“Apaizek jipoitzeko beldurrez, isiltasunak sekulako lekua zuen Betharramen”
Azken asteetan François Bayrou Frantziako lehen ministroaren harira ezaguna egin bada ere, aspalditik dira albiste Betharram eskola katolikoko apaizen gehiegikeriak. Lau urtez barnetegian ikasle izan zen Paxkal Indo lapurtarrarak Euskal Irratiaki adierazi eta ARGIAk transkribatu duenez, Betharram "nolakoa zen" bazekiten denek.
François Bayrou 2024ko abenduaren 13an izendatu zuten Frantziako lehen ministro: ibilbide luzeko politikaria da, besteak beste, Hezkuntza ministro izan baitzen 1993 eta 1997 urteen artean eta Pau hiriko alkate. Haren izendapena izan da azken asteetan Betharram eskola katolikoaren afera ezaguna bihurtzeko arrazoi nagusia: beren seme-alabek bertan ikasi zuten, eta hainbat hedabidek eta testigantzek leporatu diotenez, barnetegi horretako apaizek ikasleen aurka erabiltzen zuten bortizkeriaren berri zuen Bayrouek Hezkuntza ministro zela.
Paxkal Indo lapurtarrak, beste ipar euskal herritar ugariren gisara, Betharrameko barnetegian igarotzen zuen aste guztia –hala egin zuen lau urtez, 1984tik 1988ra–. Indori "bost axola" zaio Bayrouren inguruan sortutako polemika, Euskal Irratiaki eskainitako elkarrizketan adierazi duenez: "Apaizen indarkeria orokortuaz jakitun izan behar zen". Sexu erasorik ezagutu edo ikusi ez zuen arren, eraso fisiko ugariren lekuko izan zela azaldu du: "Zurrumurruak baziren, baina dena ezkutatzen zen".
Garai hartako gehiegikerien erakusle, Indok Betharramen inguruan esaten zen esaldi ezagun bat gogorarazi du: "Lan ondo egiten ez baduzu, Betharramera joango zara". Lapurtarraren arabera, eskola katolikoan isiltasunak "sekulako lekua" zuen, eta etengabe ikasle on eta txarren bereizketa egiteak apaizen bortizkeria salatzea saihesten zuen, "jipoitzeko beldurrez". Halere, Indok ez du bere burua biktima gisa identifikatzen, baina "normaltzat" hartzen du indarkeria hori jasan zuten beste batzuek hala aitortzea euren burua.
Indarkeria, eguneroko ogia
Barnetegian ikasle bezala jardun zituen urteetako testuinguruak apaizen indarkeria "normalizatzea" eragin zioten Indori: GALek ETAren aurka abiatutako gerra zikina Ipar Euskal Herrira hedatu zen, eta lapurtarraren inguruko ezagun ugari izan ziren talde armatu espainiarrak erabilitako biolentziaren biktima. Hortaz, barnetegian bizi izan zituen erasoak "arruntatzat" hartzen zituen.
Gutxienez ehun salaketa ezarri dituzte 70eko eta 90eko hamarkaden artean Betharrameko apaizen indarkeria pairatu zuten ikasle ohiek. Barnetegiko begirale ohi bat epaitu zuten ostiralean, sexu bortxaketa eta sexu erasoak egin izana leporatuta, eta Askatasun eta Espetxeratze Epaileak baldintzarik gabeko atxiloaldia ezarri dio.
Une delikatua igarotzen ari den zure lagun minak Taylor Swiften kontzertura joatea proposatu dizu, baina kide zaren elkarte ekologistak elkarretaratzea deitu du, abeslariak sortuko duen kutsadura salatzeko; nora joango zara? Dilema etiko horri erantzun diote gazteek, baita... [+]
Larunbatean egindako prentsaurrekoan adierazi dute manifestazioa ekainak 14an Donostian egingo dutela. 130 kolektibo, alderdi politiko eta sindikatu batu zaizkie eta "atxikimendu kanpaina oraindik zabalik dagoela" gogorarazi dute.
Neska adingabeari sexu abusuak era jarraituan egin zizkiola frogatutzat jo du Bizkaiko Lurralde Auzitegiak.
1989tik 2014ra, Frantzia mendebaldeko hainbat ospitaletan egindako erasoengatik epaituko dute. 74 urte ditu Joel Le Scouarnec zirujau ohiak, eta espetxean dago beste lau sexu eraso kasurengatik.
Etxera itzuli ahal izan diren arren, joan den azaroan kaleratu zuten Astrabuduko familia berriz ere arriskuan dago. Uribe Kostako Etxebizitza Sindikatuak salatu du mailegu-enpresa berriz ere saiatzen ari dela kanporatzea gauzatzen, oraingoan, desokupazio-enpresa bat... [+]
Gertakariak igande egunsentian suertatu dira 5:00ak aldera Gasteizeko Mitika diskotekan. Hildako pertsona 31 urteko gizon bat da, eta lurraren kontra buruarekin hartutako kolpe baten ondorioz hil da, antza atezainak kolpe bat eman ostean.
Lau mila karaktere ditut kontatu behar dudana kontatzeko. Esan behar ditut gauzak argi, zehatz, soil, eta ahalko banu polit, elegante, egoki. Baga, biga, higa. Milimetrikoki neurtu beharra dut, erregelaz markatu agitazioa non amaitzen den eta propaganda non hasi. Literarioki,... [+]
Emakume bakoitzaren errelatotik abiatuta, lurrari eta elikadurari buruzko jakituria kolektibizatu eta sukaldeko iruditegia irauli nahi ditu Ziminttere proiektuak, mahai baten bueltan, sukaldean bertan eta elikagaiak eskutan darabiltzaten bitartean.
Ibon galdezka etorri zait Bizibaratzea.eus webguneko kontsultategira. Uda aurre horretan artoa (Zea mays) eta baba gorria (Phaseolus vulgaris) erein nahi ditu. “Arto” hitza grekotik dator eta oinarrizko jakia esan nahi du, artoa = ogia; arto edo panizo edo mileka... [+]
Zuhaitza esnatzear dago, kimuak ageri dira adarretan. Gutxi falta da loraldirako, laster aro berria hasiko du, indarberrituta.
Julen Linazaroso Macsonrisas-eko kideak azaldu duenez, sari-bolek, harrapakin-kutxek eta enparauek bideojokoetan ordu gehiago jokatzea dute helburu. 35 eta 64 urteko pertsonen artean bideojokoen erabilerak gora egin du 2023tik 2024ra, Ipsosek emandako datuen arabera.
Oldarraldi faxistaren aurrean askatasuna leloarekin manifestaziora deitu dute dozenaka herritarrek. Ostiralean —hilak 21— 19:00etan Herriko Plazatik abiatuko da protesta, eta ahalik eta jendetsuena izatea nahi dute deitzaileek, faxismoaren oldarraldiari galga... [+]
Ostegunean egoera hori ikertzeko eta zuzentzeko eskatu dio EH Bilduk Nafarroako Gobernuari legebiltzarreko osoko bilkuran. UPNk eta PPk bat egin dute eskaerarekin, eta Osasun Departamentuak urtebete du ikerketa gauzatzeko.
Salburuako futbol kantxetan polizia-operazio planifikatu bat egin zuen igandean Ertzaintzak, eta Gasteizko GKSk nahiz Gasteiz Antirrazista eragileek salatu dutenez, bertan zeuden pertsona ugari identifikatu, miatu eta kolpatu zituzten.