Adriana Ojer Ruiz eta Alain Flores Mendia dira Artal proiektuaren atzean dauden pertsonak. Artilezko Hodeiak bezala ezagutuko du zenbaitek egitasmoa, duela gutxi arte izen horrekin sinatzen baitzituzten artilez egindako haien produktu artisauak. Orain, berriz, eskulanean jauzi bat eman eta proiektuak beste dimentsio bat hartu duela ikusirik, ekimena berrizendatzea erabaki dute. “Artaldetik dator Artal izena, nolabait, gure filosofia ere hori delako: artalde batean bezala elkar zainduz eta erlazionatuz bizitzea”, dio Floresek. Zorokiainen dute tailerra.
Lakaben feltroa egiteko ikastaro batean piztu zitzaion artilea lantzen hasteko gogoa Ojerri. Gerora, gorua –ehunak iruteko tresna– eta kardaria eskuratu zituen, bi makina txiki. “Bretainian artilea lantzen zuen gizon baten tailerrean izan ginen ikasten, eta orduan pentsatu genuen hau Euskal Herrira ekarri beharra genuela, artilea arazo bilakatzen ari baitzen”. Bretainian ikasitakoarekin, 2015ean, haientzako yurta bat egin zuten artilea erabiliz, eta bestelako produktuak ere modu serioagoan ekoizteari ekin zioten: xaboiak, tapeteak, karterak, lanparak… hurbileko merkatuetan eta denda txikietan saltzen zituzten sortutakoak.
“Euskal Herrian ez dago jarduera honen inguruko informazio handiegirik, eta formakuntzarako asko jo dugu Frantzia aldera. Bestetik, Sarako Iletegia proiektukoek ere asko lagundu digute”, azaldu du eskulangileak. Nafarroako bost artzainei erosten diete artilea gaur egun, eta batik bat Nafarroako arrazarekin eta berrinchonarekin egiten dute lan, nahiz eta latxarekin ere zerbait ari diren. “Lantzeko zailagoa da latxaren artilea, baina pixkanaka ari gara produktuak sartzen”. Artzainei prezio justua ordaintzea oinarrizkoa da haientzat.
2.000 kilo artile inguru eraman dituzte aurten garbitzera Artaleko kideek. Prozesu osoa nola den azaltzeko eskatu diogu Floresi. “Artilea jaso, aukeraketa egin eta kanpora daramagu garbitoki batera. Ondoren, zati bat kardatzera eramaten dugu, manta handi modukoak egiteko, eta beste zati bat guk lantzen dugu tailerrean, kardari txiki batekin”, dio. Gaineratu duenez, garbilekura artile kantitate handiak eraman beharra dituzte, 500 kilo inguru baino gutxiago badira ez baitiete hartzen. “Hori eragozpena da proiektu txikientzat, eta inbertsio handiak egitera behartzen gaituzte”, dio.
Eta, zer egiten dute behin artilea kardatuta? Mantak, gerrikoak, artilezko belakiekin estalitako xaboiak, manoplak, lanparak, etxeko zapatilak, barne-zolak… “Horretaz aparte, ideia berrietara oso irekiak gaude eta esperimentatzea gustatzen zaigu”, dio. Datorren urtera begira, esaterako, poltsak eta jakak ari dira lantzen. Baina artilea beste jarduera berezi baterako ere badarabilte Artalen: bizitokiak eraikitzeko. “Gurea egiten ikasi genuen, eta orain yurten eraikuntza ere eskaintzen dugu. Artilea isolatzaile moduan erabiltzen da, horretarako oso ezaugarri aproposak dituelako, transpiratzeaz gain hezetasuna ere erregulatzen baitu”.
