Sergio Balchada Outeiralek liburua argitaratu du Gerra Zibilean alde errepublikarrean borrokatu zuten galiziarrei buruz. Horietako asko Amurrion egon ziren, Bakunin Batailoian. Bere presentziak amurrioarren arreta erakarri zuen, praktikatzen zuten ateismoak talka egiten baitzuen tokiko gizarte kontserbadorearekin.
Sergio Balchada Outerial Maringoa da, galiziarra, baina urte luzez Maroñon bizi izan da eta orain Amurrion du bizilekua. Duela gutxi Galegos no Exército de Euzkadi 1936-1937 liburua argitaratu du, borrokalari galiziarren esperientziak jasotzeko guda zibilean.
Horietako asko alde errepublikarrean egon ziren batailoi ugaritan. "Abertzaleak ez ziren batailoi gehienetan (anarkistetan, sozialistetan edota komunistetan) galiziarrak zeuden. CNTko Celta Batailoia ia %100 galiziarra zen", azaldu du Balchadak.
1936ko uztailaren 18ko estatu kolpeari aurre egin zioten galiziarren artean, ugariak izan ziren Aiaraldera heldu zirenak. Batzuk UGT4 Batailoian, Carlos Marx Batailoian edota Capitán Casero Batailoian –Ezker Errepublikarreko unitatea–. Dena den, gehienak Bakunin Batailoian aritu ziren.
Izenak adierazten duen moduan, talde hori anarkista zen eta CNT sindikaturekin zuen lotura. "Akratak ziren; estatua, kapitalismoa eta erlijioa desagerrarazi nahi zuten iraultzaren bidez, gizarte berdinzalea sortzeko", argitu du egileak.
Berez, Txibiarte eta Santiago mendietako hasierako borroketan parte hartu zuten –1936ko abenduan– eta kapitain bat galdu zuten, erreketeek hilda. 1937an Sollubeko batailara bideratu zituzten.
Izaera iraultzaile hori ez zen ohikoa Aiaraldean, eremu abertzalea eta fededuna. Ondorioz, milizianoak apaiz arropekin agertu zirenean eskualdean, tokikoen arreta erakarri zuten. "Gehienak Trintxerpen bizi ziren gerra hasi baino lehen. Marinelak ziren eta sindikatua sortu zuten. Hain zuzen, guda hasi zenean, greban zeuden eta bertan behera utzi zuten Donostian borrokatzeko estatu kolpearen kontra. Gipuzkoa matxinoen esku geratu zenean, Bizkaira jo zuten eta suposatzen dut bidean elizetan hartu zituztela apaizen arropak, fededunei iseka egiteko" aipatu du Balchadak.
Anarkisten ateismoa, dena den, ez zen hor gelditu: "Reforren izan zuten egoitza eta han zegoen liburutegi erlijiosoa erre zuten. Antza, prozesio umoretsua egin zuten eta gero liburuak futbol zelaian erre zituzten".
Lezaman ere arazoak izan zituzten herriko jendearekin. Idazleak azaltzen duenez, bizpahiru miliziano meza batean agertu ziren eta apaizaren kontra hitz egin zuten. Elizan EAJri lotutako jendea ere bazegoen armaturik, eta mehatxuen ondorioz anarkistak joan egin ziren.
Balchadak ez du Bakunin Batailoiaren pasarte polemikoena ekidin eta horren nondik norakoak azaldu ditu. Alegia, anarkistei leporatu die bost Asalto Guardien –Errepublikako poliziak– fusilamendua. "Horrela izan zen, bai, Bakunin Batailoiko milizianoek 1936ko urrian bost guardia horiek fusilatu zituzten. Hala ere, borrokalari baten biografian jasotzen den moduan, ez zen euren ideia izan. Asalto Guardiak Reforren agertu ziren eta esan zuten milizianoak entrenatzera joan zirela. Ordea, Isaac Olmos batailoiko komandantea hiltzeko agindua eman zuen sektoreko Estatu Nagusiak. Sektoreko arduradunek adierazi zioten espioiak zirela eta euren asmoa zela desertatzea matxinoekin bat egiteko", argitu du ikerlariak.
Balchadaren liburua, momentuz, galiziarrez baino ez dago argitaratuta, eta euskaraz plazaratzeko ideia mahai gainean badago ere, ez daki hori posible izango den: "Pontevedrako Diputazioak dauka azken hitza".
