‘Argia’-ren mugarria

  • Mendeurrena ospatzen dabil Argia astekaria aurten. Izan ere, 1919an kaputxinoek sortu zuten Zeruko Argia aldizkaritik dator zuzenean gaur egungo Argia. Lerro horri beste bat bildu zitzaion 1980an, kaputxinoek argitalpena bertako langileen esku utzi zutenean; Zeruko-a kendu eta Argia hutsarekin geratu zen, Pizkundeko Argia (1921-1936) astekariaren mantxeta hartuz. Beraz, bi iturri horien batura da egungo Argia.

     


2019ko ekainaren 10ean - 10:23
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

  Iritzi hau Berriak argitaratu du eta Creative Commons lizentziari esker ekarri dugu.

Kontua da Argia argitalpen dekanoa dela euskarazko kazetaritzan; mendea betetzera bizirik iritsi den bakarra euskara hutsezko kazetagintzaren historia osoan. Erdarazko hedabideetan, bik bakarrik hartzen diote aurrea inguru honetan: 1903an jaio zen Diario de Navarrak, eta 1910ean El Pueblo Vasco gisa sortu zen El Correo Españolek. Geroagokoak dira El Diario Vasco (1934) eta Sud Ouest (1944).

Damaso Intza kaputxinoari Txilen igaro zuen 32 urteko exilioa ekarri zion Zeruko Argia martxan jartzeak, argitalpena izenak adierazten duen bezain zerutiarra izan arren. Euskarazko lehen egunkaria —Eguna— gerra betean jaio eta garatu zen, 1937ko urtarriletik ekainera bitartean. EAJren eskutik zetorren; gudariek egiten zuten, Bilbon, Euzkadi egunkariaren azpiegituraz baliatuta. Gerrako ekintza militantea izan zen euskarazko lehen egunkaria. Bigarrenak, Euskaldunon Egunkariak (1990-2003), Argian eduki zuen estreinako hazia; amaiera, berriz, Juan del Olmo epaileak zuzendutako sarraski polizial-judizial hartan. Jazarpenaren bilbea agerian.

«Eguna ez zan egunkari normala izan» zioen bertako erredaktore ohi Eusebio Erkiagak mende erdia pasa eta gero, 1990ean. Normala izatea, horixe oraindik ere helburu eta erronka, euskarazko kazetagintzan. Izan ere, euskarazko prentsak ez ditu sekula tentatu diru inbertitzaileak; barruti honetan ez da egon XIX. mendean La Vanguardia bultzatu zuten Godó anaiak bezalako enpresaririk, edo El Pueblo Vascoko Ybarratarrik.

Bestelakoa da euskarazko kazetagintzaren historia ez ezik, gaur egungo errealitatea. Horren adibide hurbilekoena, denboran eta testuinguruan, Berria-ko akziodunen batzarreko informazioan topatu dut: «Soldatak gaurkotzea adostu dute, hamar urtean lehen aldiz. Igo egingo dituzte, nahiz eta oraindik komunikabideetako batez besteko lansarien azpitik egon». (Berria 2019-06-02). Militantziak berdindu beharko du, oraindik, sosetan ez datorrena.

Normaltasun ezak beste ertz asko dauzka. Goizalde Landabasok Korte bat, mesedez liburuan (Alberdania, 2000) aletu zituen lehengaia —edukiak— euskaraz jasotzeko oztopoei zegozkienak. Kazetaria euskal hiztunaren ehizan, mikrofono aurrean irratirako —edo telebistarako— korte bat, behintzat, eman diezaion. Izan ere, «Euskal Herrian dauden gizarte-eragile gehienek erdaraz pentsatu eta ekoizten dituzte euren jardun publikoak». Horrela geratu zen jasota arazoa Euskarazko Kazetaritzaren Lehen Kongresuko ondorioetan, 2004an.

Dena dela, hartzaileetan dauka fronterik zailena euskarazko kazetaritzak. Duela urtebete Siadecok, Elkar Fundazioaren enkarguz, euskal kulturaren kontsumoari buruz egindako inkestan, %21ek soilik aitortu zuen euskarazko prentsa irakurtzen zuela; hau da, bost herritarretatik bakarrak aipatu zituen euskarazko hedabideak. Alarma gorria piztuta dago. Hizkuntza eta kultur politiketan planteamendu eta neurri berri, espezifiko eta erabakiorrak eskatzen ditu.

Argiaren mendeurrenak, orain artean, apenas izan duen oihartzunik erdarazko hedabideetan eta zirkulu ofizialetan. Zerikusirik ez iaz egin ziren Euskaltzaindia eta Eusko Ikaskuntzako mendeurrenen ospakizunekin. Ez dut parekotasunik egiten erakunde horien eta Argia den proiektu kooperatibo, multimedia eta alternatiboaren artean. Baina Argiak euskarazko kazetaritzan ezarritako mugarri hori, hainbat belaunalditako jendearen obra izan den komunikabidearen mendeurrena kontuan ez hartzea, memoria kolektiboan beste zulo beltz bat irekitzea da.

Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora

ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Iritzia
Bi minututan galdutako elkarrizketak

Azkar! Azkar! Adi egon, ez daukat astirik eta! Ohartarazi behar zaitut, denborak agian ez baitit uzt… Pipipipi-pipipipi! Pipipipi-pipipipi!

