Asia Erdialdea: bertakoen Joko Handia
Hogei urte, edo batek daki zenbat, igaro direla dirudi. Baina egia zekena da hogei hilabete eskas direla Ameriketako Estatu Batuak joan zirela Kabuldik. Joan ziren moduan joan ere, hogei urteko gerraren ondoren. Ez da harritzekoa inguru hauetako morroi leialenek hura gogoratu nahi ez izatea. Horrela, isilka-misilka eman da, handik datozen ohiko albiste ezkorrekin nahasian, beste noizbait albiste pinpirina izango zena ere: talibanek (alegia, haien Barne Ministerioa kontrolatzen duten Haqqani-tarrek; hamaika ikusteko jaio gara) erail berri dutela 2021eko abuztuaren 26an Kabulgo aireportuan jazotako sarraski handiaren antolatzailea.
Gure arteko itzalaldi mediatiko horrek ez liguke, ordea, perspektiba, begiradaren zolitasuna lausotu behar. 2021eko abuztuan zuzenean ikusi ahal izan genuen hura, ia ziurki, 200 urteko ziklo historikoaren amaiera izan baitzen. Joko Handiaren akabera. Mendebaldeko potentziek –Inperio Britainiarrak eta Errusiarrak lehendabizi; Sobiet Batasunak eta Estatu Batuek gero– Eurasiako xake-taularen erdiko laukien kontrola edukitzeko Asia Erdialdean landu-lagundu-xaxatu zituzten gerra eta liskarren segida etengabea. Geopolitikaren adiera gordinenean.
1989ko otsailaren 15ean Gromov jeneralak Amu Darya zeharkatu eta sobietar esku-hartzea amaitutzat eman zuenean Afganistanen, Zbigniew Brzezinski bezalakoek pentsatu bide zuten xake-matea zela hura. Baina ez; eta berak ere ikusi ahal izan zuen ezetz. Eta litekeena da 2021eko Kabulgoa ere ez izatea guztizko akabera.
Baina harez geroztiko hogei hilabeteak aditzera ematen ari dira sakon-sakoneko aldaketak gertatzen ari direla Asia Erdialdean. Joan den astean Indiako Goa estatuan SCO antolakundearen goi-bileran ikusi dena har liteke frogatzat; baina haren aurretik Samarkandan egindakoa, edo eskualdean dabiltzan joan-etorri diplomatiko frenetikoak ildo bertsuan hausnartu behar dira. Bestelako Joko Handi bat dago abian orain Asia Erdialdean.
Alde batetik, tresna nagusia aldatu egin delako: politikagintzak, diplomaziak, aliantzek, plan ekonomikoek hartu dute gerra eta gatazkaren lekua. Eta herrialdeen arteko liskarrak ez ezik haien barne-insurgentziak ere koska bat edo gehiago apaldu dira. Denborak esango du joera iraunkorra den ala ez.
Eta bestetik, protagonistak, eta haien mailaketa ere, aldatu egin dira. Bi dira handiak orain ere, baina bietatik bakarra ere ez iraganekoa. Txina eta India “bertakoak” dira, eta garai bateko potentzia europarrak baino handiagoak. “Bertako” potentzien bigarren maila batean esku hartzen dute Jokoan orain Errusiak, Pakistanek eta Iranek. Eta erdian, “-stan” txikiak (biztanleriaz, erlatiboki), baina handientzat interesgarriak ez ezik funtsezkoak diren baliabide askoren jabeak betiere: kokapena, lehengaiak…
Israelek Hamas eta Hezbollahko buruzagiak hiltzeko helburua ez da erresistentzia ahultzea. Benetako asmoa da inteligentzian eta arlo militarrean bere nagusitasunaren irudia berrezartzea Israelgo iritzi publikoaren aurrean .
