Benkut jendea
Arantza, ba al dakizu zertarako dituzten arantzak landareek? Landare batzuek arantzak janzten dituzte, zergatik ote?
Aspaldi batean azaldu nizuen hemen Aiako Etxetako Inaxio zenak dotore asko kontatutako laharraren (Rubus ulmifolius eta R. fruticosus) ezkontzaren istorioa. Hona llabur: laharrak ezkondu egin nahi zuen eta ingurukoek ez zioten baimenik eman, di-da batean eman zien erantzuna eta madarikazioa, "ezin banaiz ezkondu aldamenetik igarotzen den guziari helduko diot". Eta nola arraio helduko dio laharrak edozeini? Adarrak xirmendu edo aihen antzekoak luza eta luzatu eta haiek arantzaz jantzi. Arantza behar.
Era askotako arantza dago. Batzuk, laharrarenak bezala heldu eta eusteko dira; forma berezia dute, igitagiarena, eta punta txorrotxa, baina oina lodi eta sendoa. Beste batzuk mehe, luze, zuzenak dira, heltzeko ez baina txixt edo zazta sartzeko aproposak. Batzuek hautsi eta larru azalean sartuta eraman eta pasmoa edo tetanosa sortzeko dituzte; handik atzera ederki gogoan izango duzu. Beste batzuek zaztatekoa eman eta zauria besterik ez dizute utziko, hori ere oroigarri.
Euskaldunok emanhartu joria izango genuen gure paisaiako arantzadunekin, eta horren adierazpen zabala dugu hizkuntzan. Zenbat izen arantza esateko! Erren, elorri, otaerren, zi, ziri, xats, zizpir, zizkir larrantza, zizta, xixta, burna, ezten, erren, benkut, espi, eskarda, zizpiot, ar, ezkalda, kizki… eta nik ez dakizkidanak…
Hau bezalako artikulu hautatuak biltzen zituen 111 hostoz eta orriz jantzi liburuan Alex Mendizabal lagunak bere baratzeko 50 artikuluetatik ahabia (Vaccinium myrtillus) gai zuena hautatu zuen, “Bihotzeko oketa”. Bertan, “sasitza” hitzaren sinonimo katea eransten nuen: sastraka, arantzadi sasi, elortegi, sasitza, sastra, satar, elorrieta, elorrilardi, txaga, txaraka, sastrakatza, sasiarte, lahardi, elordi, arantzarte, larrarte, elorrarantzadi, barda eta ardui. Liburu hori gaur idatziko banu beste hauek ere soka horretan lirateke: arantzaga, arantzarte, sasitegi, elorriaga, txara, txaradi, sastrakadi, arantzate, arantzategi eta sastrapa.
Hainbeste hitzekin sasitzan eta arantza artean ohitutako animaliak behar ditugu euskaldunok, larruazala zailduko zitzaigun noizbait. Gaur benkut jendea, arantzadun landare jendea mendiak berroneratzen ari denean, gure azal fin, mehe, delikatu, leun hauek berroneratuko ote dira? Eta ziztadarako prestatuko?
Garbiñe Larreak Kosmetikoak sendabelarrekin liburua aurkeztu du azaroaren 7an Donostian. Azala, ilea eta gorputzeko hainbat atal garbitzeko eta zaintzeko behar ditugun produktuak guk geuk egiteko argibide eta informazio osoa ematen du liburuak. Auzi hau ez da azalekoa,... [+]
Naturopatiaren eta iridiologiaren mundutik iritsi zen Eztizen Agirresarobe Pineda ezkiotarra kosmetika naturalaren mundura: “Hirugarren urtea dut naturopatia eta iridiologia ikasketetan, baina lehenagotik ere egiten nituen ukenduak, kakaoak, eta antzekoak”, azaldu... [+]
Mendirik altuenetako okoilu gordeetan. Ziztu biziz haize hotzak zazpi hilabetez neguztatzen duen zokoan. Udan igotzen dituzten azienda saldoek motzean eusten dioten belaze bazterretako zuhaixken altzoan. Bertan ezin biziraunari eutsi eta basoak ere txil egin eta urrun-urrunera... [+]
Sardina bat... bi sardina... topatu ziren...
Atlantikoan, Mediterraneoan, Indikoan, Pazifikoan… Gauez bada, 25-55 metroko sakoneran; egunez sakonago, 100 metrorainokoan, harrapariengandik babesteko.
Udazken betean gaudela arnas bideei erreparatu beharra daukagu, garai honetan ia gehienok izango baitugu katarroren bat. Hori bakarrik denean gustura, arnasbideetako gaitz larriagoak zeharo gaiztotuta dabilzkigulako azkenaldian. Gure artean aurre zaintza egitea ohitura zabaldua... [+]
Urriaren 26an Amillubi kolektibizatutako lurretan auzolana eta Haziak liburuaren aurkezpena egin dituzte. Zestoako Portale Kultur Elkarteak eta Amillubi proiektuak elkarrekin antolatu dute ekitaldia.
Euskal Herrira 2018an iritsi zen. Bertakotu eta euskaldundu den migratu bat gehiago. Ongi etorri. Gutxi batzuk hasieran, izurritea 2023rako.
Umetatik baserrian bizi izan dira Gillen eta Bittor Abrego Arlegi anaiak, Lizarraldean, Iguzkitza herrian. Familia abeltzaina izan da haiena baina baserria eta lursailak haien esku gelditu zirenean, proiektuari buelta bat ematea erabaki zuten bi anaiek: “Lur zatia eta... [+]
Ürx’aphal bat badügü
herrian trixterik,
Nigarrez ari düzü
kaloian barnetik,
Bere lagün maitiaz
beit’izan ützirik:
Kuntsola ezazie,
ziek adixkidik.
Zer da zuretzat sukaldea? Niretzat, suaren tokia, sua dagoen aldea. Etxearen bihotza da, lapikokoa mimoz eta maitasunez prestatzeko lekua. Gero, mahai inguruan jateko, dastatzeko, partekatzeko eta disfrutatzeko tokia. Sasoikoa jateko sukaldera sartuko gara.
EHNE Bizkaiak bultzatutako azterketaren emaitzek baieztatu dute eredu agroekologikoan ekoiztuak diren tomateek berotegi efektuko gasen isurketan, eta batez ere energia kontsumoan, inpaktu txikiagoa dutela eredu agroindustrialean ekoiztuak diren tomateekin alderatuta. Honetan,... [+]
Mugek itotzen gaituzte. Ondo esanda, mugek itotzen naute; izan ere, izango da baten bat zeina mugen estuasunean bertan gozo ederki sentituko den. Ni itotzen naute baina, harrigarria, mugak desegin daitezke. Lursail baten mugak, auzo baten mugak, udal baten mugak, eskualde baten... [+]
Atal honetan behin baino gehiagotan aipatu izan dugu izaki txikien munduan (gurean bezalaxe) itxurak okerrera eramaten gaituela, sarritan. Eta gaur dakarkigun laguna horren adibide garbia da, animalia gutxi izango baita Lurrean itxura ahulagoa edo kalteberagoa duenik. Horrez... [+]
56 urteko langile bat hil da Lizarran, Agralco (Agrupacion Alcoholera de Bodegas Cooperativas) biltegian lanean ari zela. 10:00ak aldera gertatu da ezbeharra, Lizarran la alcoholera moduan ezagutzen den nekazaritza hondakinen biltegian.