Ba ote daki Trumpek non dagoen Txina eta Filipinak aurkarazten dituen irla estrategikoa?
Mundu mailako inperioaren urbs estatubatuarra –eta haren periferiako lurbira osoa– Donald Trumpen bigarren agintaldirako kontuak ateratzen ahalegintzen ari garenean, tentsioak gorabidean jarraitzen du datozen lau urteetan, zalantzarik gabe, arreta-gune nagusietakoa izango den Txina Hegoaldeko Itsasoan.
Azken mugimenduak juridikoak izan dira gehienbat, baina joaira kezkagarria erakusten dute. Eta auziaren gune kritikoenetako bat dakarte lehen planora: Scarborough Shoal atoloia.
Lehen urratsa, aspalditik eginbidean zena, Filipinek egin dute, bere itsas-esparrua finkatzen duen legea onetsi eta indarrean jarrita. Berehala, Txinak biziro arbuiatu du pausoa, eta ingurumari hartako bakea arriskuan jartzea egotzi dio Manilari. Baina ez da horretara mugatu Pekin: “Huangyan Dao ingurumariko muga-lerroak” finkatu dituela jakinarazi du berehala. Filipinek beretzat berretsi duten esparruaren barnean, noski.
Krisiaren epizentroetako bat izatera behartuta dagoen gunera garamatza horrek. Txineraz Huangyan Dao, tagaloz Bajo de Masinloc eta, besteak beste, ingelesez Scarborough Shoal deitua atoloi handi bat da Txina Hegoaldeko Itsasoan dagoena, Luzondik 120 itsas miliatara. Ur gainean apenas agertzen den hiru angeluko hareazko uztai bat da, ehun bat kilometro koadrokoa, barneko aintzirarako sarbide estu bat duena. Eta horrexegatik, historikoki eta gaur egun ere, arrantzaleen artean oso estimatua ekaitzaldietan babesteko.
Baina ez da hori haren tasun preziatuena gaur egun. Ezta ingurumariko itsas zorupean egon daitezkeen erregai fosilak eta gainerakoak ere. Gaur-gaurkoz gizakien bizimodu iraunkorrerako aukerarik ez duen atoloiak kokapen ezin estrategikoagoa du, demagun, Manila eta Badia Handiko (Hong Kong, Shenzhen, Guanzhou, e.a.) portu txinatarren arteko bidean. Eta ikusmira zabalagoarekin, Malacako itsasartea eta Taiwan, Japonia, Korea eta Txina iparraldearen arteko itsas joan-etorrien zaintzarako. Hartarako gaituko balute.
Berariazko kasua da Scarborough Shoalekoa, Paracel eta Spratley uhartedietako gorabeherekin lotura zuzenik gabekoa. Eta Filipinak eta Txina aurkaratzen dituena, soilik, bere kokapenagatik. De facto, Txinaren kontrolpean dago, baina hainbat liskar izan dira bertan azkenaldian. Orain, bere presentzia ez ezik indarra erakusteko unea dela ebatzi bide du Pekinek. Duela hamar urte, handik 400 miliatara egindako “irlagintza” errepikatzeko asmoa duelako, beharbada?
Seguru aski, ezezaguna egingo zaio Scarborough Shoal Trumpi; baina norbaitek jakinaren gainean jarri beharko luke, tentuz...
