Argi-kutsadura: LEDak direla eta, gaur ikusten ditugun izarren erdia ikusiko ditugu 20 urte barru

  • Hasi milioika jende metatzen diren megalopolietatik eta munduko eremurik urrunenetaraino, argi-kutsadura uste baino askoz azkarrago ari da handitzen. Hala erakutsi du Science aldizkarian urtarrilaren 19an  argitaratutako azterlan batek. Argi-kutsaduraren gorakada kuantifikatzeko, zientzialari talde batek, Lurraren Zientzien Alemaniako Ikerketa Zentroko Christopher Kyba astrofisikaria buru zuela, erabili ditu herritar zientziazale boluntarioz osatuta dagoen Globe At Night programak bildutako datuak. Globe At Night plataformak mundu osoko zeruei begira gauez 51.351 behaketa bildu ditu, batez ere Ipar Amerikan eta Europan, neurri txikiagoan Asian.


2023ko otsailaren 20an - 00:03
Azken eguneraketa: 15:28

Gizakiok planeta osoan eta batik bat eremu hiritartuetan gero eta ugariago darabiltzagun gaueko argi artifizialek, gure oinpeko zorua eta ingurua argiztatzeaz gain, beren distira bidaltzen dute zerurantz ere. Horren ondorioz, gizakiek bezala animaliek batetik gaueko iluntasuna galtzen dute eta, bestetik, gero eta izar gutxiago ikusten dituzte ortzian. Baina galera hori orain arte uste zena baino handiagoa da eta arinago ari da handitzen gainera, Globe At Night plataformak bildutako datuek erakutsi dutenez.

Zientzialariak orain artean argi-kutsaduraren garapena neurtzeko oinarritzen ziren satelite artifizialek Lurraren orbitatik bidalitako informazioan. Kontua da sateliteek gorantz igorritako argia neur dezaketela, baina ez dira direla gai LED argiztapenak sortutako uhin-luzera guztiak neurtzeko, ezta horizontalki igorritako argia ere. Aldaketa iritsi da Kybak eta bere ekipoak azterketa berrian barnatu dituztenean mundu osoko zientziazale amateurrek beren gaueko behaketetan bildutako informazioak. Horrela ondorioztatu dute mundu osoan 2011tik 2022ra bitartean bataz beste gaueko zerua %9,6 distiratsuago bihurtu dela, hau da, zortzi urte oro bikoiztu egiten dela gizakiaren begiak ikus dezakeen ortziaren distira.

Science aldizkariak zabaldu duenez, “urteotan argiztapen-teknologian egin diren aurrerapenek zaildu egin dute eragindako argi-kutsaduraren neurketa, emisio-espektroetan gertatutako aldaketengatik. Oraingoan, 2011tik 2022ra planetako zeruetan gertatutako distiraren aldaketa ikertzean erabili dugu 51.351 herritarrek izarren ikusgarritasunaz begi hutsez egindako behaketa. Horrela ohartu gara begi hutsez ikus daitezkeen izarren kopurua gutxitu egin dela, gizakiaren ikusmenaren bandan %7tik %10era igo delako gaueko distira. Gehikuntza hori askoz azkarragoa da orain arte satelite-behaketetatik ondorioztatu genezakeena baino”.

Orain arteko ikerketen arabera, azken urteetan argi-kutsadura %2 inguru hazten zen urtero. Ikerketa horiek Lurraren inguruko sateliteen datuak erabiltzen zituzten, hau da, eguratsetik ateratzen zen argia neurtzen zuten espaziotik lurrera begiratuta. Ikerlan berrian gehitu dute milaka behatzailek du lurretik gora begira eskuratutako informazioa. Behaketa hauek zeruaren distira neurtzen dute, argiztapen artifizialak gero eta gehiago handitzen duen distira. Sateliteek bertikalki neurtzen dute lurretik espaziora igorritako argia eta, bestalde, itsuak dira argiaren osagai urdinarekiko. Aldiz, lurretik herritar boluntarioek zeruko distirari egin dioten behaketan sartzen da horizontalki eta zeharka igorritako argia ere, hala nola eraikinen fatxadetatik, pantaila elektronikoetatik eta leihoetatik ihes egindako argia. Eta gainera, gizakiaren begiak espektro zabalago batean antzematen du argia sateliteek baino. Faktore horiek zeruaren distira eragiten dute, eta inpaktu biologikoaren iragarle baliagarriak ere badira. “Gizakiaren begia –esan zuen Kybak– gauean sentikorra denez uhin-luzera laburragoekiko, LED argiek eragin handia dute zeruko distiraz dugun pertzepzioan”.

