Basotik farmaziara
Luzea, fina eta iluna da eskulapioren sugea. Arre-beltz kolorekoa izan ohi da, orban txiki zurixkak ditu gorputzaren aldeetara, eta hargatik, agian, pertsona batzuen begietara beldurgarri itxura hartzen du. Buru fina du, eta lepoaldean horizta edo krema kolorea, bereizgarri gisa. Bere luzetasun eta iluntasun horretan, ordea, eskulapioren sugeak arriskutsutik gutxi du. Izan ere, pozoirik ez du, sugegorriak ez bezala.
Eskulapioren sugea (Zamenis longissimus)
Taldea: Ornoduna/Narrastia.
Neurria: 150 cm gehienez.
Non bizi da? Basoan eta belardi inguruetan.
Zer jaten du? Ugaztun eta hegazti txikiak.
Marea gorrien sortzaile da: Europa mailan babestua.
Pozoirik ez, eta leku askotan fama ona! Hala iritsi da eskulapioren sugea mundu osoko farmazietara. Izan ere, botiken ikur ezagunean agertzen den sugea da. Greziarrek eman zioten izen ona, Asklepio medikuari gaixo bat sendatzen lagundu ziolakoan, eta horrela iritsi zen ikur ezagunaren parte izatera. Euskal Herriko farmazietan ez ezik, ordea, eskulapioren sugea bertako basoetan ere aurki dezakegu. Ez ikur moduan, baizik eta hezur-haragizko narrasti. Izan ere, suge honek basoak ditu gustuko batez ere. Arbolen arteko argi-itzaletan ibiltzen da, eguzkia sartzen den guneetan gorputza berotuz eta landaretza eta harri arteetan ezkutatuz.
Saguak, arratoiak, eta orokorrean, ugaztun txikiak jaten ditu, baina hegazti habia bila ere ibiltzen da. Hargatik, eskalatzaile finaren fama ere badu. Landaretzan eta arboletan gora ikusi izan da hainbatetan, txiten atzetik: horiek mokadu ona izango ditu, halako tamaina handiko sugeak jatena ere behar duelako gorputza mantentzeko.
Basoan ez ezik, zelai eta horma zaharren inguruan ere topa daiteke maiz. Beraz, esan daiteke hainbat habitatetan ondo moldatzen den espeziea dela. Bere kontserbazio egoera zein den jakitea zaila den arren, badirudi nahiko ugaria dela Euskal Herri atlantikoan. Urtero-urtero hainbat aleren aipuak izan ohi dira, bai mendizaleen behaketei esker, bai, zoritxarrez, errepidean harrapatuak izaten direlako. Izan ere, maiatza inguruan, suge honen ugal garaiarekin batera, bere aktibitate handiena hasten da, eta hor izaten dira behaketa gehientsuenak. Ikerketa gehiago beharko litzateke eskulapioren sugea hobeto ezagutzeko. Are gehiago, kontuan izanda, Europa mailan babestua dagoen espeziea dela.
Helduen eta gazteen artean aldea nabarmena izan ohi da eta horrek nahasdura sortzen du pertsona batzuen artean. Eskulapioren suge gaztea heldua baino argixeagoa izaten da, hori puntu nabarmenagoekin, batez ere lepoaren atzealdean, eta horrek, zenbaitetan, suge gorbatadun gaztearekin nahastea ekartzen du, aditua ez denaren begietara.
Kontuak kontu, eskulapioren sugea, gaztea zein heldua, ezagutzen duten baserritarrek gustura asko utzi izan dute hura bizirik baratze inguruetan. Izan ere, zer hobeagorik inguruko ugaztun txikiak jango dizkizun zaindari eder bat edukitzea baino?
Beste behin ere, ezagutzan dago gakoa. Sugeen dibulgazioan eta horien identifikazioan ahaleginak egin beharko lirateke, bai hankarik gabeko narrasti hauen kontserbazioari begira, bai biodibertsitatearen onerako ere. Ezagutzen hasten garenean hasiko baikara horiek errespetatzen, eta noski, suge bat ikusteak sortzen duen momentuko zirraraz gozatzen.
Antzinako greziar eta erromatarrek izaki mitologikotzat zituzten animalia hauek, itsas hondoan jaio eta hazi ostean, lehorreko zaldien tamainara heltzean, Neptunoren gurditik tiratuko omen zuten. Urrutian ikusten omen zituzten, olatu tontorretan jauzika.