Iazko azken hatsean Txinako gobernuak Yarlung Zangbo ibaiaren behe-arroan proiektu hidroelektriko handia abian jarriko duela iragarri izanak, urak harrotu ez, sutan jarri dituela dirudi gure artean. Esan dezakegu alarmaren eskala osoa kurritu dutela iruzkinek: munduko handiena... [+]
Donald Trumpek agindutako muga-zergak indarrean sartu dira: Kanadak eta Mexikok %25ekoak izango dituzte eta Txinak %10ekoa. Kanadak zifra bereko arantzelekin erantzungo du. Mexikok arbuiatu du AEBko Gobernuak esan izana organizazio kriminalekin loturak dituela herrialde horrek... [+]
ChatGPT ez da dagoeneko "hainbesterako". Lehiakide biziago, eskuragarriago eta merkeago bat jarri zaio parean AEBetako eta mundu mailako liderrari: enpresa txinatar baten eskutik ikusi du argia DeepSeekek. Dantzan jarri da mundua, eta ez espresuki onerako. Mikrotxipen... [+]
Garai aproposa izaten da urteburua iraganeko lorpenak goraipatzeko eta, are gehiago, etorkizuneko asmo-usteak aldarrikatzeko. Eta halatsu da Txinan ere, alafede. Bide batez, ez da harrigarria abenduko azken orduetan, aurreikusitako planari aurrea hartuz, Xinjiangeko Urumqi-Yuli... [+]
2018ko martxoaren lehena zen, bere lehen agintaldiaren lehen laurdena burututa, Donald Trumpek pentsaera politiko-ekonomikoaren lagin gardenena utzi zigunean: “Merkataritza-gerrak onak dira, eta irabazten errazak”. Orduantxe abian jartzear zituen altzairu eta... [+]
Ipar hemisferioan ikasturtea hastearekin batera izan ohi den albiste-zaparradan argitaratu zen duela astetxo batzuk: aspaldiko urteetan ez bezala, txinatar jatorriko ikasleak (275 milatik gora) ez dira jada ugarienak Estatu Batuetako unibertsitateetako atzerriko ikaslerian;... [+]
Argazkia bai, ala argazkia ez? Oraintxe bertan, ez dago argi Rio de Janeiron hasi berri-berria den G20aren goi bileran argazkia izango ote dugun ala ez. Bertaratu diren agintari gorenen “familia-argazkia”, alegia. Horrelakoetan arauzkoa bihurtu dena: turista... [+]
Kontinente zaharrak gerra komertziala plantatu dio Txinari, auto elektrikoen merkatu europarra porrot historiko eta irrigarri izatetik gertu dagoelako. Txinatarren errua omen, kotxe elektriko europarrak bi aldiz garestiago izatea haienekin alderatuta. Min egiten dietena da... [+]
Zeurea ez dela –eta ez duela izan behar– deritzozun herrialde bateko gertakari historikoa izan al daiteke nonbaiteko festa nazionalaren sorburua? Bai, horixe. Gertatu ere gertatzen da Taiwanen: “Hamar Bikoitzean”, alegia, urriaren 10ean ospatzen da... [+]
Kontatu –ezta iradoki ere– ez digutenez, imajinatu egin beharko dugu. Gertatu, halatsu gertatuko zelako, gutxi gora behera.
Tximeleta efektua deituaren bertsio eguneratua ematen du: unibertsitate-mintegi arrunt eta ziztrin samarra baino asko gehiago ez lirudikeenak belarri guztiak tentetu arazi ditu Asia Ekialdean, bereziki Japonian. Baita gugandik gertuago ere.
Azkenean, odolik isuri gabe amaitu da apirilaz geroztik Sabina/Xianbin/Escoda atoloiaren urmaelean, Spratley uhartediaren ekialdean, BRP Teresa Magbanua, Filipinen kosta-zaintzako ontziaren aingura-aldi luze bezain atezua. Irailaren 15ean, igandez, aingura jaso eta porturantz... [+]
Txina Hegoaldeko Itsasoan gaiztotzen ari da gatazka Filipinak eta Txinaren artean. Nabari du oraintsu arte Second Thomas Shoal/Ren’ai Jiao/Ayungin uharrian nahita hondoa jota datzan Sierra Madre filipinar gerraontziaren hondakinen inguruko tirabira batere konpondu gabe,... [+]
Iazko urtarril-otsailean izan genuen Hego Euskal Herrian bisitari, egundoko propagandaz girotuta baina aparteko arrakastarik gabe, Shen Yun izeneko antolakundearen “Txina komunismoaren aurretik” ikuskizuna. Agian neuk ere esan behar nuen zerbait orduan, haren... [+]