Araba, Bizkai eta Gipuzkoan bizirik diren 449 euskal dantza katalogatu ditu Zatak elkarteak
2015-2020 bitartean egindako ikerketan 449 euskal dantza tradizional ondare immaterial gisa katalogatu dituzte Araba, Bizkai eta Gipuzkoako 111 herritan. Sarean kontsultatu daiteke dagoeneko katalogoaren zati bat. Lapurdin, Nafarroan, Nafarroa Beherean eta Zuberoan ere ari dira katalogatze-lanetan.
2015ean hasi zen Zatak Herri Ondarea elkartea EAEko ondare immaterialaren bilketa lanetan, Eusko Jaurlaritzaren Ondare Sailaren laguntzarekin, “Euskal Herriko Dantza Tradizionalen Katalogoa: Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa” izeneko proiektuaren baitan. Dantza.eus-ek argitara eman duenez, 2020a bitarte 449 dantza tradizional katalogatu ditu Emilio Xabier Dueñasek gidatutako lantaldeak. Dantzan-ek ere parte hartu du proiektuan eta guztira 23 ikertzaile aritu dira lanean.
Arabako 18, Bizkaiko 45 eta Gipuzkoako 48 herritako dantzak jaso dira ikerketan. Dueñasek 2019an azaldu zuenez, zuzeneko behaketa, ahozko iturriak eta idatzizko dokumentazioan oinarritzen dira ikerketa egiterako orduan. Dantzak agertzen diren ekitaldietan egindako argazki eta bideoak dira katalogorako fitxak osatzeko oinarrizko materiala. Gainera, festako protagonisten edo jaia ezagutzen dutenen testigantzak jasotzen dituzte eta, azkenik, idatziz jasota dagoen informazioa biltzen dute.
Dueñasek dio dantza bera festa edo ekitaldi bateko elementu bat dela, eta testuinguruari ere erreparatzen diotela, zer dagoen dantzaren inguruan. Hala ere, zenbait irizpide izan behar ditu dantza batek katalogoan jasoa izateko. Batetik, bizirik egon behar du eta ordena tradizionaleko jaia izan behar du, hau da, jai patronala izan daiteke edo, bestela, ziklikoa, herri, auzo edo kofradia batekoa. Bestetik, garrantzitsua da komunitatearen atxikimendua izatea, parte hartzen dutenek zein ikusleek bere sentitu behar dute elementu hori.
Eusko Jaurlaritzaren EAEko Ondarearen webgunean dagoeneko ikus daiteke Araba, Gipuzkoa eta Bizkaiari dagokion Euskal Herriko Dantza Tradizionalen katalogoaren zati bat.
Fitxetatik osatutako datu-basetik zenbait ondorio atera dituzte. Besteak beste, jasotakoetatik 38 dantza egiten direla erremintekin; behatutako 111 herrietatik 63tan egiten dela aurreskua, 55etan erraldoien dantzak eta 43tan ohorezko aurreskua.
Euskal Herri guztiko dantzak
Nafarroan eta Euskal Herriko iparraldean ere ari dira dantzak katalogatzen. 2019an indarrean jarri zen Euskal Kultura Ondarearen legearen karietara Zatak, Dantzan eta Soinuenea elkarteek antolatutako “Dantza, festa eta kultur ondarea” jardunaldietan Terexa Lekunberrik aurkeztu zuen Euskal Kultur Erakundeak Lapurdin, Nafarroa Beherean eta Zuberoan abiatutako kultura immaterialen inbentario lana. Lan horren baitan aurki daitezke, besteak beste, zenbait dantzari buruz 2016 eta 2018 artean osatutako bost inbentario-fitxa.
Nafarroan, Nafarroako Dantzen Behatokia ari da dantzak identifikatu eta inbentariatzeko lanean. Ortzadar elkarteak egiten duen lanaren emaitza da, besteak beste, Nafarroako Dantzen Atlasa, Nafarroako Ondare Ez-Materialaren Artxiboarekin harremana duena.
