Astelehena! Jai ondoko alferra
Azken urteetan, urtarrileko astelehen batez, sare sozialek eta albistegiek gogorarazten digute ipar hemisferioan urteko egunik goibelena dela. Blue Monday da, ingelesez urdin adjektiboak triste eta goibel esan nahi baitu. Teleberria betetzeko bestelako albisterik aurkitu ez duten esatariek urtero kontatzen dute zientifikoki frogatutako datua dela, kalkulatzen dena Eguberrien bukaeraren, eguraldiaren eta hurrengo oporraldirako falta diren egunak kontuan hartzen dituen ustezko formula matematiko baten bidez. Baina txatxukeria horren jatorria 2005eko publizitate kanpaina bat baino ez da, Sky Travel bidai-agentzia britainiarrarena.
Zoritxarrez langile mugimenduaren tradizioak ahaztu ditugun garaiotan, Blue Monday komertzialak itzal egin dio jatorrizko astelehen urdinari, zeina oso bestelakoa baitzen. Gutxienez Erdi Arotik dokumentaturik dago Europako artisau eta langileek, igandeko atsedena eta gero, jai-eguna astelehenera arte luzatzeko zeukaten ohitura. Astelehenetan ere atseden hartu eta festa egin nahi izaten zuten, aurreko astean irabazitako sosak tragotan eta janaritan gastatzeko. Ohitura hori aski zabaldua zegoen eta nagusien diziplina zorrotzaren aurkako erresistentzia keinu bat zen. Alemanian Blauer Montag (astelehen urdin, hain zuzen) esaten zioten eta beste hizkuntza batzuetan San Astelehen ospakizuna esaten zitzaion (San Lunes, Saint Lundi, Saint Monday, ...). XX. mende hasieran oraindik, hainbat tokitan ohikoak ziren horrelako parrandak. EP. Thompsonek esaterako, astelehenetan lan ez egitearen inguruko ohiturak, anekdotak eta kantuak jaso izan zituen, XVIII. eta XIX. mendeko langile klasea ikertzerakoan.
Astelehen urdina: ospakizun eta desobedientzia zena, egun goibel eta deprimentea bilakatu dute. Blauer Montag zaharra ihes bat zen; Blue Monday berriak, aldiz, egoera onartzera kondenatzen gaitu eta apatiara lotzen. Urteko astelehenik tristeena dela gogorarazten digute, baina ez gara iruzur egin eta eskapatzeko gauza; kapitalaren uztarpetik ihes egiteko esperantzak galdu bagenitu bezalaxe. Zalantza dut, ordea. Zuen ustez zein da astelehenik goibelena urtarrilekoa ala irailekoa? Orduko langileek bezala, oporraldia luzatuko nuke; baina ez egun bakar batez, hilabete oso bat baizik! Gora astelehen urdinak!
79. urtean, Vesubio sumendiaren erupzioak errautsez eta arrokaz estali zituen Ponpeia eta Herkulano hiriak eta hango biztanleak. Aurkikuntza arkeologiko ugari egin dira hondakinetan; tartean, 2018an, gorpuzki batzuk aztertu zituzten berriro, eta ikusi zuten gizon baten garuna... [+]
Luxorren, Erregeen Haranetik gertu, hilobi garrantzitsu baten sarrera eta pasabide nagusia aurkitu zituzten 2022an. Orain, alabastrozko objektu batean Tutmosis II.aren kartutxoa topatu dute (irudian). Horrek esan nahi du hilobi hori XVIII. dinastiako faraoiarena... [+]
AEB, 1900eko azaroaren 6a. William McKinley (1843-1901) bigarrenez aukeratu zuten AEBetako presidente. Berriki, Donald Trump ere bigarrenez presidente aukeratu ondoren, McKinleyrekiko miresmen garbia agertu du.
Horregatik, AEBetako mendirik altuenari ofizialki berriro... [+]
Andeetako Altiplanoan, qocha deituriko aintzirak sortzen hasi dira inken antzinako teknikak erabilita, aldaketa klimatikoari eta sikateei aurre egiteko. Ura “erein eta uztatzea” esaten diote: ura lurrean infiltratzen da eta horrek bizia ekartzen dio inguruari. Peruko... [+]
1936ko Gerran milaka haurrek Euskal Herria utzi behar izan zuten faxisten bonbetatik ihes egiteko. Frantzia, Katalunia, Belgika, Erresuma Batua, Sobietar Batasuna eta Amerikako herrialdeetara joandako horien historia jasotzeko zeregin erraldoiari ekin dio Intxorta 1937... [+]
49 urte eta gero Espainiako Poliziak Gasteizko Maria Sortzez Garbiaren katedralean eraildako bost langileak oroitu dituzte beste behin astelehen arratsaldean. Milaka pertsona batu dira Zaramagatik abiatutako eta katedralean amaitutako manifestazioan. Manifestari guztiek ez dute... [+]
Martxoaren 30erako Iruña-Veleia martxan, SOS Iruña-Veleia eta Euskeraren jatorria elkarteek manifestaziora deitu dute, Aski da! Argitu, ez suntsitu lelopean. Azken bi urteetan "hondeatzaileak sistematikoki eremu arkeologiko oso aberatsak suntsitzeko modu... [+]
1976ko martxoaren 3an, Gasteizen, Poliziak ehunka tiro egin zituen asanbladan bildutako jendetzaren aurka, zabalduz eta erradikalizatuz zihoan greba mugimendua odoletan ito nahian. Bost langile hil zituzten, baina “egun hartan hildakoak gehiago ez izatea ia miraria... [+]
Martxoak 3ko sarraskiaren 49. urteurrena beteko da astelehenean. Grebetan eta asanblada irekietan oinarritutako hilabetetako borroka gero eta eraginkorragoa zenez, odoletan itotzea erabaki zuten garaiko botereek, Trantsizioaren hastapenetan. Martxoak 3 elkartea orduan... [+]
Memoria eta Bizikidetzako, Kanpo Ekintzako eta Euskarako Departamentuko Memoriaren Nafarroako Institutuak "Maistrak eta maisu errepresaliatuak Nafarroan (1936-1976)" hezkuntza-webgunea aurkeztu du.
Urruña, 1750eko martxoaren 1a. Herriko hainbat emakumek kaleak hartu zituzten Frantziako Gobernuak ezarritako tabakoaren gaineko zergaren aurka protesta egiteko. Gobernuak matxinada itzaltzeko armada bidaltzea erabaki zuen, zehazki, Arloneko destakamentu bat. Militarrek... [+]
Ezpatak, labanak, kaskoak, fusilak, pistolak, kanoiak, munizioak, lehergailuak, uniformeak, armadurak, ezkutuak, babesak, zaldunak, hegazkinak eta tankeak. Han eta hemen, bada jende klase bat historia militarrarekin liluratuta dagoena. Gehien-gehienak, historia-zaleak izaten... [+]
Martxoaren 3ko Memoriala hornitzeko erabiliko dira bildutako objektuak. Ekimena ahalik eta jende gehienarengana iristeko asmoz, jardunaldiak antolatuko ditu Martxoak 3 elkarteak Gasteizko auzoetan.