Batua Baionan sortu zen
Euskaltzaindiak bere mendeurrena ospatzen du, eta ber denboran euskara batuaren mende erdia. Karia horretara zortzi ekitaldi aurreikusiak ditu. Lehenbizikoa Baionan egin du irailaren hamahiruan, herriko etxean. Eta zergatik Baionan ? Hiri horretan egin zirelakoz euskara batuari buruzko lehen urratsak, 1963-1964 ikasturtean.
Azarotik ondoko udaraino, zortzi hilabetez, zortzi euskaltzale astero bildu ginen Euskal Idazkaritza kultura elkartearen babesean, Enbata sortu berriak prestatzen zion aretoan, Kordelieren karrikako 14an, Imprimerie des Cordeliers delakoaren alde gaineko solairuan.
Nor ginen : EAJtik Jesus Solaun eta Telesforo Monzon, ETAtik Eneko Irigarai eta Txillardegi, Enbatatik ni neu, gainera euskal liturgian ari ziren hiru apez franko gazteak: Andiazabal urruñarra, Jean Hiriart Urruty hazpandarra eta Roger Idiart azkaindarra.
Orokorki Hegoaldeko lau euskaltzale, eta Iparraldeko beste lau, agian lapurterak euskal literaturan luzaz bete duen toki nagusiari esker.
Lan itzel horri lotzeko iniziatiba Txillardegik hartu zuen. Berak bildu gintuen, bi oinarri gogoan: batetik euskal alderdiak, bestetik Vatikano 2 Kontzilioak irekitako ildotik ziharduten lapurtar apez gazte horiek.
Lan guzia berak bideratu zuen, aldez aurretik gaiari pentsatzen hasia baitzen, gainera gutartean gaitasun gehienik zeukana zela.
Euskaltzain urgazlea izanez, Euskaltzaindiaren bulkatzera saiatua zen, bi aldiz bederen gutunez, haatik alferrik: horretarako gehiengorik ez bide zegoen, adin ederreko auskaltzain ugariak ez zeudelako mugitzeko prestik.
Beraz bide ofizialaz etsiturik, Txillardegik zidor bat hartu zuen, iduriz ahula bezain ausarta, ustekabeko arrakasta lortuko zuena. Segurki argudio sendoak zituzkeen, eta oinarriak halaber.
Zortzi hilabete haietako lanaren burutzeko, Baionako Biltzarra delakoa bildu genuen 1964ko abuztuaren 29an eta 30ean, larunbatez eta igande goizez, beti Euskal Idazkaritzaren egoitzan, Kordelieren 14ko lehen solairuan, eta erabakiak honako hauek izan ziren: 1- Idazkera, grafia 2- Deklinabidea 3- Aditzako bi laguntzaileak (naiz eta dut) lau denbora nagusietan 4- H letra edo hizkia hartu behar zuten hitzen hiztegi labur bat.
Gero, 1968ko udan, Koldo Mitxelenak Baionako dosiera bere gain hartu zuen, bataiatu bezala, eta Txillardegiren lana Euskaltzaindiari onartuarazi, printzipioz behintzat. Hots Txillardegi euskara batuaren aita badugu, Mitxelena euskara batuaren aita pontekoa eta gozaita dugu: arartekari horren beharra bazen atsulutoki jeltzaleen artean bereziki onartuarazteko, aurkako gehixenen lasaitzeko bederen; bere sonari esker lortu zuen, estimu handitan baitzegoen, batetik gudari ohi bezala, bestetik hizkuntzalari jakintsu bezala. Bakoitzari berea.