Goiz jaiki, eguneratuta egoteko irratia piztu, dutxa hartu, ilea lehortu, orraztu, bizarra kendu edota makillatu, kafea egiten den... [+]


2025-03-13 | Josu Iraeta
Herri aske izango bagara

Ez da berria, lehen ere ezagutu ditugu horrelako egoerak. Bere garaian hartutako erabakiaren emaitzak okertzen doazenean, zuzentzeko nahiko denbora balego bezala, eta ez da egia.

Hitz politak, itxaropentsuak, euskal gizartean pozik entzuten direnak, bai, baina badut beldurra,... [+]


Etxebizitza hutsak eta jabetza-eskubidea, eskuineko mantrak desmuntatuz

Azpeitiko Udalak etxebizitza hutsei ezarritako kanona abian jarri berritan –eta Euskadi osora zabal daitekeela jakinda–, etxebizitza horien jabeen eta eskuineko alderdien kexak irakurtzen eta entzuten hasiko gara. Jabetzarako Eskubidearen inguruko mantra horiek... [+]


Aztarnak

Lurrak guri zuhaitzak eman, eta guk lurrari egurra. Egungo bizimoldea bideraezina dela ikusita, Suitzako Alderdi Berdearen gazte adarrak galdeketara deitu ditu herritarrak, “garapen” ekonomikoa planetaren mugen gainetik jarri ala ez erabakitzeko. Izan ere, mundu... [+]


Frantzisko

Martxoaren 13an lau urte bete dira Fran Balda arbizuarra istripuz hil zela. Preso, iheslari eta deportatuen etxeratzearen alde egin zuen lan, eta haren bost kidek idatzi diote gutun hau.


Ongi etorri, Judimendi eskola

Zinez txalogarria, eskolako irakasle talde jakin baten borondatez, eta zenbait gurasoren inplikazioz, A ereduko ikastetxe estigmatizatu bat D ereduko eskola bilakatzeko abian jarri duten prozesua Gasteizko Judimendi auzoan. Honela, posible egiten ari dira Araba, Bizkaia eta... [+]


Hezkuntza Departamentuari ikasgelak ituntzeko plangintza bidezkoa eta legala eskatzen diogu

2025-2026 ikasturterako matrikulazio kanpaina hasi baino bi aste lehenago, Hezkuntza Saileko arduradunengana jo genuen, itunpeko eskoletako gelen ituntze maila ez delako egokitzen demografiaren jaitsierara eta indarrean dagoen lege esparrura.

Hiri gehienetan arazo orokorra... [+]


2025-03-12 | Mati Iturralde
Gudaren jauntxoak

1986. urtean Espainiako Estatuak NATOn jarraitzearen aurkako botoa eman zuen euskal gizarteak. Denborak ematen duen perspektibak oraindik ez du azaldu zeintzuk izan ziren gizartearen arrazoi sakonak gerra erakundean parte hartzeari uko egiteko.

Felipe Gonzálezen... [+]


Ikusezinak

Martxoaren lehenengo lanegunarekin batera, komunikabideetan azalduko ez diren aldaketak etorri dira EHUn. Azken Lan Publikoko Eskaintzaren ondorioz, ehunka langile –arlo tekniko eta administrazio zerbitzutakoak– orain arte okupatzen zuten lanpostutik atera eta beste... [+]


Bolo-bolo

Bolo-bolo dabil energia berriztagarrien hedapenaren inguruko eztabaida. Sarri askotan, iritsi den proiektu zaparrada desordenatuak eragindako artegatasunak bultzatuta, albiste zein iritzi-artikulu mordoaz gain, hitzaldiak, eztabaidak, mahai inguruak, bideo emanaldiak eta abar... [+]


Elle-aren biya

Lagun asko sumatu dut kezkatuta euskaldun gero eta gutxiagok ahoskatzen duelako elle-a. Haur eta gazte gehienek bezala, heldu askok ere galdu du hots hori ahoskatzeko gaitasuna, idatzian ere nahasteraino. Paretan itsatsitako kartel batean irakurri berri dugu: altxorraren biya... [+]


Lankidetzaren aldeko aldarria

Unibertsitateko ikasleen artean, maiz topatzen ditugu beste lurraldetakoak ere, bereziki gradu ondorengo ikasketetan. Topaketa horiek badira errealitate berriak ezagutzeko bide, baita besteak entzun eta besteez ikasteko parada ere. Garapenerako lankidetzari loturiko gaiak izan... [+]


Teknologia
Komentokrazia

Sare sozialetan badira zenbait pertsona eragin gaitasun handikoak. Jarraitzaile ugari dute, eta euren iritziak egiatzat hartzen dira. Askok, ordea, egia barik, interes propioa edo klase baten interesak iraunkortzea bilatzen dute. Ameriketan komentokrata deitzen zaie. Alegia,... [+]


2025-03-12 | June Fernández
Meloi saltzailea
Eskratxe

Antifaxismoari buruz idatzi nahiko nuke, hori baita aurten mugimendu feministaren gaia. Alabaina, eskratxea egin diote Martxoaren 8ko bezperan euskal kazetari antifaxista eta profeminista bati.

Gizonak bere lehenengo liburua aurkeztu du Madrilen bi kazetari ospetsuk... [+]


Eguneraketa berriak daude