Basoko ehiztaria
Gaua da. Zuhaitzetan geratzen diren hosto gutxien artetik igarotzen da ilargiaren argia. Isiltasuna da nagusi. Txoriak sasi artean daude, babestuta lo, lo-edo. Baina bat batean zerbaitek kolpatu du sasia. Txori gehienak izutu diren arren, izoztuta bezala geratu dira, isilik. Zozoa aldiz, ikaratuta oihu betean irten da hegan eta zast! Isiltasuna berriz. Atzapar artean doa zozoa. Urubiak badu zer jan gaurkoan.
Euskal Herrian izugarri zabalduta dagoen espeziea izanik, mila izenez ezaguna da: basontz, gautxori, hontzamotz, huntz, mozolo eta hontz, besteak beste. Izen ofiziala aldiz, urubi arrunta (Strix aluco) da. Egunean zehar babesean edo adar batean enborretik gertu egon ohi da eta gauean esnatzen da, hortik parrandazaleak gautxoriekin konparatzea. Askotan ordu txikitan etxerako deia egiten digula dirudi eta Txirritari ere hala iruditu zitzaion taberna ixtera zihoan batean: “Elizatik ojuka hasi zaizku hontzak / ez ditut ikusten bañan aitzen ditut hotsak/ diruik ez dun gizonak hartu bihaitun lotsak / xentimorik ez dauka Txirritaren poltsak”.
Ikusteko nahiko zaila den espeziea da hau, bere lumaia oso kriptikoa baita, hau da, enbor azalekin oso ongo kamuflatzen da. Bere lumaiak kolore marroixka du, nahiz eta badauden batzuk grisagoak eta beste batzuk gorrixkagoak direnak. Burua, aldiz, borobil-borobila, begi beltzekin. Ikusteko zaila den arren, entzutea nahiko erraza da: denok dugu buruan filmetako gau ilunetan entzuten den kantu goibela: “Uuuuu… u-u-uuuuuu” famatua egiten duena da urubia. Gainera, ingurune berrietara primeran moldatzen den espeziea izanik, oso zabaldua dagoen espeziea da, hirietan ere aurkitzen da. Ingurune eta habitat berrietara moldatzeko ezinbestekoa duen baldintza hurrengoa da: basotxo edo zuhaitz multzoren bat izatea, basoko espeziea baita berez.
Urubiak oso dieta zabala du eta inguruan dituen harrapakinen eskuragarritasunaren arabera moldatzen du. Esaterako, ikusi da baso habitatetan saguak jaten dituela gehien eta txoriak ez hainbeste. Hirietan, aldiz, txoriek bere dietaren proportzio handiagoa osatzen dute. Sagu eta txoriez gain, satorrak, zizareak, intsektuak eta beste animalia batzuk ere bere dietaren parte dira.
Abenduan hasi ohi da hauen araldia eta kantuan igarotzen duten denbora handitzen dute, beraien lurraldeak finkatze aldera. Bi eta bost arrautza inguru errun eta hauek hilabetez txitatu ondoren, otsail bukaeran hasten dira lehenengo txitoak habiatik salto egiten. Txitoek hegan egiteko lumak guztiz hazi aurretik egiten dute salto habiatik, eta inguruko adar eta enbor artean ibiltzen dira zalapartaka.
Horrelako txitoren bat aurkituz gero, lasai egon, txitoak zainduta daude, helduak inguruan baitaude. Beraz, ez etxera eraman. Inguruko adarren batean edota habia non dagoen jakinez gero, habian bertan uztea komeni da. Arriskuan dagoen ingururen batean baldin badago, aldiz, basozainekin kontaktuan jarri eta beraiek esandako pausoak jarraitu behar ditugu.
URUBI ARRUNTA (Strix aluco)
Taldea: Ornoduna/Hegaztia.
Neurria: Mokotik isatsera 36-44 cm. Hego-luzera 81-93 cm.
Non bizi da? Basoan. Hirietan, baso txiki bat badu.
Zer jaten du? Mikrougaztunak, txoriak, zizareak, intsektuak...
Babes maila: Europan babestuta.