Muturreko lehorteak eta euriteak dira beroketa globalak Pakistanen duen inpaktuaren alde agerikoena. Ez dira hain ezagunak, ordea, hondamendiek piztu eta bizkortzen dituzten gaitz sozialak, eta zenbat eta nola oztopatzen duten azken horiek Asiako herrialdearen garapen oso eta... [+]
Bengalako golkoko krisiak jauzi kualitatiboa egin du jada Bangladeshen: estatu-kolpearen izena ez, baina izana baduen mugimenduan, Sheikh Hasina lehen ministroa agintetik kendu eta erbestera joanarazi du Armadak. Baina Bangladeshko krisi politikoak lehen bezalatsu jarraitzen du,... [+]
Su-eten Olinpikoaren urraketak Errusia 2024ko Pariseko Jokoetatik kanpo uzteko balio izan du, baina Israelekin ez dute berdin jokatu, hasiera-hasieratik kutsu politikoa duen lehiaketa batean parte hartu ahal izan baitu.
2022ko otsailaren 28an atxilotu ondoren, aske utzi dute bere aurkako frogarik eta bistako epaiketarik gabe. Bizkaiko kazetariaren talde juridikoak informatu du “preso dauden hainbat kazetari libre uzteko” Errusiak eta Poloniak adostu duten trukeagatik geratu dela... [+]
Hamas, Iran eta beste hainbat eragilek Israeli egotzi diote erasoa, baina oraingoz ez du egiletza onartu. Horrez gain, Hezbollahko agintari garrantzitsu bat hil du Israelek asteazkenean Beiruten, eta ostegunean Israelgo Armadak ziurtatu du Hamaseko buru militarra hil zuela Gazan... [+]
Hamasen erasoaren ezohiko muntak, eta Israelgo gerra-kabineteak hari emandako erantzunaren desmasiak zerikusi zuzena dute ondorio geopolitikoen sakonerarekin. Ekialde Ertainean eta nazioarteko aliantzetan aldaketak eragin ditu genozidioak: Israelek zer irabazi eta galdu du?... [+]
Urriaren 7tik azaroaren 4ra bitartean, milaka profil eta eduki ezaba zitzatela eskatu zieten sionistek hainbat plataformari. Eskaeren %60 izan ziren Meta taldeari, eta horien %94 bete zituen enpresak.
Hamas, Fatah, Palestina Askatzeko Herri Frontea, Palestinako Jihad Islamikoa eta beste hamar taldek hitzarmena sinatu dute, genozidioa amaitu ostean “Palestinako lurralde guztien” gaineko agintea izateko. “Okupazioaren aurka borrokatzeko” eskubidea dutela... [+]
Palestinar errefuxiatuen kanpalekuen ondoko ur zikinetan Poliomielitis birusaren kontzentrazio altuak topatu dituzte. UNICEFek ohartarazi du “hondamendia” gertatzeko aukera asko daudela.
Hamasen urriaren 7ko erasoa eraikin zahar bat astindu duen lurrikararekin konpara daiteke. Arrakalak agertzen hasiak ziren, baina orain begi-bistan daude, oinarrietaraino.
Munduko erakunde militar suntsitzaileenak 75 urte bete ditu, eta eztei horiek behar bezala ospatzeko, esan du bere kideek gehiago gastatu beharko dutela armetan. Gainera, urtemugaren goi bileran beste potentzien kontrako gerra hauspotu du NATOk, Txinaren eta Errusiaren kontrako... [+]
Myanmarreko gerra zibilak, gure hedabideen fokutik guztiz kanpo bada ere, atsedenik gabe jarraitzen duen bitartean, beste krisi politiko larri bat sutu da Bengalako golkoan. Sortzez, Bangladeshko gazteriaren kale-agerraldiek ez dute zerikusirik 2021eko estatu-kolpe militarrak... [+]
Hodeidahko portuan gutxienez sei pertsona hil dituzte sionistek larunbatean. Ostiralean, Huthiek Tel Avivi eraso egitea lortu zuten lehen aldiz.