2014an sortu zuten Birika Permakultura proiektua Leioako lursail okupatu batean. Jurgi Uriarte Idiazabalek eta beste bi kidek jarri zuten martxan egitasmoa. “Lursail hartatik bota egin gintuzten gerora, aparkalekua egin behar zutelako, eta, etenaldi baten ondoren, bakarrik... [+]
Nekazaritzarekin harreman estua izan du betidanik Barazki Bizidunak proiektuko Iñaki Garcia Grijalbo Mapik. Bizitzaren paradoxak, gaur egun saltoki handi baten aparkalekua den lursailean zuten baratzea garai batean etxekoek Donostiako Intxaurrondo auzoan... [+]
Nafarroako Hazialdekoren, Ipar Euskal Herriko Biharko Lurraren Elkartearen (BLE) eta Gipuzkoako Biolurren arteko elkarlanetik sortu berri da HoBBea, mugaz gaindiko proiektua. “Garien bueltan bagenuen aspalditik harremana gure artean, baina, nolabait, harreman horiek... [+]
Bigarren urtez segidan hartu du Habelarte baserritarren elkarteak Leitzako festetan, Gaztetxean, afariak emateko ardura. Nafarroako Mendialdeko ekoizle agroekologikoen produktuekin osatu dute eguneroko eskaintza, eta ehunka lagun pasatu dira abuztuaren 10etik 14ra haien... [+]
Aurreko urte bukaeran Elizondoko zahar-etxearen kudeaketa publifikatzeko jauzia eman zuen Baztango Udalak, eta geroztik, haren esku gelditu da egoitzaren antolaketa. Eskualdaketa horrekin batera, elikaduraren alorrean eraldaketa sustatzea izan da udalaren erabakietako bat... [+]
Mahaño Lanathoua 2017an hasi zen aitaren lurretan arbolak landatzen, oihan baratzea lantzeko ideiarekin. “Hasieran asmoa ez zen horretatik ekonomia bat sortzea, gure buruaskitasunerako bidean pausoak ematea baizik”, gogoratu du laborariak. Baina, landaketekin... [+]
Nekazaritzaz eta abeltzaintzaz askotan entzuten da lanbide "oso lotua" dela, jai egunik edo oporrik ez dela existitzen. Ipar Euskal Herriko Onetik eta Etxaldia gasnategiek, Berria eta Aldudeko Esne Kooperatibekin elkarlanean, laborariei bakantzak bermatzeko egitasmoa... [+]
2022an Nafarroako Liburutegien Sareak martxan jarritako proiektu berezia da hazien liburutegia. Clara Flamarique Goñi da Nafarroako Gobernuaren liburutegi zerbitzuko proiektuen arduraduna, eta honela gogoratu ditu hastapenak: “Zaragozako liburutegian martxan zuten... [+]
Joxe Blanco Gomez laudioarra Lamuzanaturgunea blog-aren bultzatzaile eta Laudiokolore ekimeneko kidea da. Urteak daramatzate Laudion basa landareen inguruko sentsibilizazioa eta formazioa egiten, eta maiatzean, Arraño mendiko baso orkideen inguruko jardunaldiak egin... [+]
Urteak daramatza Cederna Garalur landa garapenerako elkarteak elikaduraren eta lehen sektorearen inguruko lanketa egiten Nafarroako Mendialdean. Elikadura osasuntsurako eta kontsumo jasangarriago baterako bidea egitea da asmoa, eta bide luze horretan, egitasmo berria gauzatu du:... [+]
Oiartzunen nekazaritza bultzatzeko eta elikadura burujabetzarako bidean pausoak emateko sortu zen Lurbizi egitasmoa, 2016 urte inguruan. “Herritar talde batek denbora zeraman herrian nekazaritzaren eta lehen sektorearen egoera kaxkarraz hausnartzen”, adierazi du Ibon... [+]
Sarako Nicolas Chretien dago Hiru Xilo baratzegintza proiektuaren atzean. Urtarrilean hasi zen baratzea lantzen, eta martxoaren hasieran ekin zion ekoitzitako produktuak merkaturatzeari. “Banuen formazioa baratzegintzan, baina orain arte honekin zerikusirik ez zuten... [+]
Arabako Bionekazaritza elkartearen eta Euskadiko Hazien Sarearen arteko lankidetzatik sortu zen duela urte pare bat Agroekoop kolektiboa. “Arabako agroekologiaren bueltako elkarteak lotzeko eta indartzeko, eta sinergiak sustatzeko asmoz sortu genuen”, adierazi du... [+]
Lehen begi kolpean, ohiko artaldea dirudi argazkikoak, ezta? Bada, ez… ardi horiek suhiltzaile ere badira eta. Nafarroako Zunbeltz Nekazaritzako Test Guneak zerbitzu berria eta berritzailea jarri du martxan Lizarraldean: Arsue, edo artalde suhiltzaile estentsiboa... [+]
Urteak daramatzate Atxondoko Biezko baserrian bizitzen eta lanean Aner Garitaonandiak eta Oihane Lekunberrik. “Kaletarrak ginen gu, nik enpresa eta turismo ikasketak egin nituen, baina mundu hori ez zitzaidan gustatzen…”, azaldu du ekoizleak. Lekunberrik,... [+]