Esan banuen esan nuen. Behin irratsaio batean azenarioa (Daucus carota) mokofina zela esan nuen. Lagun bati irrifarrea aterarazi zion; urrutiagoko batek ikusten nauenero gogora ekartzen dit.
Mokofina da bai karrota, bastanaga, pastana, pastanada, pastanera, pastanagrea edo azenarioa. Mokofina, ahozuria, mutur-zuria… guztiz fina, alegia. Baratzean ez da errazen etortzen den barazki horietakoa, eta jende askok ezinezkotzat joa dauka. Egutegiko udaberrian eta udan ereiten da, eta oraintxe horien erdi-erdian gaudenez, adoretu eta arnasa eta asmoa hartu eta erein dezagun! Orain ereindakoak udaren amaiera eta udazkena gozatuko dizkigu. Utziz gero, baita negua ere. Azenarioa jaio eta bizi osoa egingo duen tokian ereiten da. Hurrengo udaberrira arte ez da garatu eta loratuko eta bitarte horretan jan daiteke. Bai, badaiteke, baina zenbat eta gazteagoa samurragoa, ahozuriarentzako azenario mokofina. Ez utzi handi-handi egiten, baldin eta errekorra eskuratu nahi ez baduzu. Lan handia hartu behar duzu horretarako: palanka batekin zuloa zabaldu, loreontzietarako erabiltzen den lur nahasketa harro hori sartu eta zain handia egiten duen barietateren bat erein, bi edo hiru hazi erein eta gero onena utziz bakandu. Astunenaren errekorra AEBetako Minnesotako Otsegoko Christopher Qualleyk du: 10,17 kiloko bat sortu zuen 2017an. Luzeenarena, berriz, Ingalaterrako Malverteko txapelketan neurtu zuten, Joe Athertonek zaindutakoa izan zen eta 6,245 metro neurtzen zuen. Gure etxean ez dugu horrelakorik nahi, ezta? Ez alajainena! Txiki, goxo, xamur horiek ederragoak dira, landu eta ikusteko bezala jateko.
Hemen ondo datorren barietateren bat eskuratzea da onena; Euskal Herriko hazi ekologikoak lantzen dituen Aleka elkarteak eskaintzen dituenak hiru dira: Colmar, Nantesa eta Morada. Hasteko nahikoa.
Azenarioarentzako lur harroa, urasetzen ez dena, pH neutroa duena (buztinik ez otoi, dio mokofinak) eta eguzki ordu ahalik eta gehien hartzen duen saila aukeratu. Errauts pixka bat nahasi lurrari. Harrotik gutxi badu mausarra edo hondarra ere bai.
Haziak uretan eduki bizpairu egunez beratzen; euri ura edo iturrikoa bada hobe. Askoz lehenago ernatuko da gero lurrean. Xukatu eta lur, buztin edo hare finarekin nahasi hautseztatutako haziak izan arte. Horrelaxe garbitu gabe ereingo ditugu, asko jota zentimetro bete lurperatuaz. Purrara zabaldu daitezke edo nahi izatera errenkadetan. Purra-purra eginez gero ez asko bota. Edonola ere, gero gaitzak ekiditeko eta hazkundea bermatzeko, bakandu edo miaztu egin behar izaten da saila. Horregatik erein errenkadetan, batetik bestera 10-12 cm utziz eta hazi batetik bestera 8 cm inguru. Honek bakantze lana murrizten du, baina hasieran tarteko belarrak kendu beharra dakar. Gaitzerdi; hasierako lana baita, eta azenarioaren mastra hazi denean berak hartuko ditu azpian, ilunpetan eta haztea eragotziko die. Lurrari heze eutsi, gutxienez ernatzen den arte. Azenarioak duen arerio nagusia euli bat da (Psila rosae). Berak jartzen dizkion arrautzetatik sortzen diren harrek azenarioa bueltan-bueltan jan eta lurrez zikinduta aterako dira. Eulia ez hurbiltzeko aldamenean porrua (Allium porrum) edota tipula (Allium cepa) jarri. Horiei ere lagunduko die azenarioak, etsai dituzten harrak sortzen dituzten sitsak (Acrolepiopsis assectella) uxatuz.
Loreontzian leiho-koskan edo balkoian, edo baratzean egin azenarioa. Azenario industrialaren eta etxekoaren arteko aldea dastatuz geu ere mokofindu gaitezen, otoi.
