Aranetatarrak
Kronika arrosa deitu ohi denaz mozorrotuta etor daiteke nazioarteko goi-politika, batzuetan. Mundu mailako gorabehera larriak izan daitezkeen gorabeherak ere bai. Edo historiaren kondentsatu trinko-trinkoa. Hara.
Amerikako Estatu Batuekiko eta Japoniarekiko aliantza estutu ahala Txinarekiko itsas-tirabirak -guztiz deliberatuki- mintzen ari den Marcosen gobernua, aldi berean, ika-mika gero eta garratzagoan murgiltzen ari da etxean, Filipinetan. Haren protagonistak, bi emakume: lehen dama, Marcosen emaztea, alde batetik; eta Sara Duterte presidenteordea bestetik.
“Emakume arteko kalapita” ganoragabea izango litzatekeela aditzera emanez gutxietsi nahi izan dute batzuek. Bejondeiela gizonkeria. Protagonistek, ordea, adierazi dute jada elkarren arteko feeling eskasarekin zerikusi gutxi edo batere ez duela sesioak. Eta beraiek ezer gutxi argitu dutenez, behatzaileek berehala ondorioztatu dute -nahiko zuzen, nik uste- Txinarekiko harremanen korapilo gero eta bihurriagoa dabilela tartean.
Beste saihets batzuetatik ere bistakoa baita 2022ko hauteskundeetarako aliantza, Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr. presidentetzara, eta Sara Duterte presidenteordetzara helarazi zituena, iraganeko kontua dela. Zio nagusia, Txinarekiko harremanak, jakina.
Filipinetako emakume ahaltsuenen arteko liskarra bataren senarraren eta bestearen aitaren arteko proxy war politikoa dela iriztea, haatik, sinplekeria barkaezina litzateke. Utz dezagun beste baterako Sara Duterteren, haren aita Rodrigoren eta haien klan guztiaren, eta familia politikoaren araketa. Bongbong Marcosen emaztea “Liza” Araneta da.
Filipinetako oligarkiaren rankingaren goren-gorenean dago Araneta familia, espainiar kolonialismoaren garaietatik. Gaur egun hainbat adar, ahaltsuak guztiak, dituen leinua Ilocoseko jaun eta jabeak direla esatea gutxi esatea da, haien negozioak eta itzala beste bazter askotara heltzen baitira. Ezkontza bat baino gehiago tarteko, Marcos familiarekin josita daude jada. Eta alfer-fama guztiz merezia duen Bongbongen etxean nork agintzen duen inork ez du zalantza egiten; haren bulegoan ere Lizak agintzen duela ukatzera atera behar izan zuen senarrak; ez dakit inork sinetsi zion.
Elizaldetarrak edo ynchaustitarrak bezala, nolabaiteko euskal jatorria dute aranetatarrek. Eta askaziaren eskasia, deituraren aldarrikapen oparoarekin enpaztu ohi dute beti. Egia da euskal jatorria ez dutela ahaztu, baina egia da, halaber, Filipinetan bezala, eskuin muturreko politikekin identifikatu ohi direla gurean ere beti. 1936ko gerra, adibidez.
Txinarekiko harremanetan Liza Aranetaren ikuskera zein izan daitekeen aise asma daiteke.
Mundu mailako inperioaren urbs estatubatuarra –eta haren periferiako lurbira osoa– Donald Trumpen bigarren agintaldirako kontuak ateratzen ahalegintzen ari garenean, tentsioak gorabidean jarraitzen du datozen lau urteetan, zalantzarik gabe, arreta-gune nagusietakoa... [+]
Azkenean, odolik isuri gabe amaitu da apirilaz geroztik Sabina/Xianbin/Escoda atoloiaren urmaelean, Spratley uhartediaren ekialdean, BRP Teresa Magbanua, Filipinen kosta-zaintzako ontziaren aingura-aldi luze bezain atezua. Irailaren 15ean, igandez, aingura jaso eta porturantz... [+]
Hanlonen printzipioaren juzgu egin beharko da, agian: “Inoiz ez iezaiozu gaiztakeriari egotzi ergelkeriak ederki esplika dezakeena”. Protagonista nagusiek biziro hobesten dute aukera hori.
“Hodeia” izen etereoak ezkutatzen ditu ur eta energia kantitate handiak kontsumitzen dituzten zerbitzariz betetako pabiloiak. Bada, adimen artifizialak ere badu B aldea: Asia, Afrika eta Hego Amerikako milioika pertsonen lan esplotazioa. The Washington Posten... [+]
Asteartean Elkanoren Lehorreratzea herri antzerki berezia egingo dute Getarian. Eusko Jaurlaritzak ezarritako jai egunarekin bat eta Elkano Cadizko Sanlúcar de Barramedara heldu zela 500 urte bete direla eta. Halere, ez da mundu bira horrek eragindako lehorreratze... [+]
Walden Bello Filipinetako idazle, ikerlari eta antiglobalizazio aktibista ezaguna abuztuaren 8an atxilotu zuten; abuztuaren 9an fidantzapean atera zuten kartzelatik behin behinean. Focus on the Global South Gobernuz Kanpoko Erakundearen zuzendari exekutiboa da Bello, besteak... [+]
Filipinetako Rodrigo Duterte presidenteak adierazi du Lapu-Lapu heroi nazionalaren estatua handiagoa eta altuagoa izatea nahi duela, Fernando Magallaes konkistatzaile portugaldarrarenak baino. Mundu Biraren espedizioan Joan Sebastian Elkanoren nagusia izan zen Magallaes, hil... [+]
Erasoen erdia baino gehiago Kolonbian, Mexikon eta Filipinetan gertatu ziren, Global Witness erakundeak emandako datuen arabera. Klima larrialdia areagotzen doan neurrian, "haien lurra eta gure planeta defendatzen duten" pertsonen aurkako indarkeria ere areagotu egiten... [+]
Rodrigo Duterte Filipinetako presidenteak konfinamendua betetzen ez dutenei tiro egiteko agindu du. Herrialdeko biztanleria osoaren %16a pobrezian bizi da, eta kaleetan lan egitea da bizirauteko duten era bakarra.
Vicente L. Rafael historia irakaslea da AEBetako Seattleko Washington Unibertsitatean. Elkanoren Mundu Birari buruz Euskal Herrian ekoitzi eta diruz lagundutako filmak piztu duen eztabaidaz idatzi du Filipinetako Rappler hedabidean. Espainiako inperioaren krudelkeriak ezkutatu... [+]
Espainiako eta Euskal Herriko erakunde pubilkoen diruz lagundutako eta sustatutako Elkano, lehen mundu bira filma animaziozko lanik onenaren Goya sarirako izendatu dute. Bien bitartean, film hori bera zinemetan eskaini ala ez aztertzen ari dira Filipinetan, hango banatzaileak... [+]
Twitter bidez agerian utzi dute Elkanoren filmeko pertsonaia nagusiak Mexikoko konkistan girotutako El doradorako Bidea filmaren kopia direla. Euskal Herrian Elkanori buruz egindako filmak kritika gogorrak jasotzen jarraitzen du Filipinetan.
Eusko Jaurlaritzak, Gipuzkoako Aldundiak, EiTBk eta Espainiako Gobernuak diruz lagundutako Elkanoren mundu birari buruzko filma Filipinetan ez dela ongi etorria salatzen ari dira milaka lagun. Elkano eta Magallaesen espedizio armatuak Espainiako kolonialismoaren lehen mugarria... [+]