Marinen, bere jaioterrian, aurkeztu zuen testua Sergio Balchadak eta laster Trintxerpen ere egingo du. Bere asmoa da Amurrion ere aurkezpena antolatzea: "Galiziarrez egon arren, uste dut interesdunek ulertuko dutela testua ahalegin handirik egin gabe".
Duela 40 urte sortu zen Geronimo Uztariz Institutua, Nafarroako Historia beste era batera ikertzeko eta zabaltzeko helburuarekin. Jende anitza bildu du lau hamarkada hauetan, eta gai ugari ikertu ditu denbora horretan. Historialari gazteak ere batu zaizkie. Zahar eta berriaren... [+]
Autobiografia idaztea omen da garapen pertsonalerako tresnarik eraginkorrena, askatzaileena. Iraganeko kontuei tira egin eta gogora ekartzeak, orainaldiko korapiloak askatzen laguntzen omen du. Bai, laguntzen du orainaldia ulertzen eta komeni zaigun etorkizun bat marrazten... [+]
Nafarroako Fusilatuen Senitartekoen Elkarteak gogor kritikatu du Iruñeko Erorien Monumentuaren inguruan EH Bilduk, Geroa Baik eta PSNek egindako akordioa. "Pedagogia" egiteko toki hobeagoak daudela dio eta interpretazio zentroari Maravillas Lamberto izena... [+]
Iruñeko Erorien monumentua faxismoaren salaketarako eta memoria demokratikorako Maravillas Lamberto interpretazio zentroa bilakatzea adostu dute EH Bildu, PSN eta Geroa Baik. Eraikinaren parte bat eraitsiko dute, eta adiera frankistako elementuak kendu edo estaliko... [+]
Ancient Earth mapa birtualak gure herrialdea, eskualdea, hiria... duela milioika urte non zegoen ikusteko aukera ematen du Dinosaurpictures.org/ancient-earth helbidean.
Toponimoa idatzi eta 750 milioi urte atzera egiten duen kronologian garai bat aukeratuta, emaitza puntu... [+]
Etiopia, 1974ko azaroaren 24a. Lucy-ren hezurdura aurkitu zuten Hadarren, giza arbasoen arrasto zaharrenetakoa. Australopithecus afarensis espezieko hominidoak 3,2 eta 3,5 milioi urteren artean ditu.
Homo espezieen arbasotzat jo zuten orduan, gu guztion amatzat. Mende erdi... [+]
Bizkarsoro filma (Josu Martinez, 2023) Donostiako zinema aretoetan proiektatuko dute ostiral honetatik aurrera (hilak 22); SADEko Iñaki Elorzak azaldu duenez, bi aste inguruz proiektatuko dute printzipioz, eta, arrakasta baldin badu, denbora gehiagoz. Hala azaldu dute... [+]
"88 urteko isiltasuna nahikoa da; gure herritarrek behingoz aitortza ekitaldi bat merezi dute"
Berkeleyko unibertsitateko (Kalifornia, AEB) arkeologo talde baten arabera, ezkerreko irudian ageri den eszena ez litzateke zuzena. Hau da, gizakiek ez zituzten lantzak jaurtitzen mamutak eta beste ugaztun handi batzuk ehizatzeko. Horixe zen orain arte zabalduen zegoen... [+]
Zamora, X. mendearen amaiera. Duero ibaiaren ertzean eta hiriko harresietatik kanpo Santiago de los Caballeros eliza eraiki zuten. Eliza barruko kapiteletan askotariko eszenak irudikatu zituzten, besteak beste, eduki sexualak zituztenak: orgia bat, emakume biluzi bat gizon baten... [+]
Espainiako eta Frantziako Estatuak “nazio askapen mugimendua ito” nahi dutela ohartarazi du Sortuk, eta Santi Brouard eta Josu Muguruza HBko militanteen erailketak estatu biek egiten duten “gerra zikinaren parte direla” adierazi du.
Saturraran Elkarteak antolatuta, Oroimen Eguneko ekitaldian batu dira larunbatean 1939tik 1944 bitartean Saturrarango Emakumeen Kartzela egon zen inguruan, bertan preso egondako emakume eta umeak oroitu eta omentzeko.