Badoaz basoak kolorez aldatzen, haizea hozten eta egunak mozten. Badator negua, eta lur lehorrean ageri da; baita itsasoan ere. Animalia migratzaileak hasi dira hegoalderanzko bidean, eta zerutik kurriloak hegan pasatzen diren bitartean, itsasotik zerea doa, ur epelagotara... [+]
Sardina bat... bi sardina... topatu ziren...
Atlantikoan, Mediterraneoan, Indikoan, Pazifikoan… Gauez bada, 25-55 metroko sakoneran; egunez sakonago, 100 metrorainokoan, harrapariengandik babesteko.
Ürx’aphal bat badügü
herrian trixterik,
Nigarrez ari düzü
kaloian barnetik,
Bere lagün maitiaz
beit’izan ützirik:
Kuntsola ezazie,
ziek adixkidik.
Atal honetan behin baino gehiagotan aipatu izan dugu izaki txikien munduan (gurean bezalaxe) itxurak okerrera eramaten gaituela, sarritan. Eta gaur dakarkigun laguna horren adibide garbia da, animalia gutxi izango baita Lurrean itxura ahulagoa edo kalteberagoa duenik. Horrez... [+]
Bi argazki aterako dizkiogu gure memoriari: batak Nafarroako Bardeetara eramango gaitu. Bertan, hautsez beteriko pista baten aldamenean, belar luzez osaturiko zelaitxo bat aurkituko dugu. Argazkiak erakutsiko du herpetologo gazte bat bertan barneratzen: begiak erne, zer ikusiko... [+]
Aurtengo udan ez dugu gure hondartzetan marmoka gehiegirik ikusi. Baina ehunka pertsona izan dira Kantauriko postuetan artatuak, Galiziatik Euskal Herrira. Marmokak? Ez. Karabela portugaldarrak orduan? Ezta ere. Oraingoan, arrain baten eztenak izan dira ur-ertzean hankutsik... [+]
Naturazaleren batek galdera hori irakurri eta pentsatuko zuen seguruenik: “Galdetzea ere! Ez dute zerikusirik!” Egia da, bai, behin ezagututa erraz desberdintzen direla oreina eta orkatza. Baina batzuentzat ez da erraza mendian halako animalia ikusi eta ziurtasunez... [+]
A ze fauna! atalaren lehen denboraldian, olatuz-olatu hainbat itsas izaki aurkeztu dizkizuet txoko honen traineruko kareletik. Ordea, bigarren denboraldiko nire lehen artikulua lagun bati gorazarre egin eta bere lanaren garrantzia azpimarratzeko erabili nahi dut:... [+]
Hegazti buruhandia dugu hau, baina ez egoskorra delako, baizik eta fisikoki buru handia duelako. Horregatik da ezaguna hegazti hau, euskaraz erabiltzen diren izen askok bere begi eta buru handiari egiten diote erreferentzia: buruhandi, txorihandi, begihandi, ahohandi…... [+]
Beste hainbat intsekturen kasuen modura, hau ere “tigre” hitzaren itzalpean izendatzen dute herrialde batzuetan. Jakina, halako izena jarriz gero espero zitekeen ehizarako trebetasuna ezin falta! Eta halaxe da, bai.
Errekastoa bizi doa harri eta harkaitz artean. Ur salto txikiak, ur lasterrak eta putzuak nahasten dira ibilguan zehar. Hotza dago ura, baina hala du gustuko uhandre piriniotarrak. Izan ere, korrontearen kontra igeri egitera ohituriko anfibio txiki honek ez du edozein bizitoki... [+]
Duela gutxiko kontua da. Iberiar katamotza (Lynx pardinus), mundu mailako felino espezie mehatxatuenetarikoa, “galtzeko arriskuan” egotetik “kaltebera” kategoriara igaro da IUCNren Espezie Mehatxatuen Zerrenda Gorrian. Espeziea kontserbatzeko egindako... [+]
Txikitan kaian arrantzatu ohi genituen ‘pantxito’ gehienak ziurrenik bisiguak izango ziren, baina nekez ikusten genituen bisigu handiak. Izatekotan, jatetxe ezagunetan izango zen, arraindegietako bisigu gehienak kanpotik ekarriak ziren bitartean. Egun, kostaldeko... [+]
Ur azaletik gertu dabiltza arrainak igerian. Zerbait uretarantz gerturatzen ari da, hegan: arrano bat dator, bere atzaparrak aurrerantz luzatuta eta zaplast! Uretan sartu da, bete betean. Arraina harrapatu ostean burua uretatik atera du arranoak, baina arrainak hondorantz egiten... [+]