Argia ere xurgatzen duten zulo beltzak, zer dira zehazki?
Zulo beltz baten lehen irudia aurkeztu du Event Horizon Telescope proiektuak. Mesier 87 galaxiaren erdigunean dago, 55 milioi argi urtera.
Zer da, baina, zulo beltz bat? Oier Lakuntzak horrela azaldu zuen ARGIAren Zientziaren labirintoan kokatuz blogean:
"Zulo beltzena maiz entzuten dugun kontua da, baina benetan zer den ez daukagu batere argi. Diotenez era ezberdinetako zulo beltzak daude, baina guztiek ezaugarri bera dute, beren masa izugarria alegia. Esate baterako, gure galaxiaren erdian, Esne Bidearen erdian legokeen zulo beltzak, eguzkiak baino lau miloi aldiz pisu haundiagoa dauka. Masa handi horrek eraginda, beren inguruan izugarrizko grabitatea eragiten dute, eta honek, etengabe materia eta espezie ezberdinak xurgatzea eragiten du. Gainera, zulo beltz batean erortzen den materia ezin da bertatik atera.
Bitxiena zera da: zulo beltzek materia ez ezik argia ere xurgatzen dute. Hain zuzen ere, hortik datorkie beren izena: zulo beltzak, inolako argirik igortzen ez dutenak. Eta noski, inolako argirik igortzen ez baldin badute, astronomoek nola daukate beren berri? Bada, hau ulertzeko, gauza bat azaldu behar da. Izan ere, zulo beltz batera hurbiltzen den heinean, materiak izugarrizko tenperatura igoera nozitzen du, eta tenperatura handi horietan X izpiak igortzen ditu. Hain zuzen ere, hauek dira, X izpiak, astronomoek igartzen dituztenak.
Beste ezaugarri bat ere aipatu nahiko nuke, denboraren dilatazioa. Hau ere kontzeptu arraroa da, baina ideia bat izan dezazuen, zulo beltz batetik gertu, bertatik urrun baino motelago pasatzen da denbora. Erabat ezinezkoa da zulo beltz batean bizitzea, baina bertako tenperaturak jasan ahalko bagenitu, eta bertan biziko bagina, askoz ere motelago zahartuko ginateke. Esan bezela, zulo beltz batetik gertu denbora motelago igarotzen delako.
Unibertsoaren kontuak: abstraktuak bezain urrunak. Dena den, gugandik miloika urtera ez ezik, gure baitan ere badira zulo beltzak. Nor ez da bere bizitzan, uneren batean, guztia beltz, guztia ezkor ikusten duela sentitu? Bada, hori ere zulo beltz baten modukoa dela esan daiteke. Dena den, halako batean bazaudete, eutsi goiari eta segi aurrera! Gure baitako zulo beltzak ez baitira unibertsokoak bezain gogorrak. Kosta egiten da bertatik ateratzea, baina posible da. Baikorra izatea da kontua.
Zulo beltzez gehiago:
Event Horizon Telescope-k ateratako irudiaren aurkezpen ekitaldia:
Jakina da Ilargia dela gure planetaren inguruan orbitatzen duen satelite natural bakarra, baina badaude beste satelite asko ere, gizakiok bidalitakoak, satelite artifizialak alegia. Telekomunikazioak, meteorologia, espioitza… zenbatezinak dira gailu horien erabilerak... [+]
Txinako Chang'e-6 misioak Ilargiaren alde ezkutuko laginak hartu eta Ilargiaren orbitara aireratzea lortu du. Alde ezkututik egin den lehen aireratzea izan da.
Orbita baxuko sateliteentzako baimenak zorrotzago erregulatzeko beharraz ohartarazi dute aditu batzuek, Science aldizkarian argitaratu duten artikulu batean. Izan ere, dagoeneko milaka satelite daude espazioan, eta sekulako igoera aurreikusi dute.
Herrialdea hego polora iritsi den lehena da, eta ilargiratu den laugarrena. Asteazkenean 14:34ean iritsi da.
Eneko Axpe Iza (Barakaldo, 1986) fisikari eta ikerlaria da NASAn, AEBetan, San Frantziskon. Lehen euskaldun fisikaria da NASAn. Musikaria ere bada, hainbat taldetan ibilia. Buru belarri ari da orain lanean; proiektu interesgarria du esku artean: ikertzen ari da nola elikatu... [+]
James Webb teleskopioaren lehen irudiak eta datuak aurkeztu dituzte: unibertsoari inoiz ateratako argazkirik sakonenak eta exoplaneta baten espektroskopia-datu zehatzenak. “Kosmosaren ikuspegi berri eta iraultzaile bat”, Bill Nelson NASAko administratzailearen... [+]
Alboko orrialdean EHUren Ingeniaritza Eskolako teleskopioaren ondoan ageri da Naiara Barrado (Getxo, 1981), astronomoa eta Zientzia Planetarioen Ikerkuntza Taldeko kidea. Eguneroko lanean, ordea, ordenagailuko pantailari beha egon ohi da, Hubble teleskopioak espaziotik... [+]
Elon Musk munduko aberatsenak Marte planeta kolonizatzeaz gain, Starlink deitu makroproiektuarekin mundu guztian internet konexioa bideratzea du helburu. Horretarako, milaka sateliteren arteko “konstelazioa” osatzen dabil. Saint-Senier-de-Beuvron izeneko herrixkak... [+]
Elon Musk munduko aberatsenak Marte planeta kolonizatzeaz gain, Starlink deitu makroproiektuarekin mundu guztian internet konexioa bideratzea du helburu. Horretarako, milaka sateliteren arteko “konstelazioa” osatzen dabil. Saint-Senier-de-Beuvron izeneko herrixkak... [+]
Berlin, 1945eko maiatzaren 8a. Alemaniarren kapitulazioak II. Mundu Gerraren amaiera ekarri zuen eta, berehala, AEBek Overcast operazioa –gerora Paperclip operazioa izango zena– jarri zuten martxan; ahalik eta zientzialari alemaniar gehien eramango zituzten AEBetara,... [+]
Zerura begiratzeak Lurra ezagutzen lagundu gaitzakela uste du Miren Karmele Gomezek, bertan aurkitu daitezkeelako gizakiak historian zehar eraiki duen pentsamendu eta teknologiaren gako asko. Kultura zientifiko hori zabaltzea du xede, eta horretarako ongi komunikatzearen... [+]
Kondairak dionez, duela 2.000 urte baino gehiago, gau batez, Qin Shi Huan Txinako lehen enperadoreak Ilargian zegoela amets egin zuen.
Espazioko lehen bidaia Yuri Gagarinek egin zuen 1961ean; 1969an Neil Armstrong izan zen Ilargia zapaldu zuen lehen gizakia.
Marten izotz-azpiko aintzira handi bat detektatu dutela iragarri du Italiako ikertzaile-talde batek. Hego poloan aurkitu dute, izotz-azpian 1,5 km-ko sakoneran, eta 20 km inguruko zabalera du aintzirak. Science aldizkarian eman dute aurkikuntzaren berri.