Autonomia, urrats berria
EHBaik Autonomia estatutu baterako proposamena prestatu du, gure nazioaren burujabetza osorako bidean etapa gisa.
Ipar Euskal Herriarentzat Autonomia estatutuaren aldarrikapena historia luze batean errotua da. 1947an Jean Etcheverry-Aintchart diputatuak lege proiektu bat aurkeztu zuen. Ondotik, mugimendu abertzaleak urtetan zehar beste proposamen batzuk egin ditu: 1978ko legegileetako hauteskundeetan EHAS mugimenduak defendaturikoa; 1983an Iparretarrak erakundeak Autonomia kontzeptua helburu eta borroka ezberdinen bateratze gisa jarri zuen mahai gainean. 1993an autonomia estatutuaren proposamen zehatza plazaratu zuen; 1994an «Autonomia Eraiki» kolektiboaren autonomia proiektua ezagutu zen; eta 2007an Batasunak autonomia proposamena aurkeztu zuen.
2012an, EHBaik eskumen zabaleko Lurralde kolektibitate autonomo baten alde egin zuen. Alta, 2022ko udazkenean egin lehen kongresuan, autonomia estatutu berri baten oinarri politikoak definitzea erabaki zuen. Bi urteko gogoeten ondotik, heldu da momentua.
Momentuaren garrantzia
EHBairen delibero hori egoera jakin batean kokatzen da. Frantses Estatuan diren estaturik gabeko nazio ezberdinetan mugimendu abertzaleen eta independentisten eragina emendatzen ari da. Ondorioz, estatutu politikoen bilakaeraz solastatzera bultzatua izan da Paris bereziki Polinesian, Kanakyan edota Korsikan. Frantses estatu zentralizatuaren eta estaturik gabeko nazioen artean “modus vivendi” berri bat beharrezkoa da. Horregatik, EHBaik ezinbestekotzat ikusten du Ipar Euskal Herria ere aldarri horri lotzea.
Ipar Euskal Herria bere burua antolatzeko eta gobernatzeko prozesu batean da Euskal Elkargoa sortu zenetik. Lehen aitortza politiko bat lortu da, lurralde mailako zenbait politika publiko plantan ezartzeko aukerarekin. Hala ere, Elkargoak bere mugak erakutsi ditu, lurraldean ditugun erronkei buru egiteko erabaki ahalmen eta eskumen urriak dituelako. Aitortzari begira, beste ziklo politiko bat irekitzeko premia dugu. Hortara, beste estatutu politiko baten perspektiba Ipar Euskal Herriko agertoki politikoan mahai gaineratzeko beharra agerikoa da. Are gehiago, Hego Euskal Herrian ere estatutu politikoen eztabaida irekia delarik, geroari herri ikuspuntu batetik begiratzen ahal diogun honetan.
Anbiziozko erronka
Autonomia Europan aspalditik onartua den kontzeptua da, kontinenteko panoraman, nehondik ere anakronikoa ez dena. Alderantziz, ikuspuntu jakobinoa da zaharkitua dena. Ipar Euskal Herrian autonomia estatutu batera iristeko, EHBaik bi urrats proposatuko ditu: frantses estatuarekin Euskal Herriaren oinarrizko berezitasunak kontuan hartuko dituen akordio politiko bat formalizatzea eta horren baitan, frantses konstituzioan Euskal Herriaren aipamen berezitua egitea, Kanakyren kasuan bezala. Autonomia estatutua eraginkorra izateko, ahalmen legegileak, fiskalak eta eskumenak ere bilduko ditu. EHBaik etapa instituzional berri bat irekitzeko tenorea dela uste duen honetan, herritarrei eta eragileei anbiziozko erronka hau aurkeztuko die abenduaren 14an, denen arteko iritziekin lurraldearentzat proiektu berri bat sor dezagun.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Uharteko artzain egunean azaldu zuten Euskal Herriak nazioarteko ardi mozketa txapelketatan aritzeko onarpena lortu duela. Ofizialtasuna Eskoziako 2023ko munduko txapelketan etorri zen, euskal moztaileek aurkeztutako dosierra eta bertan egindako defentsa bikainaren ondorioz... [+]
Segur aski, gutariko gehienek jada erosiak dituzte, han eta hemen, Eguberrikari banatzeko opariak. Olentzeroren bisita gautar hori hitzordu handia baita, bereziki haurrentzat. Denak prestatzen dira urteko garai emankor horretarako: Bilbo sutan agertzen da, Gasteiz, Iruña... [+]
Zerk harritu zintuen gehien kartzelatik atera zinenean? Galdetu didate maiz azken urte eta erdian.
