Artilezko lastairan
Esango nuke artzaintzatik lan gehientsuenak gustuko ditudala. Artalde baten zikloan dauden sasoietan, ordea, erditze-garaia da kuttuna. Lerrook idazten ari naizen honetan, 25 arkume jaio dira etxean. Lagin txiki bat, besterik ez, 160 bat arkume jaioko direla pentsatzen baduzu.
Egarriz espero nuen erditze-sasoia. Barrua ere kiskaltzen dizun bero sargori horretatik ihesi itsasoratzen zaren grina bertsuarekin desio nuen. Eta heldu da; heldu da freskura, arnasa itzultzen dizun hori.
Artile itsaso honetatik kanpo geratzen dira azken hilabeteotan, artez edo moldez, bizi gaituzten beldurra eta solastalgia elikatu dituztenak. Etxe gaineko belarditik ikusten diren Oleta eta Izazpi atzean utzi ditut; eta artegiko ateak ixtean, itxi egiten dizkiet parean ditudan Meaka eta Irimo mendiak ere industrialde bilakatu nahi dituztenei. Eta hori zuritzen dutenei. Eta horretan laguntzen dutenei.
Behin artegian, libre naiz, maite ditudan mendiei bizkarra emanda, artileak laztasunean goxatzen dit bihotza; eta lanolinaren usaina ere librea da biriketan murgiltzeko. Gorputza erraz mugitzen da artiletan, eta karenen gorriak bizitzaren esentziaz hitz egiten dit, xuxurla izan nahi duen garrasi batez.
Karenaren ondotik oritza etorri da. Orduan, ardiak, marru bilduez, arkumeari adierazi dio sabeletik kanpo ere badela bizitzea. Amari kasu eginez, arkumeak bilaketari ekiten dio. Senak sabelaren azpialdera bideratzen du ttikia, eta halako batean, ttak, lortu du iturria irekitzea! Lortu du bizitzaren giltza, lortu ere; eta, pozaren pozez, buztana alderik alde astintzen du jaioberriak.
Ttikiak oraindik ez daki, baina egun gutxiren buruan lasterka eta saltoka ibiliko da artegian –aste batzuk pasako dira belardian korrika egiteko–. Horretarako, amaren ondoan hasiko da lehen saiakerak egiten, jauzi labur eta beldurtien ostean, jakin-minak eramango du etzanda dagoen amaren gaineko talaiatik munduari begiratzera.
Nolatan ez dut nahi izango itsaso latz bare honetan igerian egin, luzaroan? Artegitik kanpo dagoen giro ospeletik gordetzen nau artegiko zaku-amniotikoak. Hemen injustiziarik ez dago. Agintekeriarik ere ez. Babesgabetasunik ere ez. Ezta amarrukeria berderik ere.
Gauak ere, artegiak bezala, badu gaitasuna horiek guztiak desagerrarazteko. Artegiko ateak parez pare izateak ez du minik egiten, solastalgiaren itzalak ez du bihotza iluntzen.
Gaua magikoa da. Eta artegia are magikoagoa gauez. Erabateko harmonia arnasten da. Ardiak eta arkumeak elkarren ondoan etzanda ikustea baino lasaigarriagorik ez zait bururatzen. Kolkoan sortu zaizun artilezko lastaira goxoan etzaten zara; eta begiak itxita betetasunak gainezka egiten du, masailetatik behera, kanpoan utzi duzun elkartasunaren haziak topatzean.
Sustraiak sentitu dituzu, sendo.
Hauek egin zaituzte artzain.
Haiek egin zaituzte menditar.