Zuhaitzen eta arbolen sarobean nabil azken urte hauetan. Larrean, abaroan eta biaoan hor nabil atera ezinik. Zuhaitzei eta arbolei aparteko begirunea diedala jabetua izango zara, tarteka behinik ARGIAren Bizi Baratzea txoko honetan ibiltzen bazara. Eta azkenaldi honetan,... [+]
Mahaño Lanathoua 2017an hasi zen aitaren lurretan arbolak landatzen, oihan baratzea lantzeko ideiarekin. “Hasieran asmoa ez zen horretatik ekonomia bat sortzea, gure buruaskitasunerako bidean pausoak ematea baizik”, gogoratu du laborariak. Baina, landaketekin... [+]
Duela gutxiko kontua da. Iberiar katamotza (Lynx pardinus), mundu mailako felino espezie mehatxatuenetarikoa, “galtzeko arriskuan” egotetik “kaltebera” kategoriara igaro da IUCNren Espezie Mehatxatuen Zerrenda Gorrian. Espeziea kontserbatzeko egindako... [+]
Nekazaritzaz eta abeltzaintzaz askotan entzuten da lanbide "oso lotua" dela, jai egunik edo oporrik ez dela existitzen. Ipar Euskal Herriko Onetik eta Etxaldia gasnategiek, Berria eta Aldudeko Esne Kooperatibekin elkarlanean, laborariei bakantzak bermatzeko egitasmoa... [+]
Txikitan kaian arrantzatu ohi genituen ‘pantxito’ gehienak ziurrenik bisiguak izango ziren, baina nekez ikusten genituen bisigu handiak. Izatekotan, jatetxe ezagunetan izango zen, arraindegietako bisigu gehienak kanpotik ekarriak ziren bitartean. Egun, kostaldeko... [+]
Galdera hau jaso berria dut Bizi Baratzeako postontzian: "Gaia San Joan bezperako familia afarian atera huen, Unanue sagardotegian, Azpeitian. Seguran Santa Engrazia egunean erein behar ditugun haziak bedeinkatzen dira. Erein beharreko hazi guztiak eramatea komeni al da?,... [+]
2022an Nafarroako Liburutegien Sareak martxan jarritako proiektu berezia da hazien liburutegia. Clara Flamarique Goñi da Nafarroako Gobernuaren liburutegi zerbitzuko proiektuen arduraduna, eta honela gogoratu ditu hastapenak: “Zaragozako liburutegian martxan zuten... [+]
Ur azaletik gertu dabiltza arrainak igerian. Zerbait uretarantz gerturatzen ari da, hegan: arrano bat dator, bere atzaparrak aurrerantz luzatuta eta zaplast! Uretan sartu da, bete betean. Arraina harrapatu ostean burua uretatik atera du arranoak, baina arrainak hondorantz egiten... [+]
Bost hilabete bete dira otsailaren 6an traktoreen mobilizazioak hasi zirenetik. Mirene Begiristainek eta Isabel Alvarezek ekofeminismoaren betaurrekoak jantzita aztertu dituzte mobilizazio hauek eta fokutik kanpo geratu diren laborariak eta aldarrikapenak ekarri dituzte lehen... [+]
Ingurumena, bioaniztasuna, uraren gestioa eta haurren beharrak oinarri hartuta, ikastetxeetako patioak aldatzeko proiektu kolektiboa jarri dute martxan Pirinio Atlantikoetan; Euskal Herriko lau herrik hartuko dute parte. Iruñean ere, itzal eta landare gehiago izango... [+]
A zer lanak ematen dizkigun! Txoratzen gaitu tomateak (Solanum lycopersicum). Artaxoakoa dela, edo Tuterako Itsusia, edo Aretxabaletakoa, edo Erandiokoa, pikoluzea, gerezia dela, madari tomatea dela, Igeldo, mendigorria, transgenikoa dela, Eusko Labela dela, idi-bihotza, korta... [+]
Joxe Blanco Gomez laudioarra Lamuzanaturgunea blog-aren bultzatzaile eta Laudiokolore ekimeneko kidea da. Urteak daramatzate Laudion basa landareen inguruko sentsibilizazioa eta formazioa egiten, eta maiatzean, Arraño mendiko baso orkideen inguruko jardunaldiak egin... [+]
Kakalardo adar-luze honen irudiak ez du zalantza izpirik uzten: ez du parekorik. Gure lurretan, eta Europa osoan ere, genero honetako espezie bakarra da. Bere tamaina handiak (kakalardo bat izateko, noski) eta bere kolorazioak gure begietan betiko txertatzen dira ikusteko... [+]