Bilboko kaleak turista eta bi hankadun txakurrez lepo daudela ikusteak, adibidez? Edo egoera politikoaren aldaketak? Lehenengoak akitu eta amorratu nau, badago zer borrokatzen... [+]
Benetan nahasia da euskara ikasteko dirulaguntzen kontu hori. Euskara ikasi nahi duen herritarrak leihatila bat baino gehiagotara jo beharko du egin nahi duen ikastaroa zenbat kostatuko zaion eta dirulaguntzak nondik, nola eta noiz lortuko dituen jakiteko. Oraindik ere dirua... [+]
Hizkuntza matematikoa ondo ulertu eta interpretatzeak badu garrantzia ikasketa prozesuan; horixe esan ohi diegu guk geure ikasleei, bederen. Matematiken lengoaia unibertsala da, eta oro har, interpretaziorako errore marjina txikia izan ohi da. Nekez marraztuko genuke hiruki bat... [+]
Bileretan denetarik elkartzen gara, eta bilerek berek nolakotzen gaituzte unean, bakoitzak bere rola izaten baitu, bere boteretxoa (edo haren falta), adina, bizitzako momentua. Baina beti-beti daude isiltzen direnak. Letek kantatzen zigun handitzean ikasiko genuela isilik... [+]
Beharbada gizakion ahultasunetariko bat gehiengoari entzuteko eta kasu egiteko dugun joera da. Ziur gure espeziearen garapenaren ezaugarri garrantzitsua izan dela, eta beharrezkoa biziraupenerako. Baina digitalizazioarekin, dugun ezaugarri horrek zaurgarriagoak bilakatu... [+]
Gure eskubideak, gure etorkizuna, orain! lelopean, Giza Eskubideen Nazioarteko Egunak 76 urteetako ondarea ospatzen du. Egunak mundu baketsuagoa, berdinzaleagoa eta jasangarriagoa eraikitzearen alde egitea du xede. Hala ere, aurrerapenak ospatzen diren bitartean, babesturik... [+]
Tabernan zaude, barran, eskatu nahian. Mostradorean beste pertsona batzuk ere berdin. Laster izango da zure txanda, baina zuri tokatu arren, zerbitzariak ez dizu galdetu ea zer nahi duzun, salto egin dizu eta zure atzean etorri den gizona atenditu du. Ergel aurpegia geratu... [+]
Barruan dudan zera honi idatzi nahiko nioke. Pandemiatik ia bost urte beteko dira, eta garai hartan gazteak ginenak hasi gara, gazte izaten jarraitzen badugu ere, bestelako espazio batzuetan orbitatzen. Etxebizitza, bizi proiektua, amatasuna, lana, osasuna... elkarrizketetako... [+]
Gogoratzen al duzue? Legebiltzarreko %90ak onartu zuen Hezkuntza Akordioa duela bi mende –barkatu, bi urte–. Ezkerraren biltzarkideen erreakzioa euforiaren eta neurriko gogobetetasunaren artean mugitu zen. Onarturiko dokumentuaren arabera, zentro pribatuek diru... [+]
Egotea egitea da. Hala dio aurten Durangoko Azokak, eta egia da, azokaren beraren kasuan behintzat eta Euskal Herria aintzat hartuta. Dagoeneko 59. azoka da aurtengoa, eta urtero egote hutsak frogatzen du euskara, euskal kultura, euskal nazioa egiteko modua dela Durangoko... [+]
Bilbon bazterkeria arriskuan dauden kolektiboekin lanean aritu nintzen bost urtez, arrakala digitalaren inguruan, batez ere emakumeekin. Bidean, bortizkeria matxistekin eta beste arazo askorekin aurkitu nintzen. Oso modu organikoan, indarkeria matxista pairatzen zuten... [+]