Faroe uharteetan, Ipar Atlantikoko artxipelago bat, Danimarkaren kontrolpean, urtero ehunka zetazeo hiltzen dituzte –normalean milatik gora–. Batzuek "tradizioa" deitzen diote, hainbat mendetako antzinatasuna duelako. Baina odolez gorritutako hondartzan... [+]
Gaur egun Lur planetan bizi diren intsekturik handienek 30 cm inguruko tamaina izan dezakete, gizaki baten seiren bat, gutxi gorabehera. Horien artean daude tximeleta eta sits erraldoiak edo kakalardo potoloak. Halako izaki harrigarrien aurrean nola bada erreparatu lau... [+]
Arboletako hostoak eroriak dira eta basoko lurra estalia dute. Lurraren eta hosto gorrituen artean, alabaina, sortzen da geruza fin bat, arreta gutxi jasotzen duena, baina espezie askoren biziraupenerako garrantzi handia izan dezakeena. Hezetasuna mantentzen du, zomorroak... [+]
Laborantza industrialak, urtegiek eta kutsadurak ondorioztaturiko "gaitzeko presioengatik" desagertzekotan dira ehundaka espezie. Bilakaera hori saihesteko asmoz, "berehala hartu beharreko aldaketak" galdetu dituzte Nature aldizkariak urtarrilaren 8an... [+]
Duela 180 milioi urte Pangea kontinentea zatitu zenerako ikasia zuen aingirak Thetis itsasoa zeharkatzen. Ordudanik kontinenteak mugituz joan dira, eta aingira espezieak ezberdinduz. Jatorrizko arbaso beretik bereizi diren 20 aingira espezieen artean, gurea da, ibai-aingira edo... [+]
Koloretsuak, distiratsuak, forma xelebre bezain ederrekoak diren heinean, nudibrankioek beste planeta batetik iritsitako izakiak dirudite. Itsas hondoko izaki biluzi hauek 1980ko hamarkadako gandorretako kolore biziak eta Parisko joskintzako izen handien moda arkitektonikoa... [+]
Urtezahar gauean petardo, bengala, traka, suziri eta bestelako gailu piroteknikoekin jolasean arituko dira asko eta asko aurten ere, horietako ez gutxi adin txikikoak. Eta errepikatuko dira istripuak, suhiltzaileen esku-hartzeak, eta burrunba gordin sufritzen duten ume, adineko... [+]
Urriaren 19an, Xiberoko Batzorde Sindikalak bozketa egin eta adostu zuen lurraldea "babesteko zaila den eremu gisa" (ZBD) izendatzeko eskaera abiatzea, otsoaren "arriskuari" aurre egitea helburu. Artaldeei eraso egin ez badie ere, artzainek otsoari tiro... [+]
Badira hainbat espezie arrandegietan beti egotera derrigortuak diruditenak. Haien arteko arrain batek dirdira berezia du, urrezko koroarekin begiratzen baikaitu: urraburuak (gazteleraz ere, ezaugarri berari men eginez, dorada-k). Ondoan haien artean anaiak diruditen sorta dago,... [+]
Getarian (Gipuzkoa) itsasoratu berri dute Euskal Herriko lehen itsas zabaleko arrain haztegia. 50 metroko diametroa eta 40 metroko sakonera duten bi kaiola jarri dituzte, eta itsasoko baldintzetara ongi egokitzen badira, aurtengo udan 50 hegalabur (atun gorri gisa ere ezaguna,... [+]
Gaua da. Zuhaitzetan geratzen diren hosto gutxien artetik igarotzen da ilargiaren argia. Isiltasuna da nagusi. Txoriak sasi artean daude, babestuta lo, lo-edo. Baina bat batean zerbaitek kolpatu du sasia. Txori gehienak izutu diren arren, izoztuta bezala geratu dira, isilik... [+]
Astearte honetan onartu dute otsoaren babes egoera murriztea, espeziearen kudeaketa malgutzea eta landa-eremuko interesak babestea argudiatuta. Zorrotz babestutako espezieen zerrendatik, babestutako espezieen zerrendara pasatzea erabaki du Europako Kontseiluaren Bernako... [+]
Datozen 100-150 egunak erdi lo negukatzen igaroko dituzte landare askok. Beren jakiak sortzeko nahitaezkoak dituzten hostoak askatu eta aurreko 200-250 egunetan metatutako erreserbei esker biziko dira.
Antzinako greziar eta erromatarrek izaki mitologikotzat zituzten animalia hauek, itsas hondoan jaio eta hazi ostean, lehorreko zaldien tamainara heltzean, Neptunoren gurditik tiratuko omen zuten. Urrutian ikusten omen zituzten, olatu tontorretan jauzika.