Bistan da Euskaltzaindia ez dela horretan gelditu: etengabe lanean aritu da eta beti ari bide beretik aurrera, bere urgazle, ohorezko, langile baita batzordeetan laguntzaile dituen guziekin, hizkuntzako sail ezberdinetan: gramatikan, onomastikan, atlasean, hiztegian…
Batuko hiztegiak euskalki guzietako literatura hitzak biltzen ditu: jadanik berrogei milaz goiti agertuak ditu, eta holaz euskara zabala, irekia, eskaintzen digu, bereziki idazleoi. Euskara idatziaz ari gara, hori baita batasunerako hartu genuen bidea, eta beti jarraitu. Ahozkoan asko dago egiteko, baina hortik hasi bagine, non izanen ginen gaur, Leizarragak zioen bezala diferentziak baditugularik herri batetik bestera, eta kasik etxe batetik bestera…
Albiste hau Enbatak argitaratu du eta CC-by-sa lizentziari esker ekarri dugu ARGIAra.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Irakurlea dagoeneko jakitun dateke Euskal Herrian askatasunaren alde egon den eta dagoen gatazka politikoaren ondorioz urte luzetan kartzelan, erbestean edota deportazioan bizi behar izan duten euskaldunak, etxerako bidean, beren bizitza berregiten hasteko izaten dituzten... [+]
Epistemologia, edo ezagutzaren teoria, filosofiaren arlo nagusietako bat da, eta historian zehar garrantzizko eztabaidak izan dira gure ezagutzaren mugen eta oinarrien inguruan. Honen baitan bi korriente indartsu topatzen dira, ezagutzara iristeko bide ezberdinak proposatzen... [+]
Getxoko Epaitegiak Europa ikastetxeko 4 urteko haurren kasua artxibatu izanaren berri izan dugu aste honetan. Horrek zera galdetzera garamatza: instantzia judizialak, polizialak… prest al daude haurren eskaerei erantzuteko? Benetan babesten al dira gure adingabeak... [+]
Gure lurraldeetan eta bizitzetan sortzen diren behar, desio eta ekimenen inguruan gero eta gehiago entzuten dugu harreman eta proiektu publiko-komunitarioak landu beharraz, eta pozgarria da benetan, merkaturik gabeko gizarte antolaketarako ezinbesteko eredua baita. Baina... [+]
Elkarrizketa berritu dugu fakultateko idazkaritzan, auskalogarrenez: urruti daude, euren matrikula egiteko, ikasleak bakarrik etortzen ziren garaiak. Aspaldixko aldatu zen joera, eta gurasoek –nabarmenago amek– gero eta paper aktiboagoa hartzen dute seme-alaben... [+]
Silogismo baten argumentuak hiru proposizio ditu, eta horietatik azkena nahitaez ondorioztatzen da beste bietatik. Logika deduktibo horrekin aztertu daiteke, nire aburuz, Nafarroan gertatzen ari den Aroztegiako gatazka sozioekologiko luze eta traumatikoa.
Tesia: Baztango... [+]
Berriki landu ditut klasean Etxahun Barkoxeren kobla eder eta hunkigarriak. Gaizo gizona! “Edertasunez praube” sortu zelako hasi zitzaizkion etxeko nahigabeak, baina hamazazpi urtetan zen pulunpaka sartu zorigaitzaren itsasoan, maite zuen Marie Rospide doterik gabeko... [+]
Azken egunak garrantzi handikoak izan dira Bartzelonan, etxebizitzaren aldeko mugimenduarentzat eta espekulatzaileen aurkako borrokarentzat. Urtarrilaren 28an, polizia-armada batek Raval auzoko Massana Zaharrari [zentro sozial okupatua] eraso egin zion goizaldean, aurrez abisatu... [+]
Zer jakin behar dut? Norekin erlazionatu behar dut? Non bizi behar dut? Ardura horiekin gabiltza gizakiok gure gizarteen baitan bizitza on baten ideia bizitzeko bidean. Ondo erantzuten ez badakigu, bazterretan geratuko garen beldurrez.
Joan den astean, kanpoan geratzearen... [+]
Idatzi honen bidez, EITBko Euskara Batzordeak eta azpian sinatzen duten EITBko organoek euren kezka eta gaitzespena agertu nahi dituzte azken hilabeteetan EITBko zuzendaritza-postuetarako abian ipini diren hautatze-prozesuak direla eta, gutxietsi egin baita euskararen... [+]
Ni ez dut nahi nire alaba ijitoz mozorrotzea kaldereroetan. Nik ez dut nahi nire alabaren eskolako haur ijitoak ijitoz mozorrotzea kaldereroetan. Ijito izatea ez delako mozorro bat. Ijito izatea ez delako urtean behin egiten den festa bat, arropa exotikoekin eta aurpegia ikatzez... [+]
Bidea pausoka egiten da, eta hasiak egina dirudiela ikasi nuen aspaldi xamar. Baina jendeak esaldi hori edukiz betetzen ere ikasi nahi du. Bakarrik ezer gutxi lor genezake, hasi orduko etsi, akaso. Sekulako jendetza biltzeak ere antolaketa zaildu eta ikusi beharrekoa gandutu... [+]
Ez zuen egoki jokatu, neurriak hartu behar ziren, bestela, ez dugu ikasten. Itxuraz, ez zen ohartzen egindakoaren inpaktuaz, normal jarraitzen zuen, batzuetan, ingurukoek baino itxura zoriontsuagoz. Gainera, altuegi hitz egiten du, hori ez zaio inori gustatzen. Darabiltzan... [+]
Hezkuntza Sailak ez ei du ulertzen publikoko langileak zergatik joan garen grebara. LAB sindikatuari galdetzea dauka. Sindikatu horrek akordioa sinatu zuen sailarekin, 2023ko apirilean. Urte bi geroago grebara deitu dute haiek ere, aurrekoetan ez bezala, Hezkuntza Sailak... [+]