Azken 150 urteetan gizakiak natura izugarri eraldatu du. Gero eta nabariagoa da planetaren zati handi batean gauaren iluntasuna galtzea dela aldaketa sakonenetako bat. Science-ko azterketaren egileek dioten bezala, gaueko zeruaren izaera gaur oso ezberdina da bizitza eta zibilizazioa garatu ziren garaiekin alderatuta eta nabarmena da argi-kutsadurak handitzen jarraitzen duela eten barik. Christopher Kyba Alemaniako Geozientzien Ikerketa Zentroko ikertzaile eta aipatu azterketaren egile nagusiak esan du: "Erritmo horretan, 250 izar ikus zitezkeen leku batean jaio den pertsona batek 18 urte bete dituenerako 100 baino ez ditu ikusiko".

Gaueko izarrak ikusi ahal izateko, gero eta paraje urrunagoetara jotzera behartuta dago hiritarra.

 


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Kutsadura
Arkaitzerreka: GuraSOSek salatu du kutsatuta agertu dela, eta GHK-k dio fenomeno naturala dela

Ostiralean herritar batek detektatu zuen ura ez zegoela garbi, baina ezin da jakin noiztik dagoen horrela. ARGIAk jakin duenez, URA agentziako kideak bertaratu dira Arkaitzerrekara. Aspalditik salatzen ari dira erraustegiaren isuriak eta kutsadura.

 


ChatGPT-k hau ere badaki: datu zentroek milioika litro ur lapurtuko digute

Adimen artifiziala denen eskueran jartzearekin, multinazional teknologikoek cloud datu zentro erraldoiak eraikitzeko planak ugaritu dituzte. Ekipamendu informatikoz betetako mega-fabrikon aztarna ekologikoa ikaragarria da: elektrizitateaz gain, milioika litro ur behar dute euren... [+]


Barakaldo eta Erandio arteko zubia eraikitzeko obren arriskua salatu du Ekologistak Martxanek

Erakunde ekologistatik kezkatuta ikusten dute Barakaldo eta Erandio arteko zubia eraikitzeko itsasadarraren hondoko 87.000 metro kubiko; dragatzearen iragarpena. Diru publikoaren xahutzea, arduragabekeria eta agintarien planifikazio falta salatu ditu, baita obrak... [+]


“Bilboko eskola-inguru asko kutsaduraz eta zarataz betetako eremuak dira”

Porlanezko patio txikiegiak batetik, errepidez eta autoz jositako eskola-inguruak bestetik, Bilbon ikastetxe askok jasaten duen panorama salatu eta esku hartzeko eskatuz udalera jo du hiriko guraso elkarte andanak, indarrak batuta: “Gurasoak jo eta su ari gara eskoletan... [+]


Erraustegiak lehen pozoiak erakutsi baldin baditu... zer egin?

Gipuzkoako erraustegiaren emisioen bost urteko jarraipenaren emaitzak aurkeztu ditu ToxicoWatch fundazioak. Emaitza kezkagarriak, bizidunei eta zehazki gizakiei osasun kalte larriak eragin diezazkieketen kutsatzaileez ari garelako. Emaitza nabarmenak, erraustegi berria eta ustez... [+]


2024-05-31 | Elhuyar
Barrabiletan ere topatu dituzte mikroplastikoak

Pertsonen eta txakurren testikuluetan mikroplastikoak topatu dituzte maila esanguratsuetan. Eta ikertzaileek ohartarazi dute litekeena dela horrek eragina izatea ugalkortasunaren jaitsieran. Toxicological Sciences aldizkarian argitaratu dute ikerketa.


