Legegintzako Herri Ekimena hurrengo helburuetara zuzentzen da: pobreziarekin bukatzea, enplegua banatzea, bizitza erdigunean jartzea, erabakitzeko autonomia gehiago lortzea, modu jasangarriagoan bizitzea eta aberastasuna birbanatzea. Maitane Arnoso Martínez politika eta administrazio zientzietan doktorea eta Euskal Herriko Unibertsitateko Psikologia Fakultateko irakaslea da, ekimenaren parte izateaz gain.

Zertan datza Baldintzarik Gabeko Oinarrizko Errentaren Herri Ekimenak? 

Guztiontzat bideratuta egongo den sarrera ekonomikoan jarri nahi dugu indarra. Pertsonak pobreziaren mugaren azpitik ez egotea bilatzen dugu ekimen honekin. Batez ere, pobreziaren aurkako neurria izango litzateke eta autonomia gehiagorekin bizitzeko asmatzen dugun edo sortzen dugun eskubide berria. Diru-sarrera hori hilean 900 eurokoa izango litzateke pertsona helduentzat, 270 euro 14 urtetik beherakoentzat, eta 450 euro emantzipatu gabeko 14 eta 18 urte bitartekoentzat.

Ze arazo edo hutsune ikusi zenituzten ekimen hau sortzerako orduan?

Aspalditik ekintza ezberdinetan egon gara, baina batez ere, orain arte zeuden laguntza ekonomikoak DBE (Diru-sarrerak Bermatzeko Errenta) adibidez, ez direla nahikoa ikusi genuen. Ez dute lortzen pobrezian dauden pertsonak pobreziatik ateratzea. Baditugu datuak, pertsona askok ez dute lortzen laguntza hauek eskuratzea. Bestetik, jasotzen dituztenen artean %30ak pobrezian jarraitzen du. Eredu horiek ez dira baliagarriak, beste garai batzuk dira eta beste neurri batzuk hartu behar ditugu. 

Neurri hau, hezkuntza eta osasuna bezala, giza eskubideen kategorian jarri behar den neurria da. Pobrezian dauden pertsonentzat bideratutako neurriak hartu behar dira. Hori da guk indartu nahi duguna. Besteak beste, pandemia garai honetan, oso agerian geratu delako beti egoera ekonomiko onean egongo zirela pentsatu duten pertsonak ere edozein momentutan kalean geratu ahal direla. Estatuarekiko dependentzia txarra da, bakoitzak bere kabuz lortu behar du bere egoera ekonomikoa babestea, baina pandemiarekin hori ez dela posible oso argi geratu da. Horregatik, gizarte osora bideratzeko neurri honen momentua da. 

Begira ostalaritzarekin gertatzen ari den guztia. Pertsona horiek guztiak, langileak, enpresariak edo autonomoak azkenean kate kapitalistaren azkenak dira. Momentu honetan langileak enpresak irekitzeko eskatzen hasi dira. Osasun baldintzak betetzen ez diren egora batean. Duela urte batzuk ikusten genuen nola fabrikak ixten ziren eta grebak antolatzen ziren osasun baldintzak betetzen ez zirenean eta orain langileek, hori aldarrikatu beharrean, lanera itzultzea eskatzen dute. Hori segurtasun ekonomikoa  ez dagoelako gertatzen da. Jendeak badakielako ez duela beste aukerarik eta benetan gaizki pasako duela hurrengo urteetan. Beharrezkoa da klik hori egitea gizartean eta eskubideak eskatu ahal ditugula pentsatzea. Fokoa horretan jarri behar dela uste dugu. Baldintzarik Gabeko Oinarrizko Errenta proposatzeko ikerketak eta analisiak egin dira. Aurrera eramateko dirua badago, zer gertatzen da edo non gelditzen da diru hori? Eta krisian zergatik irabazten dute beti berdinek? Gizartea ahalduntzeko unea da, eta ez ez betikoek irabazteko unea. Krisi momentutan batzuek irabazten dute eta beste batzuek galdu. Gure momentua iritsi da.

Ekimena COVID-19ak eragindako pandemia baino lehenago pentsatuta egon da?

