Azenario mokofina
Esan banuen esan nuen. Behin irratsaio batean azenarioa (Daucus carota) mokofina zela esan nuen. Lagun bati irrifarrea aterarazi zion; urrutiagoko batek ikusten nauenero gogora ekartzen dit.
Mokofina da bai karrota, bastanaga, pastana, pastanada, pastanera, pastanagrea edo azenarioa. Mokofina, ahozuria, mutur-zuria… guztiz fina, alegia. Baratzean ez da errazen etortzen den barazki horietakoa, eta jende askok ezinezkotzat joa dauka. Egutegiko udaberrian eta udan ereiten da, eta oraintxe horien erdi-erdian gaudenez, adoretu eta arnasa eta asmoa hartu eta erein dezagun! Orain ereindakoak udaren amaiera eta udazkena gozatuko dizkigu. Utziz gero, baita negua ere. Azenarioa jaio eta bizi osoa egingo duen tokian ereiten da. Hurrengo udaberrira arte ez da garatu eta loratuko eta bitarte horretan jan daiteke. Bai, badaiteke, baina zenbat eta gazteagoa samurragoa, ahozuriarentzako azenario mokofina. Ez utzi handi-handi egiten, baldin eta errekorra eskuratu nahi ez baduzu. Lan handia hartu behar duzu horretarako: palanka batekin zuloa zabaldu, loreontzietarako erabiltzen den lur nahasketa harro hori sartu eta zain handia egiten duen barietateren bat erein, bi edo hiru hazi erein eta gero onena utziz bakandu. Astunenaren errekorra AEBetako Minnesotako Otsegoko Christopher Qualleyk du: 10,17 kiloko bat sortu zuen 2017an. Luzeenarena, berriz, Ingalaterrako Malverteko txapelketan neurtu zuten, Joe Athertonek zaindutakoa izan zen eta 6,245 metro neurtzen zuen. Gure etxean ez dugu horrelakorik nahi, ezta? Ez alajainena! Txiki, goxo, xamur horiek ederragoak dira, landu eta ikusteko bezala jateko.
Hemen ondo datorren barietateren bat eskuratzea da onena; Euskal Herriko hazi ekologikoak lantzen dituen Aleka elkarteak eskaintzen dituenak hiru dira: Colmar, Nantesa eta Morada. Hasteko nahikoa.
Azenarioarentzako lur harroa, urasetzen ez dena, pH neutroa duena (buztinik ez otoi, dio mokofinak) eta eguzki ordu ahalik eta gehien hartzen duen saila aukeratu. Errauts pixka bat nahasi lurrari. Harrotik gutxi badu mausarra edo hondarra ere bai.
Haziak uretan eduki bizpairu egunez beratzen; euri ura edo iturrikoa bada hobe. Askoz lehenago ernatuko da gero lurrean. Xukatu eta lur, buztin edo hare finarekin nahasi hautseztatutako haziak izan arte. Horrelaxe garbitu gabe ereingo ditugu, asko jota zentimetro bete lurperatuaz. Purrara zabaldu daitezke edo nahi izatera errenkadetan. Purra-purra eginez gero ez asko bota. Edonola ere, gero gaitzak ekiditeko eta hazkundea bermatzeko, bakandu edo miaztu egin behar izaten da saila. Horregatik erein errenkadetan, batetik bestera 10-12 cm utziz eta hazi batetik bestera 8 cm inguru. Honek bakantze lana murrizten du, baina hasieran tarteko belarrak kendu beharra dakar. Gaitzerdi; hasierako lana baita, eta azenarioaren mastra hazi denean berak hartuko ditu azpian, ilunpetan eta haztea eragotziko die. Lurrari heze eutsi, gutxienez ernatzen den arte. Azenarioak duen arerio nagusia euli bat da (Psila rosae). Berak jartzen dizkion arrautzetatik sortzen diren harrek azenarioa bueltan-bueltan jan eta lurrez zikinduta aterako dira. Eulia ez hurbiltzeko aldamenean porrua (Allium porrum) edota tipula (Allium cepa) jarri. Horiei ere lagunduko die azenarioak, etsai dituzten harrak sortzen dituzten sitsak (Acrolepiopsis assectella) uxatuz.