Katalanen ustetan artzainak engainatzen omen ditu hegazti honek: “enganyapastors”. Espainiar eta latindarrek, aldiz, ahuntzari esnea kentzen diola diote, hortik datorkio hain zuzen ere izen zientifikoan (Caprimulgus europaeus) islatzen den caprimulgus (capra... [+]
Leihatila honetan behin baino gehiagotan azaldu ditugu Ama Naturaren engainuak bere izakiak babestearren. Batzuetan, erle edo liztor itxura zuten euliak ekarri ditugu, beste batzuetan inongo arriskurik ez duten arrisku-kolorazioko intsektuak ere bai (kolorazio aposematikoa... [+]
Nekazal eremu lehor baten erdian ageri da putzua. Txikia da tamainaz, eta ez oso sakona. Egunak dira euririk egiten ez duela, baina oasi txiki honek oraindik ere aurretik bildutako urari eusten dio. Gauak eremua irentsi du eta isiltasunaren erdian kantu bakarti bat entzun da... [+]
Trebea, burutsua eta iheskorra; olagarro arruntak, izenak hala adierazten ez badu ere, aparteko trebetasunak ditu. Itsas molusku zefalopodo haragijale honek txundituta gauzka, bere ezaugarri eta ahalmen bitxiekin. Ornogabe guztien artean adimentsuena da, besteak beste.
Azken glaziazioan Euskal Herriko lurraldea zapaltzen zuten mamutek, leizeetako hartzek, bisonteek eta baita hienek ere. Elur iraunkorrera eta hotzera egindako animalia horiek desagertu egin ziren baldintza glaziarrekin batera. Baina dinosauroen desagerpenaren garaian ugaztun... [+]
Gurean hain ezaguna den hegazti hau ustelzale porrokatua da, eta honek ez dio fama onik ekarri. Batzuek arrano, buitre, futre, hatxarrano edo mirusai deitzen diote; izen ofiziala sai arrea (Gyps fulvus) da.
Gaur egun Lur planetan bizi diren intsekturik handienek 30 cm inguruko tamaina izan dezakete, gizaki baten seiren bat, gutxi gorabehera. Horien artean daude tximeleta eta sits erraldoiak edo kakalardo potoloak. Halako izaki harrigarrien aurrean nola bada erreparatu lau... [+]
Arboletako hostoak eroriak dira eta basoko lurra estalia dute. Lurraren eta hosto gorrituen artean, alabaina, sortzen da geruza fin bat, arreta gutxi jasotzen duena, baina espezie askoren biziraupenerako garrantzi handia izan dezakeena. Hezetasuna mantentzen du, zomorroak... [+]
Duela 180 milioi urte Pangea kontinentea zatitu zenerako ikasia zuen aingirak Thetis itsasoa zeharkatzen. Ordudanik kontinenteak mugituz joan dira, eta aingira espezieak ezberdinduz. Jatorrizko arbaso beretik bereizi diren 20 aingira espezieen artean, gurea da, ibai-aingira edo... [+]
Koloretsuak, distiratsuak, forma xelebre bezain ederrekoak diren heinean, nudibrankioek beste planeta batetik iritsitako izakiak dirudite. Itsas hondoko izaki biluzi hauek 1980ko hamarkadako gandorretako kolore biziak eta Parisko joskintzako izen handien moda arkitektonikoa... [+]
Ugaztun hitza entzutean, askotan burura etortzen zaizkigun lehen ordezkariak tamaina handienekoak izan ohi dira: hartza, otsoa, oreina… Batzuetan etxekotutako katua edo txakurra dira agertzen lehenak, edo urruneko lehoiak eta elefanteak. Ikusgarritasunak lehia irabazi ohi... [+]
Badira hainbat espezie arrandegietan beti egotera derrigortuak diruditenak. Haien arteko arrain batek dirdira berezia du, urrezko koroarekin begiratzen baikaitu: urraburuak (gazteleraz ere, ezaugarri berari men eginez, dorada-k). Ondoan haien artean anaiak diruditen sorta dago,... [+]
2016an ikusi omen zuten lehen aldiz Herrialde Katalanetan. Bi urte geroago, 2018an alegia, Xanti Pagola eta Imanol Zabalegui entomologoek Gipuzkoan azaldu zela jakitera eman zuten. Eta euskaraz izendatu ere bai! Urte batzuk pasa dira eta ez dut esango gure artean ikusteaz ohitu... [+]
Asko hitz egiten da basoaz azken aldian. Basoak berreskuratzeaz, basoak sortzeaz eta basoaren hedadura zabaltzeaz entzungo duzu sarri. Eta ekintza ona izan daiteke zalantzarik gabe, ekosistema moduan duen balioa handia delako. Baina, basoari jartzen diogun atentzio eta indar... [+]
Antzinako greziar eta erromatarrek izaki mitologikotzat zituzten animalia hauek, itsas hondoan jaio eta hazi ostean, lehorreko zaldien tamainara heltzean, Neptunoren gurditik tiratuko omen zuten. Urrutian ikusten omen zituzten, olatu tontorretan jauzika.