Bai, pobreziako datuak nahiko esanguratsuak dira eta aspalditik dakigu hori. Pandemia aukera bezala ikusi dugu noski, egoera nahiko larria zen aurretik. Badaude datu batzuk asko esaten ez direnak baina pentsatzen dugu, Euskal Autonomia Erkidegoan behintzat, pobreziarik gabeko lurralde batean bizi garela baina ez da horrela. Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan biztanleriaren erdia bakarrik dago babestua enpleguaren sisteman, baina ia beste erdiak ez dauzka bere bizi aukerak horren babestuak. 

Bestetik, ikuspegi feministatik, bizitza erdigunean jartzearen aldarrikapena gaineratzen ari gara eta orain pandemian oso argi ikusi da, ekonomia salbatu edo bizia salbatu. Bizitza salbatzeko sarrera ekonomikoa beharrezkoak da. Elkarren artean zaintzen diren pertsonen komunitatearen beharra dago hau lortzeko.

Posible ikusten duzue Legebiltzarreko baietza lortzea?

Promotoran ni baikorretakoa naiz. Printzipioz nahiko ezkorrak gara, ez da neurri iraultzailea, baina nik uste dut alderdi politikoei kostatuko zaiela onurak ikustea. Alderdi kontserbadoreentzat baditu onurak proposamen honek. Azkenean kapitalismoak behar du pertsonok dirua izatea kontsumitu ahal izateko eta orduan lanak edo enpleguak diru sarrera hori ematen ez dutenean kontsumoa ere jaisten da. Beraz, kapitalismoak badaki errazagoa dela horrelako neurri bat ematea, guztiontzat enplegua ematea baino. Orduan, kontsumoa handitzeko neurri gisa positiboa litzateke. Noski, hori ez da guk nahi dugun eredua, guk beste bizimodu bat nahi dugu bideratu, bizitza erdigunean jartzea, gure denbora zertarako erabiltzen dugun erabakitzea, zer lan eta zer baldintzetan egiten dugun erabakitzea. Horregatik, Baldintzarik Gabeko Oinarrizko Errenta Ezkerraldetik bideratu behar den neurria dela uste dugu.Hori da gure proposamena, baina badakigu gutxiengoa garela. Ez dutela onartuko uste dugu, baina gaia agenda mediatikoan satzeko momentua da. Ekimen honen bitartez, gizarte mailan gaia eztabaidatzea nahi dugu. Egoera aprobetxatzea eta giza eskubideen eztabaidan sartzea aukera egokia da.

Oinarrizko errentarako legegintzako herri ekimenaren arrazoiak txostenean ageri dira. Migratzaileak jasotzen duten dirua baino 810 milioi euro gehiago ematen dizkiote euskal ekonomiari. Zer esango zenioke dei efektua diskurtso moduan erabiltzen duten pertsonei?

Batetik, diskurtso arrazista dela eta, bestetik, ez dela egia. Euskadiko erkidegoan dugun Diru Sarrerak Bermatzeko Errenta Espainiako Estatuko beste erkidegoetan baino babes sozial handiagokoa da, baina horrek ez du dei efektu hori eragin.

Errenta jasotzeko guk ez dugu jarri baldintza moduan egoera administrazio legalean egotea. Atzerritik etorri diren pertsonak gure bizilagunak dira eta gure bizilagun guztiak babestu behar ditugu. Besteak beste, pobreziaren datuetan okerren dauden pertsonak, atzerritarrak, emakumeak eta gazteak dira. 

Legebiltzarreko mahaian ekimena onartu ondoren, ezinbestekoak dira sinadurak legebiltzarrean eztabaidatzeko. 

Legebiltzarrak badu 30 eguneko epea onartzeko eta uste dugu onartu egingo duela, behintzat hasierako tramite hori. Hemendik hiru astera jakingo dugula suposatzen dut eta orduan hasiko litzateke sinaduren bilketa. Bilketa lau hilabetekoa izango da, 10.000 sinadura lortu beharko dira eta espero dugu prozesu horretan eztabaida hauek ematea. Asanbladak irekiak dira hiru lurraldeetan eta mugimendua sortzea espero dugu.