearen ondorioa da, hain zuzen, murriztuz doazen aerosol sufredunen isurketek, berez, berotegi efektuaren zati bat konpentsatzen dutelako. Paradoxa horrek egoera berri batean sartzen gaitu,... [+]
Ostegunean hasi da uda. Hartara, udaberriko eguraldiaren balorazioa eta udakoaren iragarpena egin du gaur AEMETek. Apirila 1961az geroztik hilabeterik lehorrena izan den arren, udaberri “arrunta” izan da eta uda ohi baino beroagoa izatea aurreikusi dute.
Elba ibaiaren arroa, 1417. Lehorteak eraginda ibaiaren mailak nabarmen egin zuen behera, eta norbaitek ur maila markatu zuen harri batean, idazkun bat zizelkatuta: “Harri hau berriro ikusten baduzu, negar egingo duzu. Ura maila honetan zegoen 1417... [+]
Ozeano Barean, atoloi apalez osatuak, Marshall uharteak dira klima aldaketaren aurrean herrialde hauskorrenetakoak, itsas mailaren gorakadak zuzenki mehatxatzen dituelako. Bertako gobernuak egokitze plan sakon eta zehatz bat martxan jarri du, biztanleekin elkarlanean, behetik... [+]
Teofanes Aitorlea kronikalariak jaso zuenez, 763-764ko negua inoizko hotzenetakoa izan zen Konstantinoplan. Elurrak eta izotza hartu omen zuten bizantziar hiriburua eta Bosforon iceberg bat ere ikusi omen zuten.
Orain arte klima hoztea, besteak beste, jarduera... [+]
Frantziako Estatuaren menpe segitzen duen Indiako Ozeanoko Mayotte irlan biderkatuz doaz kolera kasuak. Uraren kudeaketa kaskarra izan ohi da eritasun horren zabalpenaren arrazoietan eta, hain justu, uraren krisi gogorrari aurre egin nahian dabiltza bertako herritarrak. Bigarren... [+]
Etiopia, Somalia eta Kenyako hainbat eskualdetan ia hiru urtez euririk gabe egon ondoren, azkenaldian urpetuak izan dira. Sasoi kontrasteak ohikoak izanik ere eskualde hartan, klima aldaketarekin larritzen dira, eta euriak hobeki baliatzeko hainbat tokiko ekimen garatzen ari... [+]