Zubietako erraustegia martxan jarri zenetik, toxikoak asko handitu dira inguruko herrietan

Bost urtez aritu da laginak hartzen Toxicowatch erakundea erraustegiaren inguruko oiloen arrautzetan, goroldioan, zuhaitzetan, sedimenduetan eta ama esnean, besteak beste. 2019tik dioxina maila asko handitu da, baita metal astunak, PFASak eta beste gai oso kutsagarri batzuk ere... [+]


2024-05-17 | ARGIA
Zubietako Erraustegira martxa egingo dute larunbatean Lasartetik abiatuta

Maiatzaren 18an, larunbatez, Zubietako Erraustegiaren aurkako martxa antolatu du Erraustegiaren Aurkako Mugimenduak (EAM). Lasarte-Oriatik abiatuko da, Okendo plazatik 11:00etan.


2024-05-16 | Uriola.eus
Eusko Jaurlaritzak Bilboko Zorrotzako Profersa enpresa kautelaz ixtea erabaki du

Astelehenean egindako inspekzioaren ostean hartu da erabakia, azken asteetan izan diren istripuen harira.


Aixa Barbarin López, urpeko arkeologoa
“Portuak zabortegiak dira”

Aixa Barbarin López urpeko arkeologoa da, eta, aitortu duenez, txiki-txikitatik izan nahi izan zuen arkeologoa. Hortaz, unibertsitatera joateko garaia iritsi zitzaionean, historia ikastea hautatu zuen, EHUn, eta arkeologian murgildu zen. Urpeko arkeologian aritzea, ordea,... [+]


2024-05-08 | ARGIA
Zubietako erraustegi inguruetan kutsaduraren “igoera kezkagarria” aurkitu eta martxara deitu dute

Zubietako erraustegi inguruan laginak biltzen bost urte daramatza ToxicoWatch fundazioak, metal astunen, dioxinen, PCBen eta PFASen bila. Horiek guztiak ageri dira laginetan eta gainera kutsaduraren “igoera kezkagarria” aurkitu dutela jakinarazi du Errausketaren... [+]


Eskola inguruetako kutsadura maila neurtu dute, eta emaitzak oso kezkagarriak dira

Euskal Herrian 28 ikastetxe-ingurune aztertu dituzte: 28ek Osasunaren Mundu Erakundeak segurutzat duen kutsadura maila baino kutsadura handiagoa dute eta %75ak ez du lortzen Europako Batzordeak berak onargarritzat duen kutsadura maila. Maiatzaren 10ean kalera aterako dira... [+]


Mikroplastikoak ondare arkeologikoan

York (Ingalaterra), K.o. II. mendea. Eboracum erromatar hirian hainbat egitura eta etxe eraiki zituzten. Besteak beste, egungo Wellington Rowen harrizko eraikin bat egin zuten eta Queen’s Hotela dagoen tokitik igarotzen zen harresian arku bat jarri zuten. Bi aztarnategiak... [+]


2024-04-12 | ARGIA
Espainiako Estatuan karbono dioxido gehien isurtzen duten hamar enpresen artean: Repsol, Iberdrola eta ArcelorMittal

2023an, karbono dioxido isuriek %5,3 egin dute behera Espainiako Estatuan. Gehien isurtzen duten hamar enpresen artean, bakarrak egin du gora, Iberia hegazkin konpainiak, %10,7ko igoerarekin. Kutsatzaileen zerrendan aurrena Repsol dago.


Giza karenan ere aurkitu dituzte mikroplastikoak

AEBetako ikertzaile-talde batek 62 giza karena edo plazenta analizatu ditu, gas-kromatografia eta masa-espektrometria baliatuta, eta frogatu du lagin guztietan mikroplastikoak zeudela. Toxicological Sciences aldizkariak argitaratu du ikerketa. Haren arabera, karen batzuetatik... [+]


Eguneraketa berriak daude