Loreontzian leiho-koskan edo balkoian, edo baratzean egin azenarioa. Azenario industrialaren eta etxekoaren arteko aldea dastatuz geu ere mokofindu gaitezen, otoi.
Nekazariarentzat baratzea eragozpena besterik ez da. Egungo makina bat nekazari “aurreratuk” horrela pentsatzen du. Bere lanean ez dute baratzerik behar, ezta oilategirik, ezta sagarrondorik, ezta erlauntzarik ere.
Sugea entzun eta leku lehor bat etorriko zaio burura askori, narrastiek beroa behar dutela ondo barneratua baitu gizakiak. Suge guztiak ez dira berdinak, ordea; denek ez dituzte baldintza berak gustuko, eta horri esker dago, besteak beste, dagoen dibertsitatea. Bakoitzak bere... [+]
Gasteizko Basaldea etxaldean dago kokatuta Soilik nekazaritza birsortzaileko proiektua, Abetxuko auzoan, eta Jaime Garcia, Joseba Vigalondo eta Javier Chaves dira bultzatzaileak. “Lehen sektorean, eredu agroekologikoan inkorporazio berriak bultzatzea da gure helburua,... [+]
Udaberrian orain dela egun gutxi sartu gara eta intxaurrondoa dut maisu. Lasai sentitzen dut, konfiantzaz, bere prozesuan, ziklo berria hasten. Plan eta ohitura berriak hartu ditut apirilean, sasoitu naiz, bizitzan proiektu berriei heltzeko konfiantzaz, indarrez, sormen eta... [+]
Ohe beroan edo hotzean egiten da hobeto lo? Nik zalantzarik ez daukat: hotzean. Landare jaioberriek bero punttu bat nahiago dute, ordea. Udaberriko ekinozio garai hau aproposa da udako eta udazkeneko mokadu goxoak emango dizkiguten landareen haziak ereiteko.
Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]
Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki erraz atzemateko aukera eskaintzen diguna: itsas-tomatea.
Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]
Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]
Ugaztunei eskainitako azken artikuluaren amaierako hitzak hurrengo animalia aurkezteko aitzakia paregabea dira. Bertan esaten genuen muturluzeak erreka “garbi eta txukunak” behar dituela, kutsadurarik gabeak baina elementu natural anitzekin. Animalia txiki horren... [+]
Bada Borda bat ilargian. Bai, bai, Borda izeneko krater bat badu ilargiak; talka krater edo astroblema bat da, ilargiaren ageriko aldean dago eta bere koordenadak 25º12’S 46º31’E dira; inguruan 11 krater satelite ditu. Akizen jaiotako Jean Charles Borda de... [+]
Sare sozialen kontra hitz egitea ondo dago, beno, nire inguruan ondo ikusia bezala dago sare sozialek dakartzaten kalteez eta txarkeriez aritzea; progre gelditzen da bat horrela jardunda, baina gaur alde hitz egin nahi dut. Ez ni optimista digitala nauzuelako, baizik eta sare... [+]
Mila milioika mintzo dira agintariak. CO2 isurketak konpentsatzeko neurri eraginkor gisa aurkeztuta, zuhaitz landaketei buruzko zifra alimaleak entzuten dira azken urteetan. Trantsiziorako bide interesgarria izan zitekeen, orain arteko oihanak zainduta eta bioaniztasuna... [+]
Kutsatzaile kimiko toxikoak hauteman dituzte Iratiko oihaneko liken eta goroldioetan. Ikerketan ondorioztatu dute kutsatzaile horietako batzuk inguruko hiriguneetatik iristen direla, beste batzuk nekazaritzan egiten diren erreketetatik, eta, azkenik, beste batzuk duela zenbait... [+]
Magnoliak eleganteak dira. Dotoreak. Anddereak. Pontxoak. Apainak. Pimentak. Gurbilak. Ponposak, ponpoxearrenak. Ortiroak. Ia-ia fazazkoak, kriket eta kraket. Ez naiz harritzen, beren loraldien azpian lurrarekin urtzerainoko handitasunaren menpeko sentitzen naiz urtero.