Iurretan 1995ean andreek soka-dantza nola plazaratu zuten idatziz jasoa du Jon Irazabalek. Izan ere, 1837ko San Migel jaietan emakumeek osatutako aurreskua dantzatu zela ikusita, arrasto haiei jarraika, kopla doinuz lagundutako soka-dantza ikasi eta kaleratu zuten Iurretako... [+]
Dantzaren munduan gabiltzanok askotan errepikatzen dugun ideia da dantza efimeroa dela. Elhuyar hiztegiak espainoleko "efímero"-ren ordaintzat ematen ditu honakoak: efimero, suntsikor, galkor, iragankor, iraungikor, ilaun. Ez dut gogoan nori irakurri nion... [+]
Azken urteetan Lapurdiko kontserbatorioan euskararen eta diziplina tradizionalen presentzia handitu da eta euskal dantzako ibilbideari forma ematen ari dira; irailean hasi da lehen zikloa. “Herri Elkargoa sortu zen Iparraldean eta nahi zuten herri musika eta herri... [+]
Lesakako ezpata-dantzariak San Fermin egunerako ezpata-dantzako entseguetan dabiltza azken hilabetean. Hamabost atera ohi dira dantzara, eta besteak titularren batek hurrengo urteetarako lekua utzi zain daude.
Transmisioa eta dantza taldeetako erreleboa aztertu nahi izan dugu Dantzan Ikasi topaketetan, eta gazte belaunaldiek lan egiteko ereduak ezagutu nahi izan ditugu “Gazteen parte-hartzea euskal dantzan” mahai inguruan: Eder Niño Barakaldoko... [+]
Iruñeko alkate Joseba Asironek prentsaurrekoan iragarri duenez, Duguna dantza taldeak jaurtiko du 2024ko Sanferminetako txupinazoa. Duguna izan da Iruñeko herritarren boto gehien jaso duen hautagaitza. Hain zuzen dantza taldearen sorreraren 75. urteurrena ospatzen... [+]
Gerratik ihesi 1937ko ekainean Donibane Garazin Bilbo eta inguruetako 600 haur jaso zituzten. Hiriburuko Ziudadelan Eusko Jaurlaritzaren menpeko eskola kolonia bihurtu zuten, eta bi urtean 8-14 urteko 800 bat haur igaro ziren bertatik. Haurrekin 80 bat heldu ere iritsi ziren:... [+]
Aste hondar honetan euskal dantzen hiriburu bilakatu da Hendaia. Akelarre dantza talde hendaiarraren 50. urtemugaren testuinguruan, Lapurdi, Baxe Nafarroa eta Xiberoako hamasei dantza talde elkartu ditu bertan Iparraldeko Dantzarien Biltzarrak.
Iazko azaroko Sansaturnino eguneko ospakizunak gibelean utzita, Iruñeko Duguna dantza taldeak 75. urteurreneko ekitaldiekin aitzina eginen du martxo hondar eta apiril hastapenean. Ondorengo lerroetan taldeak berak azaltzen ditu ospakizunok.
Kaskarotak eta maskaradak kasik urtearekin batera hasi dira eta jarraian etorri dira beste zenbait inauteri festa. Goiztiarrenak urtarrilean ari dira ospatzen, baina aurten inauteri gehienak datoz oso goiz. Otsailaren 8an izango da Ostegun gizena eta 13an Inaute asteartea. Hadi!... [+]
Urtarrileko lehen asteburuarekin atera dira kaskarot goiztiarrenak. Beskoitzekoak izan dira lehenak eta otsail hasierara arte larunbatez eta igandez astero ibiliko dira herriko auzoetan etxez etxe dantzan eta festan. Goiztiarrenak eta irteera gehiena egiten dituztenak dira... [+]
Dantzaria, koreografoa, abesbatzako zuzendaria, idazlea… 102 urterekin zendu da Filipe Oihanburu (Argeles-Gazost-Miarritze, 1921-2023) Miarritzeko bere etxean. Hain zuzen Miarritzeko Urrezko Domina jasoa zuen euskal dantzan eta musikan egindako lan guztiagatik. Segundo de... [+]
