Herriz herri eta etxez etxe adinekoen bizipenak jaso eta garai batean etxeko txikienen belarriak gozatzen zituzten kantu, kontu, jolas eta ipuinen bilduma osatu dute interneten. "Talo, talo txin", "Katu mixi marrau", "Senda, senda mina" eta beste hamaika kontu jasotzen ditu Xaldun Kortin, Jolastu gurekin! egitasmoak, 0-6 urte arteko haurrekin aritzeko pentsatuak.
“Mendez mende eta ahoz aho etxeetako sukaldeetan transmititu den ondare hori guztion esku jartzea du helburu ekimen honek”, dio Nafarroako Hezkuntza Departamentuak martxan jarri duen webguneak. Testu, audio eta bideo bidez, kantu ugari aurki daitezke bertan, eskuekin eta hatzekin jolasteko, mina arintzeko, lokartzeko, taldean jolasteko…
“Xingulu-mangu, gure haurra nongo?”
“Txoriak pio, pio, pio! Errotak kan, kan, kan!” diote Leitzan, eta esan bitartean hatzekin nola egin behar den ere azaltzen dute bideoan; beste hau jaso dute Igantzin: “Talo, talo txin! Hator etxera Martin, ogi puska handi batekin. Taloa zegok adarrean, bere aulki nabarrean. Pirri, porru ta purru, pirrip eta purrun, hire bizkarrean!”; Goizuetan berriz, “Katu mixi marrau! Laratzean goiti, bere bost umeak ondotik, seigarrena sabelean, ogi pixka bat magalean. Marrau, marrau, marrau!”; Etxarri Aranatzen, “Euria, euria! Artzaiaren txapela, gorria! Elurra, elurra! Artzaiaren txapela, makurra!”; umeak lokartzeko Berroetan entzuna: “Momoloxtina momollo, otsoak jan du artzaina, otsokumeak bildotsa. Ai, nire bihotza!”; eta mina arintzeko beste hau Lekarozen: “Senda, senda mina, ostatuko astoaren putx-urrina, Lartxeko oilo beltxaren txirina, joan da Maddiren mina!”; trostan ibiltzeko, Otsagabian: “Tro, tro, tro, mandoko! Bihar Irunerako, etzi Zangozarako, handik zer etorriko? Panelu bat buruko, eraztun bat eriko!”; hankekin jolasteko, Auzan entzuna: “Xingulu-mangu, gure haurra nongo? Ona bada, etxerako, gaiztoa bada, kanporako. Turrut, turrut! Amarendako!”… Luzea da zerrenda.
Kantu sorta oparoaz gain, webgunean bildu dituzte antzezlan bat, haur hizkerari lotutako hiztegitxoa eta hainbat ipuin (Asto zaharra mukizu, Sanson eta Erroldan, Tartaro, Patxiku eta ilargia, Otsoa, hartza, basurdea eta artzaina…).
Egitasmoan parte hartu dute Euskokultur Fundazioak, Bortzirietako Euskara Mankomunitateak eta Labrit Ondareak. Eta beraien hitzak berreskuratuz, “katea ez dadila eten, egungo eta etorkizuneko umeek ere deskubri eta goza ditzaten hitzaren poza eta magia”.
Zein egitura behar ditugu herrian, haurrek herriko erabakietan parte har dezaten edota beharren bat badute bideratzen jakin dezaten? Galderari tiraka esperientzia pilotua egin dute lau herritan eta emaitza ezberdina izan da lauretan. Prozesua gidatu duen Oinherri Herri... [+]
Porlanezko patio txikiegiak batetik, errepidez eta autoz jositako eskola-inguruak bestetik, Bilbon ikastetxe askok jasaten duen panorama salatu eta esku hartzeko eskatuz udalera jo du hiriko guraso elkarte andanak, indarrak batuta: “Gurasoak jo eta su ari gara eskoletan... [+]
Denbora laburrean plano aldaketa asko dituzten marrazki bizidunek, alegia erritmo azkarreko hiperestimulazio audiobisualak eragin negatiboa du umeen arretan, hainbat ariketa mental egiteko gaitasunean eta autoerregulatzeko ahalmenean, ikerketa batek ondorioztatu duenez.
Heziketa perfektua jasoko duen seme-alaba perfektua izateko nahiak eta espektatiba eta lorpenetan oinarritutako kulturak estresa, antsietatea eta jarrera arazoak sortzen dituzte, eta zabalduta dagoen fenomenoa da gainera. Hala dio ikerketa berri batek.
Hamar egunez, aisialdi orduetan telebista, bideo-joko eta smartphoneak alboratuko dituzte gutxienez 1.553 ikaslek, Ipar Euskal Herrian. Helburua lortzeko, pantailarik gabeko alternatibak diseinatu dituzte aisialdirako, denok bat eginik deskonexio digitala errazagoa dela... [+]
Umea gelan eranzten utzi, eta ni lau minutuan jantzi naiz, bi pasa behar izan ditudalako pulamentuzko kulerorik ez dudala ohartzeko, eta souvenir moduan gordeta nituen norbaiten kaltzontziloak janzteko. Nik bakarrik jakingo dut galtzen azpian Spiderman daramadala. Hogeita bost... [+]
Jaurlaritzari koloreak atera dizkio Espainiako Gobernuak: Osakidetzak iragarri berri duenean jaioberriei egiten zaien orpo-proban hamalau gaitz antzeman ahalko direla aurrerantzean, gutxienez 22 gaitz behatu beharko ditu, Madrilen aginduz. Nafarroak dagoeneko 30 gaixotasunen... [+]
Sare sozialetan etxe barruko egunerokoa erakusten duten familiak eta Interneteko erakusleiho erraldoian jolasten, makillatzen edo dantzan jartzen dituzten haurrak milioiak mugitzen dituen negozio bilakatu dira dagoeneko. Adin txikikoak babestuko dituen legedia eskatzen du batek... [+]
Athlon Kooperatiba Elkarteak Kirol eta Jolas egitasmoa abiatu du, Eusko Ikaskuntzaren Asmoz Fundazioarekin elkarlanean. Ekimenak Eusko Jaurlaritzaren Kultura eta Hizkuntza Politika Sailaren laguntza jaso du.
Jaioberriaren orpoan zizta eginez, hainbat gaitz aztertzen ditu osasungintza publikoak. Osakidetzak 14ra igo berri du aztertzen diren gaitzen kopurua, baina beste lurralde batzuekin konparatuta, atzeko postuetan dago EAE: Nafarroan 28 gaitz aztertzen dituzte, Galizian 33,... [+]
Gaizki edota behar bezainbeste ordu lo ez egitea normalizatu dugun arren, ondorio garrantzitsuak ditu, adinaren arabera ezberdinak. Loari minutuak lapurtzen dizkiogu helduok, denera heldu ahal izateko; umeen ordutegia berriz, “ez da euren beharren araberakoa, helduen... [+]